Tarım Sektörüne Etkileri

Tarım sektörü, birçok sektörün hammadde ihtiyacını karşılayan, istihdamın şekillenmesinde etkisi olan ve gıda güvenliğinin sigortası olarak bilinen bir sektördür. Tarım sektörü hem iklim değişikliğine katkıda bulunur hem de iklim değişikliğinden etkilenir.

Bazı ülkelerin değişen koşullardan faydalanabilmesine rağmen iklim değişikliğinin çoğu bölgelerde hem tarım hem de hayvancılık üretim sistemlerini olumsuz etkilediği görülmektedir. Gıda temini sırasında tarladan tabağımıza kadar her aşamada atmosfere sera gazı salınmaktadır. Özellikle tarım sektörü, önemli miktarda metan ve azot oksit olmak üzere iki güçlü sera gazı salmaktadır.

2012 yılında AB'nin toplam sera gazı emisyonlarının % 10'unu tarım oluşturmuştur. Hayvancılık sayısındaki önemli düşüş, gübrelerin daha verimli uygulanması ve daha iyi gübre yönetimi, AB'nin tarımdan kaynaklanan emisyonlarını 1990 ve 2012 yılları arasında % 24 oranında azaltmıştır. Ancak dünyanın geri kalanında bu durum tam tersi yönünde ilerlemektedir. 2001 ve 2011 yılları arasında, tarım ve hayvancılıktan kaynaklanan küresel emisyonlar % 14 oranında artmıştır (European Environment Agency, 2015).

Şekil 17'de tarım ve ormancılıktan kaynaklı sera gazı emisyonlarının kaynak ve çukur olarak faaliyet gösterdiği çeşitli yollar gösterilmektedir.Bitkiler atmosferik karbonu temizlerken onu zeminin üstünde veya altında tutmaktadır. Tarımsal uygulamalar ve ormansızlaşma ise çeşitli düzeylerde sera gazı emisyonlarına katkıda bulunmaktadır (Dooley, 2015).

Şekil 17: Tarımdaki Başlıca Sera Gazı Emisyon Kaynakları Kaynak: Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), (2006)

İklim değişikliğinin tarım sektöründe oluşturduğu hasar ve kayıpların yüzde 83'üne kuraklıkların neden olduğu görülmektedir. Kuraklık özellikle de bitkisel

üretim ve hayvancılığı etkilemektedir. Birçok ülke için önemli bir gıda üretim kaynağı olan su ürünleri, tsunami ve fırtınalardan en çok etkilenmektedir (Şekil 18) (FAO, 2018).

Şekil 18: Tarım ve hayvancılık alt sektörlerinin iklim ile ilgili uğradıkları felaketler, (2006–2016)

Kaynak:FAO, 2018. Afetlerin ve Krizlerin Tarım ve Gıda Güvenliğine Etkisi 2017. Roma.

İklim değişikliğinin, değişen yağış şekilleri, kuraklık, sel baskını, haşere ve hastalıkların coğrafi olarak yeniden dağıtılması dâhil olmak üzere, tarımsal verimlilik üzerinde doğrudan ve dolaylı etkileri vardır. Değişen iklim; su kıtlığı, kirlilik ve toprak bozulması gibi gıda güvenliğinin ötesinde kaynak sorunlarına da sebep olmaktadır.

Kısa vadede, çevre korumaya yönelik olan yeşil büyüme politikaları, tarımsal üretimi kısıtlayabilir, küresel gıda güvenliğini azaltabilir veya insani, finansal ve doğal kaynakların kullanımında düzenlemeler yapabilir. Ancak, yeşil büyümenin uzun vadede etkileri, çevresel sürdürülebilirlik, ekonomik büyüme ve sosyal refah açısından karşılıklı olarak güçlenmektedir.

Tarım sektörü, artan küresel nüfus için yeterli gıda, yem ve elyaf sağlamazsa yeşil büyüme risk altında olacaktır. Yeşil büyüme gelecekteki gıda üretimini sağlamak için tarım sektörüne yapılan yatırımlara ve ülkelerdeki çiftliklerin

canlılığına bağlıdır. Yeşil Büyüme ve tarım arasındaki tamamlayıcılıklar ve farklılıklar, geleneksel ekonomik faktörler, çevresel faktörler ve daha geniş sosyal faktörler açısından aşağıda daha ayrıntılı olarak Tablo 18’de gösterilmektedir.

Tablo 18: Tarım ve Yeşil Büyüme: Tamamlayıcılıklar (+) ve Farklılıklar (-) Tarımın Yeşil Büyümeye Ekonomik Katkısı Tarımın Yeşil Büyümeye Çevresel Katkısı Tarımın Yeşil Büyümeye Sosyal Katkısı Yeşil Büyümenin Tarıma Ekonomik Katkısı

Yeşil Büyüme tarımsal performansı artırabilirken tarım ekonomik kalkınmanın temelidir. (+) Yeşil etiketler ve ekosistemler tarımdaki ekonomik getirilere katkıda bulunabilir. (+)

Yeşil işler ve faaliyetler kırsal kalkınmayı çeşitlendirebilir ve katkıda bulunabilir. (+) Yeşil Büyümenin Tarıma Çevresel Katkısı

Çevresel önlemler kısa vadede tarımsal büyümeyi yavaşlatabilir. (-) Yeşil Büyüme, kaynakların korunması ve karbon tutulması yoluyla tarımda çevresel faydalar sağlayacaktır. (+)

Çevresel stresi azaltmak için desteklerin yeniden şekillendirilmesi daha

adil bir tarım geliri sağlayabilir. (+) Yeşil Büyümenin Tarıma Sosyal Katkısı

Yeşil Büyüme kısa vadede gıda güvenliğini

artırma çabalarından kaçabilir. (-)

Yeşil Büyüme geçiş dönemlerinde yapısal

uyum tedbirleri gerektirecektir. (-)

Yeşil Büyüme yoluyla gıda güvenliği, yoksulluğun azaltılması

ve kırsal kalkınma artırılacaktır. (+) Kaynak: Candice Stevens, Agriculture and Green Growth

Tarım sektörünün yeşillendirilmesi, giderek artan bir küresel nüfusun beslenme ihtiyaçlarını karşılamak ile birlikte yoksulluğun da ele alınmasını içerir. Tablo 19'da görüldüğü gibi dünya nüfusunda yetersiz beslenen insanların payı 2017 yılında yüzde 10,9'a ulaşmış durumdadır. Dünyanın birçok bölgesinde olumsuz

iklim olayları ve ekonomik yavaşlamalar huzurlu bölgeleri azaltmakta ve gıda

güvenliğini daha da kötüleştirmektedir (Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2018).

Tablo 19: Dünyada Yetersiz Beslenmenin Yaygınlığı (2005 – 2017)

2005 2010 2012 2014 2016 2017 Dünya 14.5 11.8 11.3 10.7 10.8 10.9

Afrika 21.2 19.1 18.6 18.3 19.7 20.4

Asya 17.3 13.6 12.9 12.0 11.5 11.4

Latin Amerika ve Karayipler 9.1 6.8 6.4 6.2 6.1 6.1

Okyanusya 5.5 5.2 5.4 5.9 6.6 7

Kuzey Amerika ve Avrupa <2.5 <2.5 <2.5 <2.5 <2.5 <2.5

Kaynak: The State of Food Security and Nutrition in the World 2018

Kaynak kullanımının verimliliğini artıran, sera gazı emisyonlarını düşüren ve değişen iklimlere adaptasyona daha iyi uyum sağlayan yönetim, “iklim dostu” tarım olarak bilinir. Dünyanın dört bir yanında, sürdürülebilir tarımsal üretim biçimlerinin mevcut (sürdürülemez) tarım uygulamalarına uygulanabilir alternatifler sunduğunu gösteren kanıtlar ortaya çıkmaktadır. Sürdürülebilir tarım sistemleri, sayısız fırsat ve fayda sunmaktadır. Bunlar;

• Rekabetçi ekonomik getiriler,

• Temel ve yaşam destekleyici ekosistem hizmetlerinin temini, • İyi işlerin ve geçim kaynaklarının yaratılması,

• Daha küçük ekolojik ayak izi,

• İklim değişikliğine karşı artan dayanıklılık ve gelişmiş gıda güvenliği (IFAD, 2013).

Küresel iklim değişikliğinin tarım sektörüne etkileri bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. İklim değişikliği sonucu, tropikal bölgelerdeki tarımsal faaliyetler sıra dışı sel ve kuraklıklardan olumsuz yönde etkilenirken, ılıman bölgelerdeki ürün yetiştirme sezonunun uzaması sonucu tarımsal üretimin daha fazla olması beklenmektedir. Küresel iklim değişikliğinin insan ve diğer canlı habitatlarının bazısını tahrip ederken yerlerine yeni habitatlar sunduğu da belirlenmiştir. Sonuç olarak kısa dönemde küresel iklim değişikliği bazı bölgelerde veya durumlarda olumlu etki yapsa da uzun dönemde etkisinin negatif yönde olması beklenmektedir.