Sürdürülebilir Turizmde Sertifikasyon Sistemleri ve Eko-Etiketler

Sertifika, bir ürün, süreç, hizmet veya yönetim sisteminin belirli gereksinimlere ve normlara uygun olduğunu belirleyen, değerlendiren, izleyen ve yazılı güvence veren gönüllü bir prosedürdür. Sertifika veren bir kuruluş, tüketiciye ve genel olarak sektöre yazılı güvence vermektedir. Sertifika işletmeleri çevresel, sosyal ve ekonomik performanslarını iyileştirmek için motive eden bir takım araçlardan biri olup bunları yapmak için onları ödüllendirmektedir (Totemtourism, 2013).

Aralarında önemli ölçüde farklılaşma olmasına rağmen, çoğu turizm sertifikasyon programındaki ortak unsurlar şunlardır:

• İşletmeler tarafından gönüllü kayıt • İyi tanımlanmış standartlar ve kriterler • Değerlendirme ve denetim

• Logonun tanınması ve ödüllendirilmesi

• Sertifikasyonu yenilemek için belirli aralıklarla takip denetimi • Sürekli iyileştirme

• Şeffaflık

• Standartları tanımlamak için katılımcı mekanizmalar

Sertifikasyonun sonucu bir sertifika ve genellikle bir eko-etiketin kullanılmasıdır. Çevresel değerlendirmeye dayalı eko-etiketleme, karşılaştırılabilir kalite parametrelerinden diğer ürünlere göre daha çevre dostu ürün veya hizmetlerin etiketlenmesini temsil etmektedir. Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO), en güçlü Tip I adı altında olmak üzere eko-etiketleme bağlantısıyla birlikte üç geniş tipte gönüllü etiketi belirlemiştir.

• Tip I (ISO 14024): Üçüncü taraf bir kuruluş tarafından ürünlerin çevre dostu olmalarını değerlendirmek için belirlenen kriterlere dayanarak verilen etiket Tip I çevre etiketidir. Ürünler enerji tasarrufu özelliklerine, kaynak tasarrufu performansına, müşterilerin sağlığına olan katkısına ve tüketiciler tarafından

elden çıkarılmasına kadar tüm ürün yaşam döngüsü boyunca olan güvenliği kapsamlı bir şekilde değerlendirilmektedir (https://www.ricoh.com).

• Tip II (ISO 14021): Ürünlerle ilgili beyanlar, semboller ve grafikler de dâhil olmak üzere tüm özellikler kendi kendini beyan eden ve çevresel taleplerin gerekliliklerini belirten çevresel etikettir. Bu uluslararası standart ayrıca, kendi beyanında bulunan çevresel iddialar için genel bir değerlendirme ve doğrulama metodolojisini açıklamaktadır (www.iso.org, 2016).

• Tip III (ISO/TR 14025): Nitelikli bir üçüncü şahıs tarafından belirlenen ve yaşam döngüsü değerlendirmesine dayalı olarak önceden belirlenmiş parametreler altında bir ürünün nicelleştirilmiş çevresel verilerini sağlayan ve başka bir yetkili üçüncü taraf tarafından doğrulanan gönüllü programlardır (https://globalecolabelling.net).

Eko-etiketlemenin kökleri, hükümetler, işletmeler ve halkın çevre korumaya yönelik artan küresel endişesine dayanmaktadır. İşletmeler, çevresel kaygıların belirli ürün ve hizmetler için pazar avantajına dönüştürülebileceğini fark ettikçe, doğal, geri dönüştürülebilir, çevre dostu, çevresel beyanlar ve etiketler ortaya çıkmıştır.

Çevreci, yeşil ürünlerin ve sürdürülebilir hizmetlerin ekolojik etiketini geliştirerek çevreyi korumaya yardımcı olmak amacıyla dünya çapında lider eko- etiketleme kuruluşlarının oluşturduğu kar amacı gütmeyen küresel bir ağ olarak 1994 yılında Global Ecolabelling Network (GEN) kurulmuştur. Üyeler, iştirakçiler ve diğer eko-etiketleme programları arasında işbirliği, bilgi alışverişi ve standart uyumunu teşvik etmektedir. Tam GEN üyeleri, ISO 14024 standardında belirtilen "Tip I " statüsünü elde etmişlerdir.

Eko-Etiketlerin sertifika olmalarının yanı sıra işletmelere kattığı farklı değerler vardır. Dünyada uluslararası, bölgesel ve ulusal olmak üzere birçok eko- etiket bulunmaktadır. Tablo 28’de yeşil anahtar, mavi bayrak, yeşil küre, AB eko- etiketi, travelife ve mavi melek eko- etiketleri kısaca anlatılmıştır.

Tablo 28: Sürdürülebilir Turizm İçin Eko-Etiketler

Yeşil Anahtar (Green Key)

Yeşil Anahtar, sürdürülebilir turizm alanında önde gelen bir mükemmeliyet standardıdır. Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen 17 sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşmak için turizm işletmelerine rehberlik etmektedir. Yeşil anahtar, katılımcı kuruluşların sürdürülebilir kalkınmasını, turizm endüstrilerindeki istihdam yaratma yoluyla yoksulluğu sona erdirme çabası içinde aktif olarak teşvik etmektedir.

Mavi Bayrak (Blue Flag)

Plajlar, marinalar ve sürdürülebilir tekne turizmi işletmecileri için Mavi Bayrak Programı, uluslararası sivil toplum kuruluşu FEE (Uluslararası Çevre Eğitimi Vakfı) tarafından yürütülmektedir. Mavi Bayrak Programı, turizm ve çevre sektörlerinden olan paydaşlarını marinaların ve plajların sürdürülebilir yönetimi ve geliştirilmesi konularında birleştirmektedir (FEE, 2006). Mavi Bayrak; Avrupa ülkeleri, Güney Afrika, Fas, Tunus, Yeni Zelanda, Kanada ve Karayip adaları dâhil olmak üzere dünya çapında 49 ülkede uygulanmakta olan uluslararası bir programdır.

Yeşil Küre (Green Globe)

Yeşil Küre, uluslararası seyahat ve turizm endüstrisini oluşturan çeşitli sektörler için sürdürülebilirlik sertifikası sağlamaktadır. Yeşil Küre Uluslararası Sürdürülebilirlik Standardı, konaklama, ulaşım ve tur operatörleri, konferans salonları ve toplantı planlayıcıları ile yönetim ve halkla ilişkiler firmalarından çok çeşitli iş türlerine uygulanmaktadır (Green Globe, 2018).

AB Eko- Etiketi (EU

Ecolabel)

Avrupa eko-etiketi, 1992 yılında Avrupa Komisyonu tarafından sürdürülebilir üretim ve tüketimi teşvik etmek için kurulmuştur. Avrupa çiçeği olarak tasarlanan etiketin, çevre dostu ürünler ve hizmetler için Avrupa’nın birincil etiketi olarak tanınması amaçlanmıştır. Aynı zamanda üreticiler, hizmet sağlayıcılar ve ithalatçılar için, çalışma şekliyle sürdürülebilir bir çevreye katkıda bulunan bir ödül niteliği taşımaktadır (European Commission, 2007:1).

Travelife

Travelife, seyahat endüstrisi tarafından, otellerin ve konaklama alanlarının sürdürülebilirliklerini geliştirmelerine yardımcı olan uygun fiyatlı ve adil bir sistem olarak tasarlanmış bir projedir. Uluslararası seyahat derneklerinin desteğiyle kurulan Travelife, seyahat sektörünün önde gelen uluslararası sürdürülebilirlik eğitimi, yönetimi ve sertifikasyon şemasıdır.

Mavi Melek (Blue Angel)

Mavi Melek Eko-etiketi 1978'de Alman Federal İçişleri Bakanı'nın girişimi ve ülkelerin çevre bakanlarının kararı ile piyasaya dayalı, gönüllü bir çevre politikası aracı olarak hazırlanmıştır. Mavi Melek ürünleri özellikle çevre dostu olup, aynı zamanda yüksek iş güvenliği, sağlık koruması ve kullanılabilirlik standartlarını karşılamaktadır. Mavi Melek ile bir ürün veya hizmet, çevre ve sağlık koruma açısından birinci sınıf bir ürün olarak tanımlanmaktadır (Yeşilist, 2011:3).

Kaynak: Yazar tarafından oluşturulmuştur.

3.4.3.Sürdürülebilir Turizm İçin Uygulanabilecek Alternatif Turizm Türleri