4. ARAŞTIRMA ALTYAPILARININ ETKİNLİĞİNİN ARTIRILMASINA
4.2. Nicel Araştırma Bulguları
4.2.4. Anket sonuçlarının değerlendirilmesi
4.2.4.1. Tanımlayıcı-özet bilgiler
Grafik 4.1’den de görülebileceği üzere ankette yer alan araştırma altyapılarının bağlı bulunduğu üniversitelerin yüzde 89’u devlet, yüzde 11’i ise vakıf üniversitesidir.
Grafik 4.1. Araştırma Altyapılarının Bağlı Bulunduğu Üniversite Tipi (Yüzde)
79 Pilot çalışmaya katkı veren altyapılar şunlardır: Akdeniz Üniversitesi-Gıda Güvenliği ve Tarımsal
Araştırmalar Merkezi, Yıldız Teknik Üniversitesi-Merkezi Araştırma Laboratuvarı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi-Merkezi Araştırma Laboratuvarı, Artvin Çoruh Üniversitesi-Bilim, Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (BİLTEKMER), Kırıkkale Üniversitesi-Bilimsel Teknolojik Uygulama ve Araştırma Merkezi (KÜBTUAM).
89
11
Grafik 4.2’de ankete katılan araştırma altyapılarının illere göre dağılımı verilmiştir. 59 ilden, 77 farklı üniversiteden ve Türkiye’nin her bölgesinden araştırma altyapısının anket çalışmasında yer almasının sağlanabilmiş olması farklı görüşlerin ve değerlendirmelerin alınabilmesi ve kapsayıcı bir destek mekanizmasının geliştirilmesi açısından önemli görülmüştür.
Grafik 4.2. Araştırma Altyapılarının İllere Göre Dağılımı
Grafik 4.3’te merkezi ve tematik araştırma laboratuvarları olarak sınıflandırılan araştırma altyapılarından ankete katılanların ağırlıklı olarak 2011 yılı ve sonrasında faaliyete geçtikleri görülebilmektedir. Özellikle faaliyete geçen merkezi araştırma laboratuvarları sayısında 2011 ve 2012 yılında önemli bir artış meydana gelmiştir.
Grafik 4.3. Araştırma Altyapılarının Sınıfına Göre Faaliyete Geçme Yılı (Adet)
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 1968 1980 1986 1988 1990 1994 1999 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Merkezi Araştırma Laboratuvarı Tematik Araştırma Laboratuvarı
Grafik 4.4’te ankette yer alan araştırma altyapılarının kapalı alan büyüklüklerinin yüzde 40’a yakının 0-1.000 m2, yüzde 20’sinin 1000-2000 m2, yüzde 25’lik bir bölümün ise 2000-4000 m2 arasında olduğu görülmektedir. Ortalama kapalı alan büyüklüğü ise 2.176 m2’dir.
Grafik 4.4. Araştırma Altyapılarının Kapalı Alan Büyüklüklerine Göre Dağılımı (Yüzde)
Grafik 4.5’de ankete dahil olan altyapıların yüzde 47’sinin merkezi araştırma laboratuvarı, yüzde 53’ünün ise tematik araştırma laboratuvarı sınıfında olduğu görülmektedir. Dengeli bir sınıf dağılımı olmasına özen gösterilmiştir.
Grafik 4.5. Araştırma Altyapılarının Ait Olduğu Sınıf (Yüzde)
53
47
Grafik 4.6’da ankete dahil olan araştırma altyapılarının yüzde 81’inin UYGAR, yüzde 15’inin herhangi bir statüde olmadığı-statüsü olmadığı için “Laboratuvar” olarak belirtilmiştir-, yüzde 4’ünün ise “Enstitü” statüsünde olduğu görülmektedir. Türkiye’deki faal olan araştırma altyapılarına bakıldığında da laboratuvarların yüksek oranda UYGAR statüsünde olduğu görülmektedir.
Grafik 4.6. Araştırma Altyapılarının Statüsü (Yüzde)
Grafik 4.7’de ankete katılan araştırma altyapılarının yüzde 77 oranında Kimya ve Malzeme Bilimi80, Biyolojik ve Medikal Bilimler81 ile Mühendislik ve Enerji Bilimleri82 alanlarında çalıştıkları görülmektedir. Anket çalışmasında, her alanda çalışan araştırma altyapısının olmasına özen gösterilmiştir. Bir altyapı 1’den fazla bilim alanında çalışabilmektedir. Ayrıca, merkezi araştırma laboratuvarları kimya ve malzeme biliminde ağırlıklı olarak çalışmakla birlikte, bazı alt laboratuvarları tematik alanlarda da çalışmalarını yürütmektedir.
80 Alt alanları şöyledir: i) Kimya ii) Malzeme Bilimi iii) Metal Sanayi ve Madencilik iv) Mobilya
v) Seramik vi) Tekstil ve Deri
81 Alt alanları şöyledir: i) Biyolojik Bilimler ii) Gıda, Tarım ve Hayvancılık iii) Sağlık
82 Alt alanları şöyledir: i) Enerji ii) Havacılık ve Uzay Teknolojileri iii) İnşaat iv) Makine ve İmalat
Teknolojileri v) Metroloji (Ölçüm Bilimleri) vi) Otomotiv vii) Savunma viii) Ulaştırma
81
15
4
Grafik 4.7. Araştırma Altyapılarının Çalıştıkları Bilim Alanları (Yüzde)
Grafik 4.8’de görüleceği üzere, ankete katılan araştırma altyapılarının toplam yatırım büyüklüğü (inşaat ve makine-teçhizat) 2017 yılı fiyatlarıyla 1 milyar 778 milyon 400 bin TL’dir. Ortalama yatırım büyüklüğü ise 15 milyon 600 bin TL’dir. Altyapılara Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda kamu yatırım programları aracılığıyla 1 milyar 278 milyon TL (yüzde 72) kaynak tahsisi yapılmıştır. Altyapılar, toplam yatırımlarının yüzde 28’ini ise Kalkınma Bakanlığı dışı (Bağlı olduğu üniversite, bağış, TÜBİTAK) kaynaklarla karşılamıştır.
Grafik 4.8. Araştırma Altyapılarının Toplam Yatırımını Destekleyen Kuruluşların Dağılımı (2017 Yılı Fiyatlarıyla TL; Yüzde)
31
29
17
13
8 2
Kimya ve Malzeme Bilimi Biyolojik ve Medikal Birimler Mühendislik ve Enerji Bilimleri
Çevre ve Yer Bilimleri Fizik, Astronomi, Astrofizik ve Matematik
Bilgi ve İletişim Teknolojileri
1.278 milyon
TL; 72%
342 milyon TL; 19% 61 milyon TL; 4% 95 milyon TL; 5%Grafik 4.9’da ankete katılan araştırma altyapılarına faaliyet alanları bazında bakıldığında; yüzde 40’ının test ve analiz hizmeti sunduğu, yüzde 38’inin temel araştırma, yüzde 22’sinin ise uygulamalı ve deneysel geliştirme alanında çalışmalarını sürdürdüğü görülmektedir.
Grafik 4.9. Araştırma Altyapılarının Faaliyet Alanları (Yüzde)
Grafik 4.10’da görüleceği üzere, ankete katılan araştırma altyapılarında çalışan/görevlendirilen ortalama idari/teknik personel sayısı 5,12, öğretim üyesi sayısı 3,85, diğer öğretim elemanı sayısı 3,27, lisansüstü öğrenci sayısı 3,05, doktora mezunu araştırmacı sayısı ise 0,36’dır. Araştırma altyapılarının maalesef herhangi bir kadroları yoktur. Altyapılarda çalışan insan kaynağı, görevlendirme usulü ile üniversitenin bağlı birimlerinden gelen kişilerden oluşmaktadır. Aslında, idari/teknik personel dışında altyapıyı kullanan araştırmacı sayısı grafikteki sayılardan daha fazladır. Ancak, özellikle akademik personel için görevlendirme usulü pek cazip olmadığı (bazı yan gelirlerden mahrum oldukları) ve kadro imkanı da olmadığı için sayılar düşük görünmektedir.
Grafik 4.10. Araştırma Altyapılarının Personel Sayısı (Ortalama)
38
40
22
Temel Araştırma Test ve Analiz Hizmeti Uygulamalı Araştırma veya Deneysel Geliştirme
0 1 2 3 4 5 6 İdari/Teknik
Personel ÖgretimÜyesi ÖgretimDiğer Elemanı
Lisansüstü
Öğrenci DoktoraMezunu Araştırmacı
5,12
3,85 3,27
3,05
0,36
Grafik 4.11’de görüleceği üzere Bakanlık destekli (yüzde 50 ve üzeri) altyapılar özellikle “Kimya ve Malzeme Bilimi” ile “Biyolojik ve Medikal Birimler” ağırlıklıdır. Bakanlık dışı desteklerin de (yüzde 50 üzeri) bu alanlara yoğunlaştığı görülmektedir. Grafik ile altyapıların kurulumunda, öncü kurumun Kalkınma Bakanlığı olduğu ve Kalkınma Bakanlığı’nın yatırım programları aracılığıyla kaynak tahsisi yaptığı altyapıların Bakanlık dışı desteklerle geliştirildiği söylenebilir.
Grafik 4.11. Bilim Alanları Bazında Bakanlık ve Bakanlık Dışı Destekli Altyapı Sayısı83
Grafik 4.12’de merkezi araştırma laboratuvarlarının ağırlıklı olarak test ve analiz hizmeti sundukları, tematik araştırma laboratuvarlarının ise ağırlıklı olarak temel araştırma ve uygulamalı araştırma veya deneysel geliştirme alanlarında faaliyet gösterdikleri görülmektedir.
83 Bir altyapı 1’den fazla temel çalışma alanında faaliyet gösterebilmektedir.
0 10 20 30 40 50 60 70 Kimya ve Malzeme Bilimi Biyolojik ve Medikal Birimler Mühendislik ve Enerji Bilimleri Çevre ve Yer
Bilimleri Astronomi,Fizik, Astrofizik ve Matematik Bilgi ve İletişim Teknolojileri 61 54 34 27 20 5 14 16 7 5 1 1
Bakanlık Destekli (%50 ve üzeri) Altyapı Sayısı Bakanlık Dışı Destekli (%50 üzeri) Altyapı Sayısı
Grafik 4.12. Araştırma Altyapılarının Sınıfına Göre Faaliyet Alanları (Yüzde)
Grafik 4.13’de faaliyet alanlarına göre çalıştıkları bilim alanlarına bakıldığında dikkati çeken husus, kimya ve malzeme bilimi alanında çalışan altyapıların ağırlıklı olarak test ve analiz hizmeti verdiği, bilgi ve iletişim teknolojileri alanında çalışanların ise ağırlıklı olarak uygulamalı araştırma ve deneysel araştırma faaliyetleri gösterdiğidir.
Grafik 4.13. Araştırma Altyapılarının Faaliyet Alanlarına Göre Çalıştıkları Bilim Alanları (Yüzde)
0 10 20 30 40 50 60
Test ve Analiz Hizmeti Temel Araştırma Uygulamalı Araştırma veya Deneysel Geliştirme 24 46 30 55 32 13 Yüz de
Tematik Araştırma Laboratuvarı Merkezi Araştırma Laboratuvarı
0 10 20 30 40 50 60 Kimya ve Malzeme Bilimi Biyolojik ve Medikal Birimler Mühendislik ve Enerji Bilimleri Çevre ve Yer
Bilimleri Astronomi,Fizik, Astrofizik ve Matematik Bilgi ve İletişim Teknolojileri 50 42 37 44 39 18 32 40 36 37 39 38 18 18 27 19 21 45 Yüz de
Grafik 4.14’te ankete katılan 11 altyapı ise, hem merkezi hem tematik araştırma laboratuvarı olarak faaliyet gösterebildiklerini belirtmişlerdir. Bunların faaliyet alanlarının dağılımına bakıldığında da daha dengeli bir dağılım gösterdiği görülebilmektedir. Ancak analizler yapılırken bu altyapılar hangi sınıfta ağırlıklı olarak çalışıyorlarsa o sınıfta değerlendirilmiştir.
Grafik 4.14. Her İki Sınıfta (Merkezi-Tematik) da Yer Alan Altyapıların Faaliyet Alanına Göre Dağılımı (Yüzde)