Türkiye’de Yayımlanan Dergilere Verilen TÜBİTAK UBYT Programı Desteğiyle İlgili Değerlendirme

2006-2012 yılları arasındaki destek uygulamaları Thomson Reuters’ın bölgesel genişleme politikasının da etkisiyle son derecede belirleyici rol oynamış, hatta belki de pek öngörülemeyen bazı sonuçlara yol açmıştır. Örneğin, Türkiye’deki dergilerde yayımlanan ve desteklenen makale sayısı 2011 ve 2012 yıllarında desteklenen Türkiye adresli tüm makalelerin %17’sine ulaşmıştır.

Önceki bölümlerdeki analizlerde de ortaya çıktığı gibi, genellikle etki faktörü düşük dergilerde yayımlanan Türkiye adresli makalelere yapılan düşük miktarlardaki ödemeler Türkiye’de yayımlanan dergilerin WoS’ta dizinlenmeye başlamasıyla birlikte daha da düşmüştür. Hatta Sosyal Bilimler dergilerinde yayımlanan makalelere Fen Bilimlerinkinin iki katı ödeme yapılmasının ve Sanat ve İnsani Bilimler dergilerinin A sınıfı dergiler olarak desteklenmesinin bile makale ve yazar başına yapılan ortalama ödeme miktarlarını istenen düzeye yükseltemediği ortaya çıkmıştır.

2013 yılında destek algoritmasında yapılan değişiklikle Sosyal Bilimler dergilerine iki kat ödeme yapılmasına son verilmiş, JCR’de listelenmeyen Sanat ve İnsani Bilimler dergileri JCR’de listelenen en yakın Sosyal Bilimler konuları altında değerlendirilmeye başlanmıştır. Bu makalelere 2015 yılında verilen destek miktarı 2012 yılındaki miktarın üçte birine, bu makalelerin toplam makaleler içindeki payı ise yarı yarıya (%17’den %8’e) düşmüştür.

dergilerden makale etki puanı dünya ortalamasının (1,00) yarısına ulaşan herhangi bir dergi bulunmamaktadır. Dergilerin yaklaşık yarısının makale etki puanı dünya ortalamasının onda birinden (0,1) daha düşüktür. TÜBİTAK’ın makale etki puanına dayanan destek algoritmasına göre bu dergilerden 36’sının (%46) dergi nihai puanı 10 puanın altındadır (Ek 2). Başka bir deyişle, yeni destek algoritmasına göre bu dergilerin 2015 yılında gerçekte hak ettikleri destek miktarı makale başına 24 liranın altındadır. TÜBİTAK’ın dergi nihai puanı hesaplanabilen dergilerde yayımlanan makalelere asgari miktarda (500 lira) ödeme yapılması kararı olmasaydı, Türkiye’de yayımlanan dergilerden sadece dört tanesi 500 liralık desteği layıkıyla hak edecekti (ki bunların ikisi makale etki puanı hesaplanmayan Sanat ve İnsani Bilimler dergisidir).

2006-2015 yılları arasında Türkiye’de yayımlanan ve WoS’ta dizinlenen dergilerde çıkan makalelere tüm dergilerde yayımlanan ve desteklenen Türkiye adresli makalelerinkinden daha düşük miktarlarda ödeme yapılmıştır. Türkiye’de yayımlanan dergilerin etki faktörleri Türkiye adresli makalelerin yayımlandığı diğer dergilerin etki faktörlerinden çok daha düşüktür. Gerek temel konular (Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler, Sanat ve İnsani Bilimler) bazında gerekse tek tek dergi bazında Türkiye’de yayımlanan dergilere verilen destek miktarlarında özellikle 2006-2012 yılları arasında pek bir denge sağlanamamıştır. 2013’ten itibaren uygulanan algoritmayla birlikte bu dergilerin makale etki puanları Fen Bilimleri dergilerininkinden çok daha düşük olduğundan bu sefer de bu dergilere verilen destek miktarları oldukça düşmüştür.

Bu bölümdeki analizler ve Ek 2’de sunulan tek tek dergilere ilişkin bilgiler (JCR sırası, dergi nihai puanı vd.) ve ödeme verileri Türkiye’de yayımlanan ve Thomson Reuters’ın bölgesel genişleme kararı sonucu WoS’ta dizinlenmeye başlanan dergilerin etki faktörlerinin zamanla yükseleceği ve bu dergilerin kalitesinin artacağı yönündeki görüş ve beklentileri kanımızca pek desteklememektedir. Daha önce anılan çalışmaların (Kamalski ve diğerleri, 2017; Testa, 2016) bulguları da bu araştırmanın bulgularıyla örtüşmektedir.

Bu açıdan bakıldığında Türkiye’de yayımlanan ve WoS’ta dizinlenmeye başlanan dergilerin henüz “yerelde uluslararası, ama küreselde ulusal” (locally international, but globally national) nitelikte dergiler olduğu söylenebilir (Pajić, 2014, s. 2147; Pajić ve Jevremov, 2014). Başka bir deyişle, bu tür etki değeri

düşük ama WoS’ta dizinlendiği için uluslararası sayılan dergilerde yayımlanan makaleler daha çok yerel düzeydeki akademik yükseltme, araştırma değerlendirme ve yayın destekleme politikalarında yer alan ölçütleri (örneğin, bu tür dergilerde belli sayıda makale yayımlamak) karşılamaya yaramakta, ama bu makalelerin genelde bilimsel gelişmeye katkısı ve uluslararası etkisi sınırlı olmaktadır.⁸⁶ O zaman bu dergilerde yayımlanan makalelerin uluslararası veri tabanlarında listelenerek daha görünür hale gelmesinin uluslararası bilim topluluğu tarafından kabul görmedikçe gerçekte ne anlama geldiğinin de ciddi bir biçimde sorgulanması gerekmektedir (Pajić, 2014, s. 2148).

Sonuç olarak, TÜBİTAK’ın 2006’dan bu yana hem Fen Bilimleri dışındaki uluslararası makale sayısını artırmayı hem de Türkiye’de yayımlanan ve WoS’ta dizinlenen dergilerin kalitesini yükseltmeyi ve bu dergileri desteklemeyi amaçladığı bilinmektedir. Ancak bu araştırmanın bulguları bunun için başka seçenekler aranması gerektiğini göstermektedir.

86 Örneğin, Türkiye’de yayımlanan ve WoS’ta dizinlenen dergilere verilen toplam UBYT desteğinin %14’ünü alan TURK KULTURU VE HACI BEKTAS VELI ARASTIRMA DERGISI’nde yayımlanan 412 makale WoS’ta listelenmiştir. Bu makalelerin 389’una (%94) literatürde henüz hiç atıf yapılmamıştır. Geri kalan 23 makaleye ise toplam 26 atıf yapılmıştır. Bu derginin h dizini 2’dir. Yani 23 makaleden sadece ikisine literatürde iki veya daha çok (birine 3, diğerine 2) atıf yapılmıştır. (Kendine atıflar çıkarıldığında bu derginin h dizini 1’dir.) Diğer 21 makaleye ise birer kez atıf yapılmıştır. Aslında kendine atıflar çıkarıldığında bu dergide yayımlanan makalelere yapılan toplam atıf sayısı 26’dan 17’ye düşmektedir. Bu atıfların tamamı Türkiye adresli (bir makalenin ortak yazarı yabancıdır) makalelerden yapılmış olup çoğu Thomson Reuters’ın bölgesel genişleme politikası sonucu WoS’ta dizinlenmeye başlanan BELLETEN, BILIG, MILLI FOLKLOR ve OSMANLI ARASTIRMALARI gibi dergilerde yayımlanmıştır (üçü ise ARCH TIERZUCHT, INT J EDUC SCI ve IDENTITIES-GLOB STUD dergilerinde yayımlanmıştır). TURK KULTURU VE HACI BEKTAS VELI ARASTIRMA DERGISI artık (2014 yılından beri) WoS’ta dizinlenmemektedir. Bir örneğe dayanarak genelleme yapmak kuşkusuz doğru olmaz, ama bu bölümde ve Ek 2’de sunulan bu dergilerin etki faktörüne dayanan JCR sıraları, makale etki puanına dayanan dergi nihai puanları ve ödeme verileri bu bulguları kanımızca yeterince desteklemektedir.