Türkiye sosyal bilgiler programında bilim ve teknoloj

basından, aile ve çevresinden, bilgiler edinebilmektedir (Çeken ve İmamoğlu, 2011: 73). Bununla birlikte bilim tarihinin, öğretim programlarında yer alması oldukça önemli görülmektedir. Yukarıda belirtilen amaçları gerçekleştirme doğrultusunda eğitim programlarında Sosyal bilgiler dersine yer veren ülkelerden biri olan Türkiye’de, 2005 eğitim reformu ile birlikte hazırlanan 4-7. sınıflar yeni sosyal bilgiler programında bilim ve teknoloji tarihi konularına büyük önem verilmiştir. Yeni sosyal bilgiler öğretim programının genel amaçlarında “bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanır” (MEB, 2005: 6) ifadelerine yer verilmiştir. Programda yer verilen dokuz öğrenme alanından biri de ‘Bilim, Teknoloji ve Toplum’ öğrenme alanı olmuştur.

Öğrenme alanı, birbiri ile ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır(MEB, 2005). Bu öğrenme alanı çerçevesinde 4. sınıflarda ‘İyi ki Var’, 5. sınıflarda ‘Gerçekleşen Düşler’, 6. sınıflarda ‘Elektronik Yüzyıl’ ve 7. sınıflarda ‘Zaman İçinde Bilim’ ünitelerinde bilim ve teknoloji konularına yer verilmiştir. Türkiye’de 4-7. sınıf sosyal bilgiler dersinde “Bilim Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanına ilişkin bazı bilgilere Tablo 1’de gösterilmiştir (Akgün, 2015: 771);

Tablo 1.

Sosyal Bilgiler Dersi Bilim Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanı Üniteleri, Kazanım Sayıları, Ders Saati Süreleri ve Toplam Ders Saatine Oranı

Sınıf Öğrenme alanı Üniteler Kazanım Sayıları Oranı (%) Süre/ Ders saati 4 Bilim, Teknoloji ve Toplum İyi ki Var 6 11 12 5 Bilim, Teknoloji ve Toplum Gerçekleşen Düşler 6 11 12 6 Bilim, Teknoloji Ve Toplum Elektronik Yüzyıl 5 12 10 7 Bilim, Teknoloji Ve Toplum Zaman İçinde Bilim 5 12 11

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 4. ve 5. sınıflar sosyal bilgiler öğretim programında ‘Bilim, Teknoloji ve Toplum’’ öğrenme alanıyla ilgili şu bilgilere yer verilmiştir;

“4. ve 5. sınıf öğrencileri bu öğrenme alanında; yaratıcı, eleştirel ve bilimsel düşüncenin bilim ve teknolojideki gelişmelerin temeli olduğunu; bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgiye ulaşmada teknolojiyi kullanma becerisi edinir. Öte yandan, teknolojilerin günlük hayatları ile ne derecede ilişkili olduğunu öğrenirken bazı teknolojik ürünlerin doğaya verdiği zararları tartışır” (MEB, 2005a).

“6. ve 7. sınıf öğrencilerinin ise ‘‘Bilim, Teknoloji ve Toplum’’ öğrenme alanında; Tarih öncesi dönemlerde, ilk insanların basit aletleri yapmasıyla başlayan süreçte uygarlıkların bilim ve teknolojiye katkılarına örnekler verecekler, böylece bilim mirasının oluşum sürecini günümüze kadar özetleyerek yaratıcı, eleştirel ve bilimsel düşünce ile bilim ve teknolojideki gelişmeler arasındaki paralelliği fark edecekleri” (MEB, 2005) ifadelerine yer verilmiştir.

Sosyal Bilgiler öğretim programı, öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar sayesinde öğrencide görülmesi beklenen bilgi, beceri ve tutumlar olarak nitelendirilen (Ata, 2010’dan Akt. Yeşiltaş ve Kaymakçı, 2004: 322) kazanımlarda da bilim ve teknolojiyle ile ilgili konulara yer verilmiştir. Sınıf düzeyinde bilim teknoloji ve toplum öğrenme alanında yer verilen kazanımlara aşağıda yer verilmiştir.

Sosyal bilgiler programında “Bilim, Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanında 4. Sınıf “İyi ki Var” ünitesinde aşağıdaki kazanımlara yer verilmiştir;

1. Çevresindeki teknolojik ürünleri, kullanım alanlarına göre sınıflandırır.

2. İnsanlığın kullandığı belli başlı zaman ölçme araçlarını ve belirleme yöntemlerini tanır.

3. Kullandığı teknolojik ürünlerin zaman içindeki gelişimini kavrar.

4. Teknolojik ürünlerin hayatımızda ve çevremizde yaptığı değişiklikleri dikkate alarak geçmişle bugünü karşılaştırır.

6. Teknolojik ürünleri kendisine, başkalarına ve doğaya zarar vermeden kullanır (MEB, 2005a: 20).

Bu ünitenin özellikle ikinci, üçüncü ve dördüncü kazanımlarında bilim ve teknoloji tarihine yönelik olduğu görülmektedir. Bu kazanımlarda öğrencilerden kullandıkları çeşitli teknolojik ürünlerin tarihsel süreç içerisinde geçirmiş olduğu değişim ve gelişim ile aynı zamanda teknolojik ürünlerin insan hayatında yaptığı etkilerin kavraması beklenmektedir.

Bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı 5.sınıf “Gerçekleşen Düşler” ünitesinde ise şu kazanımlara yer verilmiştir;

1. Buluşlarla teknolojik gelişmeleri ilişkilendirir.

2. Buluşların ve teknolojik ürünlerin toplum hayatımıza etkilerini tartışır. 3. Buluş yapanların ve bilim insanlarının ortak özelliklerinin farkına varır. 4. Bilim ve teknoloji ile ilgili, düzeyine uygun süreli yayınları tanır ve izler. 5. Yaptığı çalışmalarda yararlandığı kaynakları gösterir

6. Kanıtlara dayanarak Atatürk’ün bilim ve teknolojiye verdiği önemi gösterir (MEB, 2005a: 35).

Bu ünitede bilim ve teknoloji ve toplum açısından öğrencilerin günümüzde ve geçmişte gerçekleştirilen çeşitli buluş ve teknolojik gelişmelerin insan hayatını birçok açıdan kolaylaştıran ve değiştiren etkilerinin farkına varmaları, bilimsel ve teknolojik faaliyetlerde bulunan bilim insanlarının özelliklerinin neler olduğunun farkına varmaları beklenmektedir.

Bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı bağlamında 6.sınıf “Elektronik Yüzyıl” ünitesinde ise şu kazanımlara yer verilmiştir;

1. Sosyal bilimlerdeki çalışma ve bulgulardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına etkisine örnekler verir.

2. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gelecekteki yaşam üzerine etkilerine ilişkin yaratıcı fikirler ileri sürer.

3. Tıp alanındaki buluş ve gelişmelerle insan hayatı ve toplumsal dayanışma arasındaki ilişkiyi fark eder.

4. Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur.

5. Uygulama ve eserlerinden yola çıkarak Atatürk’ün akılcılığa ve bilime verdiği önemi fark eder (MEB, 2005b: 23)

6.sınıfta “Elektronik Yüzyıl” ünitesinde bilim ve teknoloji tarihi konularından ziyade öğrencilerin bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gelecekte insanın yaşamı üzerine nasıl etkiler yaratabileceği üzerine akıl yürütmelerini istenmektedir. Böylelikle aşamalı bir şekilde 4,5 ve 6. sınıflarda bilimsel ve teknolojik gelişmelerin toplumsal hayata etkilerini geçmiş-gün-gelecek bağlamında değerlendirmeleri sağlanmıştır (Ata vd., 2008:21).

İlköğretim 7.sınıfta ise bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı çerçevesinde “Zaman İçinde Bilim” ünitesinde ise şu kazanımlara yer verilmiştir;

1. İlk uygarlıkların bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkılarına örnekler verir. 2. İlkyazı örneklerinden yola çıkarak yazının kullanım alanlarını ve bilgi

aktarımındaki önemini fark eder.

3. Türk ve İslam devletlerinde yetişen bilginlerin bilimsel gelişme sürecine katkılarını değerlendirir.

4. 15-19.yüzyıllar arasında Avrupa’da yaşanan gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına etkisini fark eder.

5. Tarihsel süreçte düşünceyi ifade etme ve bilim özgürlüklerini bilimsel gelişmelerle ilişkilendirir (MEB, 2005b: 35).

İlköğretim 7. sınıf “Zaman İçinde Bilim” ünitesinde 4,5 ve 6. Sınıf ünitelerine oranla bilim ve teknoloji tarihi konularına daha fazla ağırlık verildiği görülmektedir. Bu ünite kazanımlarında ilk uygarlıklardan başlayarak çeşitli uygarlıklar tarafından gerçekleştirilen bilimsel ve teknolojik faaliyetlerin günümüz bilim ve teknolojisine olan katkılarına değinilmiştir. Ayrıca bu ünite kazanımlarında 4,5 ve 6. Sınıflar ünite kazanımlarından farklı olarak bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanının toplum ayağına daha az yer verildiği görülmektedir (Ata vd., 2008).

Türkiye sosyal bilgiler öğretim programında bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı çerçevesinde bilim ve teknoloji konuları genel olarak yansıma durumu belirtilen şekildedir.