Türkiye’nin Bitoetanol “Harmanlanan Etanol” Üretimi ve Teslimi

Türkiye’de biyoetanol kullanımı konusu 1930’lu yılların başında gündeme gelse de son yıllara kadar ciddi anlamda üretimi ve tüketimi konusunda pek fazla bir yol alınamamıştır. 01.01.2013 tarihinden itibaren %2 ve 01.01.2014 tarihinden itibaren

%3 oranında benzine karışım zorunluluğunun gelmesine müteakip üretimi ve kullanımı her geçen gün artış göstermeye başlamıştır.

Türkiye’de biyoetanolün kullanımı, harmanlama zorunluluğu getirildiği 2013 yılından itibaren artış göstermeye başlamıştır. Türkiye’de akaryakıta harmanlanan biyoetanol teslimi miktarı Grafik 20’de verilmiştir. 2014 yılında 62.278 ton (biyoetanol teslimi yapılırken bu miktar 2017 yılında %26’lık artışla 78.863 tona çıkmış 2018 yılında ise %4,7’lik azalışla 75.186 tona gerilemiştir.

116 Selim Çağatay vd, “Dünya ve Türkiye Biyo-enerji Piyasalarındaki Gelişmelerin ve Potansiyel Değişikliklerin Türk Tarım Hayvancılık Sektörleri Üzerindeki Etkilerinin Modellenmesi ve Türkiye için Biyo-enerji Politika Alternatiflerinin Oluşturulması” Tepge Yayın no:204 ISBN:978-605-4672-01-1Haziran 2012 s:10

52

Grafik 20. Türkiye’nin Toplam Biyoetanol Teslimi (ton)

Kaynak: EPDK’nın ilgili yıllar Petrol Piyasası Sektör Raporlarından Derlenmiş, Grafik yazar tarafından oluşturulmuştur. “EPDK, 2015 s:7, 2016 s:43, 2017 s:55, 2018 s:59, 2019a s:56”

Türkiye’de 2017 yılında biyoetanol üreten firmaların üretim miktarı Grafik 21’de görüldüğü üzere birbirine yakın olmakla beraber üretimleri yıllar itibariyle artış kaydetmekte olup TŞFAŞ’ye bağlı Eskişehir Şeker Fabrikasının da 2018 yılında üretime başlamasıyla beraber biyoetanol üretimi yapan firma sayısı 4’e yükselmiştir.

Grafik 21. Türkiye’de Firma Bazında Biyoetanol Teslim Miktarı (ton)

Kaynak: EPDK’nın ilgili yıllar Petrol Piyasası Sektör Raporlarından derlenmiş, grafik yazar tarafından oluşturulmuştur. “EPDK, 2016 s:43, 2017 s:55, 2018 s:59, 2019a s:56”

Türkiye’de 2017 ve 2018 yıllarında biyoetanol üretimi yapan firmaların teslim miktarları ve toplam teslimat içerisindeki payları Tablo 9’da verilmiştir. 2017 yılında 78.865 ton biyoetanol benzinle %3,4 oranında harmanlanmıştır. 2018 yılında ise 75.186 ton biyoetanol benzin ile %3,2 oranında harmanlanmıştır. Türkiye’de zorunlu biyoetanol harmanlanma oranı %3 olmasına rağmen ilgili yönetmelik uyarınca maksimum %10’a kadar harmanlanabileceğinden Tablo 9’da da görüldüğü üzere zorunlu harmanlama oranı tam %3 olmayıp bu oranın üzerine çıkılabilmektedir.

Ancak son yıllardaki petrol fiyatlarının düşük oluşu biyoetanolün daha fazla

62.278 67.669 73.329 78.864 75.186

0 20 40 60 80 100

2014 2015 2016 2017 2018

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000

2015 2016 2017 2018

TARKİM TEZKİM Konya Şeker TŞFAŞ

53 miktarda harmanlanmasını pek cazip kılmamaktadır. Bu yüzden güncel olarak %2 olan ÖTV muafiyetinin harmanlanan her bir miktar biyoetanol için geçerli olması gereklidir.

Tablo 9. Türkiye’de Firma Bazında Biyoetanol Teslimi Toplam (2017)*

TARKİM 31.009,011 27.381,454 -%11,6

TEZKİM 24.449,551 23.558,996 -%5,5

Konya Şeker 23.405,828 23.946,797 +%2,3

TŞFAŞ - 299,600 -

Toplam 78.864,390 75.186,847 -% 4,6

Yurtiçi Benzin Tüketimi 2.303.254,000 2.329.919,637 +%1,15

Harmanlanan Oran %3,4 %3,2 -%0,2

Kaynak: *EPDK 2018 s:VII-59 **EPDK 2019 s:III-56

Türkiye’de 2017 ve 2018 yılı firma bazında biyoetanol teslimi Grafik 22’de gösterilmiştir. TARKİM 2017 yılında 31.009 ton ile ülke teslimatının %39’unu 2018 yılında ise 27.381 ton teslim miktarı ile ülke toplam biyoetanol teslimatının %37’sini gerçekleştirerek 2017 ve 2018 yılında en çok biyoetanol teslimatı yapan firma olmuştur. TEZKİM ise 2017 yılında 24.449 tonluk teslimatı ile ülke tesliminin

%31’ni karşılayarak ikinci üretici olmuştur. Şeker pancarı melasından üretim yapan Konya Şeker Fabrikası ise 2017 yılında 23.405 ton teslimatı ile %30’unu 2018 yılında 23.946 ton ile toplam biyoetanol teslimatının %32’sini gerçekleştirmiştir.

2018 yılında üretime başlayan Eskişehir Şeker ise 399 tonluk bir teslimat gerçekleştirmiştir.

Grafik 22. Türkiye’de Firma Bazında Harmanlanan Etanol Teslim Yüzdesi (2017 ve 2018 Yılı)

* Tablo 9’dan yararlanılmış, grafik yazar tarafından oluşturulmuştur.

TARKİM

54 2.2.6.2 Kurulu Kapasitesine Göre Biyoetanol Üretim Miktarı

Kurulu biyoetanol üretim kapasitesi 154 milyon litre/yıl olan Türkiye’nin 2018 yılı itibariyle Eskişehir Şeker Fabrikası 2018 yılında üretimine başlamasıyla beraber yıllık biyoetanol üretim kapasitesi, Konya (Çumra) Şeker, TEZKİM, TARKİM ve Eskişehir Şeker Fabrikası dâhil olmak üzere 169 milyon litre/yıl’a çıkmıştır.

Grafik 23’te Türkiye ve biyoetanol üreten firmaların kurulu kapasitesine göre 2017-2018 yılı üretim oranları verilmiştir. Türkiye’nin 2017 yılı biyoetanol teslim miktarı 78.864,390 ton (99.369.131 litre) olarak gerçekleşmiştir (Tablo 9). Türkiye’nin kurulu kapasitesi 2017 yılında 154 milyon litre/yıl olduğuna göre kurulu biyoetanol üretim kapasitesinin %64’ünü kullanmıştır. 2018 yılında ise 75.186,847 ton (94.735.427 litre) toplam biyoetanol teslimi ile ülke kurulu biyoetanol kapasitesinin

%56’sını kullanılmış, %44’lük atıl kapasite ortaya çıkmıştır.

Kurulu kapasitesi 40 milyon litre/yıl olan TARKİM 2017 yılında 39.071.353 litre biyoetanol teslimi ile kurulu kapasitesinin %98’ini kullanırken 2018 yılında 34.500.632 litre biyoetanol teslimi ile kendi kapasitesinin %86’sını kullanmıştır.

Kurulu kapasitesi 30 milyon litre/yıl olan TEZKİM ise, 2017 yılında 30.806.434 litre biyoetanol teslimi ile kurulu kapasitesin %100’ünü 2018 yılında 29.684.334 litre teslimat ile kendi kapasitesinin %99’unun kullanmıştır.

Kurulu kapasitesi 84 milyon litre/yıl olan ve şeker pancarı melasından biyoetanol üretimi gerçekleştiren Çumra (Konya) Şeker Fabrikası 2017 yılında 29.490.300 litre biyoetanol teslimi ile kurulu biyoetanol üretim kapasitesinin %34’ünü kullanmıştır.

2018 yılında ise 30.172.964 litre teslimat ile kendi kurulu kapasitesinin %36’sını kullanmıştır.

Kurulu kapasitesi 15 milyon litre/yıl olan Eskişehir şeker Fabrikası ise 2018 yılında 377.496 litre biyoetanol teslimi ile kendi kurulu kapasitesinin %2,5’u oranında teslimat gerçekleştirmiştir.

55

Grafik 23. Türkiye ve Firmaların Kurulu kapasitene Göre Üretim Oranları

* Grafik; Tablo 9 ve Grafik 19’dan yararlanarak yazar tarafından oluşturulmuştur.

2.2.6.3 Kurulu Kapasiteye Biyoetanol Üretimleri

Grafik 24’te Türkiye ve biyoetanol üretimi gerçekleştiren firmaların 2018 yılında ülke kurulu biyoetanol kapasitesinin ne kadarına sahip oldukları ve 2018 yılı biyoetanol teslimatlarının toplam teslimat içerisindeki oranları verilmiştir. Türkiye 2018 yılında kurulu biyoetanol üretim kapasitesinin %56’ını kullanabilmiştir. Konya Şeker Fabrikası ülkenin kurulu kapasitesinin %50’ine sahip olmasına karşılık, ülke biyoetanol teslimatının %32’ini gerçekleştirebilmiştir. Ülke kapasitesinin %23’üne sahip olan TARKİM, ülke tesliminin %37’sini gerçekleştirmiş, ülke kapasitesinin

%18’ine sahip olan TEZKİM ise ülke tesliminin %31’inin gerçekleştirmiştir. 2018 yılında üretime tekrar başlayan Eskişehir şeker ise ülke kurulu kapasitesinin %9’una sahip olmasına karşılık 299 tonluk biyoetanol teslimatı ile 2018 yılında toplam biyoetanol teslimatının %0,4’ünü gerçekleştirebilmiştir. Grafikten de anlaşıldığı üzere pancar melasını hammadde olarak kullanan Konya Şeker ve Eskişehir Şeker Fabrikaları ülke kurulu kapasitesinin %59’una sahip olmalarına rağmen ülke teslimatının %32,4’lük kısmını gerçekleştirmişlerdir.

TARKİM Konya Şeker TEZKİM TŞFAŞ Türkiye

%86

%36

%99

%2.5

%56

%98

%34

%100

%64 2018 2017

56

Grafik 24. T.C. Kurulu Biyoetanol Kapasitesine Göre Firmaların Teslim Miktarı (2018 Yılı)

* Grafik; Tablo 9 ve Grafik 19’dan yararlanarak yazar tarafından oluşturulmuştur.

Türkiye’de 2018 yılında kullanılmayan %44’lük bir atıl biyoetanol üretim kapasitesi ortaya çıkmıştır. Bu atıl kapasitenin ortaya çıkışında en büyük etken, şeker pancarı melasından biyoetanol üretimi yapan Konya Şekerin kendi biyoetanol üretim kapasitesinin %64’ü ve Eskişehir Şekerin kendi kurulu kapasitesinin %97,5’ini kullanmamasından dolayı olmuştur. Türkiye’de 2018 yılında 2.329.919 ton benzin türü satışı gerçekleşmiş ve biyoetanol üretici 4 firma tarafından toplamda 75.186,847 ton harmanlanan etanol teslim edilerek benzin ile %3,2 oranında harmanlanmıştır.

Türkiye’nin 169 milyon litre olan biyoetanol üretim kapasitesinin tam olarak kullanılması halinde 133.341 ton biyoetanol üretilme olanağı bulunmaktadır. Bu rakam ise 2.329.919 ton olan 2018 yılı yurt içi benzin tüketiminin %5,7’ini karşılayabilecek durumdadır.

0 20 40 60 80 100

TARKİM TEZKİM Konya Şeker TFAŞ Türkiye

23 18

50

9

100

37 31 32

0.4

56

T.C. Kurulu kapasite (%) Kurulu Kapasiteye Göre Teslim (%)

57 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM