Türkiye Gıda İhracatı

2008 yılında 6 milyar 279 milyon dolar olan Türkiye gıda ihracatı (TGEX) 2008-2012 döneminde yıllık ortalama %10,12 toplamda ise %47,03 oranında büyüyerek 2012 yılında 9 milyar 232 milyon dolara ulaşmıştır. 2008-2012 döneminde Türkiye gıda İhracatının izlediği eğilim aşağıdaki grafikte sunulmuştur:

GRAFİK 54.Türkiye Gıda İhracatı (2008-2012;Milyon $)

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri verilerinden hareketle yazarlar tarafından hazırlanmıştır.

Türkiye gıda ihracatının büyüme oranı 2008-2012 dönemi için incelendiğinde, 2009 yılında Türkiye gıda ihracatının % 8,39 oranında küçüldüğü görülmektedir. Buna karşın Türkiye gıda ihracatı 2010ve 2011 yıllarında artan bir büyüme eğilimi göstermiş ve 2011 yılında %33,18 oranında artmıştır. 2012 yılında ise gıda dış ticaret hacmi büyümeye devam

etmesine karşın hızı yavaşlamış ve 2012 yılında gıda ihracatı %7,04 oranında artış göstermiştir. TGDTH’nin inceleme dönemindeki yıllık ortalama büyüme oranı % 10,12 toplam büyüme oranı ise %47,034 olarak gerçekleşmiştir.

TGDTH büyüme oranının 2008-2012 dönemindeki izlediği eğilim aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 55. Türkiye Gıda İhracatı Büyüme Oranı (2008-2012;%)

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri verilerinden hareketle yazarlar tarafından hazırlanmıştır.

2008 yılında Türkiye’nin toplam ihracatının %4,76’sı gıda ihracatından oluşmuştur. 2009 yılında bu oran %5,36 dü-zeyine ve 2010 yılında ise %5,69 düdü-zeyine yükselmiştir. 2011 yılında da gıda ihracatının toplam ihracat içerisindeki payı artmaya devam etmiş ve gıda ihracatının Türkiye’nin toplam ihracatı içindeki payı %6,39’a ulaşmıştır. 2012 Yılında ise gıda ihracatının toplam ihracat içindeki payı %6,05 düzeyine gerilemiştir.2008-2012 dönemi bir bütün olarak in-celendiğinde 2012 yılında 2008 yılına göre gıda ihracatının toplam ihracat içindeki payının yaklaşık 1,29 puan arttığı görülmektedir. Bir başka deyişle inceleme döneminde Türkiye gıda ihracatının büyüme oranı toplam Türkiye ihracatının büyüme oranın üzerinde gerçekleşmiştir. TGEX/TTEX değişkenin 2008-2012 dö-neminde izlediği seyir aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 56. TGEX/TTEX Oranı (2008-2012;%)

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri verilerinden hareketle yazarlar tarafından hazırlanmıştır.

Türkiye gıda ihracatı en büyük ihracat ortakları ve diğer ihracat ortağı ülkeler açısından incelendiğinde 2008-2012 dö-nemi için ilgili ülkelere yapılan gıda ihracatına ilişkin veriler izleyen tabloda gösterilmektedir:

GRAFİK 58. Türkiye'nin Gıda¹ İhracatında İlk 10 Ülke ve Payları (2008-2012)

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri verilerinden hareketle yazarlar tarafından hazırlanmıştır.

Türkiye’nin gıda ihracatı 2008 yılı incelendiğinde 998,4 milyon dolarlık ihracat büyüklüğü ve %15,4’lük ihracat payı ile Irak Türkiye’nin en çok gıda ihraç ettiği ülke olmuştur. Bir başka deyişle 2008 yılında Türkiye gıda ihracatının yakla-şık altıda biri yalnızca Irak’a gerçekleştirilmiştir. Almanya 2008 yılında, 693,2 milyon dolarlık gıda ihracatı ve %10,7 ihracat payı ile Türkiye’nin en çok gıda ihraç ettiği ikinci ülke olmuştur. Hollanda ise Türkiye’den ithal ettiği 277,4 mil-yon dolarlık gıda değeri ve % 4,3’lük ihracat payı ile 2008 yılında Türkiye’nin en çok gıda ihraç ettiği üçüncü ülke ol-muştur. Bu ülkeleri izleyen İngiltere ve Fransa ise sırası ile Türkiye’den yaptıkları 270,3 milyon dolar ve 244 milyon dolarlık gıda ithalatları ve %4,2 ve %3,8 ihracat payları ile 2008 yılında Türkiye’nin en çok gıda ihraç ettiği dördüncü ve beşinci ülkeler olmuşlardır. 2008 yılı için ABD, Suriye, İtalya, Rusya Federasyonu ve Libya Türkiye’den yaptıkları ve 179,8 ve 145,4 milyon dolar arasında değişen gıda ithalatları ve %2,8 ile %2,2 arasında değişen ihracat payları ile Tür-kiye’nin en büyük gıda ithalatçıları arasında ilk 10’da yer almışlardır.

2008 yılı Türkiye gıda ihracatı açısından en çok ihracat gerçekleştirilen ilk 10 ülke ve diğer ülkeler anlamında değer-lendirildiğinde ilk 10 ülkenin Türkiye gıda ihracatının % 51,9’unu diğer ülkelerin gıda ithalatları toplamının ise Türkiye gıda ihracatının %48,1’ini oluşturduğu görülmektedir. Bir başka deyişle 2008 yılı itibariyle Türkiye gıda ihracatının ya-rıdan biraz fazlasını en çok gıda ihracatı yaptığı 10 ülkeye gerçekleştirmiştir. 2012 yılı için Türkiye’nin gıda ihracatı in-celendiğinde Irak’ın en çok gıda ihracatı yapılan ülke olma özelliğini koruduğu görülmektedir. 2008-2012 döneminde Irak’a yapılan gıda ihracatı yıllık ortalama %27,2 toplamda ise %162,1 oranında artarak 2 milyar 617 milyon dolara yükselmiştir. 2012 yılı itibariyle Irak’a yapılan gıda ihracatı 2008 yılına göre 12,1 puan artmış ve Türkiye’nin toplam gıda ihracatının % 27,5’ini oluşturmuştur. 2012 yılında Almanya yine Türkiye’nin en çok gıda ihraç ettiği ikinci ülke ol-muştur. Almanya’ya yapılan gıda ihracatı inceleme döneminde %19,6 oranında artarak 829,1 milyon dolara yüksel-miştir. 2012 yılı itibariyle Almanya’ya yapılan gıda ihracatı Türkiye’nin toplam gıda ihracatının % 8,7’sini oluşturmaktadır.

İngiltere, 2012 yılında bu ülkeye yapılan 351,3 milyon dolarlık gıda ihracatı ve %3,7’lik ihracat payı ile en çok gıda ih-racatı yapılan üçüncü ülke olmuştur. 2008-2012 döneminde İngiltere’ye yapılan gıda ihih-racatı %29,9 oranında artmıştır.

Sıra Ülke MEX (milyon$)

2008 2012 2008 - 2012

Pay Sıra Ülke MEX (milyon$) Pay YBBO TBO

1

-Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri verilerinden hareketle yazarlar tarafından hazırlanmıştır.

Türkiye için gıda ihracatının 4 haneli ISIC Rev.3 kodları düzeyinde sınıflandırılması izleyen tabloda ifade edilmiştir:

TABLO 5. ISIC Rev. 3 Sınıflamasına Göre Gıda Alt Ürün Grupları

Kaynak: TUİK

2008-2012 dönemi için Türkiye’nin gıda ihracatının 4 haneli ISIC Rev.3 sınıflaması kodları düzeyinde dağılımına ilişkin verileri izleyen tablo ve grafikte ifade edilmiştir:

TABLO 6. Türkiye Gıda İhracatının Ürün Grupları Bazında Dağılımı (2008-2010) ISIC Rev.3 Kodu

Makarna, şehriye, kuskus vb. unlu mamüller İşlenmiş sebze ve meyveler

Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar Balık ürünleri

Öğütülmüş tahıl ürünleri Nişasta ve nişastalı ürünler Hazır hayvan yemleri

Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri Şeker

Kakao, çikolata ve şekerleme Mezbahacılık

Fırın ürünleri

Sıra ISIC Kodu MEX (milyon$)

2008 2010 2008 - 2010

Pay Sıra ISIC Kodu MEX (milyon$) Pay YBBO TBO 1

ihracatını yaptığı ürün grupları içinde ilk sırada 2008-2012 döneminde ihracatı %17,9 oranında artarak 2012 yılında 2 milyar 733,2 milyon dolarlık ihracat değerine ulaşan “İşlenmiş sebze ve meyveler” yer almaktadır. “İşlenmiş sebze ve meyveler” 2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en yavaş artan alt ürün grubu olmuştur. Bu nedenle ihracat artışına karşın “İşlenmiş sebze ve meyveler” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 7,3 puan azalarak %29,6’ya gerilemiştir.

“Öğütülmüş tahıl ürünleri” ürün grubu, 2008-2012 döneminde ihracatı en hızlı artan dokuzuncu alt ürün grubu olmuş ve Türkiye gıda ihracatı içindeki payı %13’den %13,1’e yükselmiştir. 2008-2012 döneminde “Öğütülmüş tahıl ürünleri” ürün grubu ihracatı %48,2 oranında artarak 815,3 milyon dolardan 1 milyar 208,7 milyon dolara yüksel-miştir. Bu büyüme oranı ile “Öğütülmüş tahıl ürünleri” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 0,1 puan artarak %13,1’ yükselmiştir.

2012 yılında Türkiye’nin en çok ihracatını yaptığı ürün grupları içinde üçüncü sırada 2008-2012 döneminde ihracatı

%51 oranında artarak 2012 yılında 1 milyar 185 milyon dolara ulaşan “Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar” yer almaktadır. “Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar” 2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en hızlı artan yedinci alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde “Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar” ihracatı-nın artışı gıda ürünleri ihracatı ortalama büyüme oraihracatı-nından daha yüksek olduğundan bu alt ürün grubunun ihracat payı 0,3 puan artarak %12,8’e yükselmiştir.

“Kakao, çikolata ve şekerleme” ürün grubu, 2008-2012 döneminde ihracatı en hızlı artan onuncu alt ürün grubu ol-muştur. 2008-2012 döneminde “Kakao, çikolata ve şekerleme” ürün grubu ihracatı inceleme döneminde %43,4 oranında artarak 664,6 milyon dolardan 953 milyon dolara yükselmiştir. Bu büyüme oranı ile “Kakao, çikolata ve şe-kerleme” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 0,3 puan azalarak %10’3’e gerilemiştir.

2012 yılında Türkiye’nin en çok ihracatını yaptığı ürün grupları içinde beşinci sırada 2008-2012 döneminde ihracatı

%74,4 oranında artarak 2012 yılında 739,2 milyon dolara ulaşan “Fırın ürünleri” yer almaktadır. “Fırın ürünleri”

2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en hızlı artan yedinci alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde “Fırın ürünleri” ihracatının artışı gıda ürünleri ihracatı ortalama büyüme oranından daha yüksek oldu-ğundan bu alt ürün grubunun ihracat payı 1,2 puan artarak %8’e yükselmiştir.

“Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri” ürün grubu, 2008-2012 döneminde ihracatı en hızlı artan on birinci alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde “Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri” ürün grubu ihra-catı inceleme döneminde %30,9 oranında artarak 544,7 milyon dolardan 712,8 milyon dolara yükselmiştir. Bu bü-yüme oranı ile “Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 1 puan azalarak %8,7’ye gerilemiştir.

2012 yılında Türkiye’nin en çok ihracatını yaptığı ürün grupları içinde yedinci sırada 2008-2012 döneminde ihracatı

%420,1 oranında artarak 2012 yılında 580,8 milyon dolara ulaşan “Mezbahacılık” yer almaktadır. “Mezbahacılık”

2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en hızlı artan alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 dö-neminde “Mezbahacılık” ürünleri ihracatının artışı gıda ürünleri ihracatı ortalama büyüme oranından oldukça yük-sek olduğundan bu alt ürün grubunun ihracat payı 4,5 puan artarak %6,3’e yükselmiştir.

2012 gıda ihracatındaki payı bakımından sekizinci sırada yer alan “Makarna, şehriye, kuskus vb. unlu mamuller”

ürün grubu, 2008-2012 döneminde ihracatı en hızlı artan dördüncü alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde

“Makarna, şehriye, kuskus vb. unlu mamuller” ürün grubu ihracatı inceleme döneminde %96,7 oranında artarak 182 milyon dolardan 358 milyon dolara yükselmiştir. Bu büyüme oranı ile “Makarna, şehriye, kuskus vb. unlu ma-muller” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 1 puan artarak %3,9’a gerilemiştir.

2012 yılında Türkiye’nin en çok ihracatını yaptığı ürün grupları içinde dokuzuncu sırada 2008-2012 döneminde ihra-catı %49,5 oranında artarak 2012 yılında 258,5 milyon dolara ulaşan “Balık ürünleri” yer almaktadır. “Balık ürünleri”

2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en hızlı artan sekizinci alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde “Balık ürünleri” ürünleri ihracatının artışı gıda ürünleri ihracatı ortalama büyüme oranından yüksek oldu-ğundan bu alt ürün grubunun ihracat payı 0,05 puan artarak %2,8’e yükselmiştir.

2012 gıda ihracatındaki payı bakımından onuncu sırada yer alan “Süt ürünleri” ürün grubu, 2008-2012 döneminde ihracatı en hızlı artan altıncı alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde “Süt ürünleri” ürün grubu ihracatı in-celeme döneminde %67,9 oranında artarak 135,8 milyon dolardan 228 milyon dolara yükselmiştir. Bu büyüme oranı ile “Süt ürünleri” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 0,3 puan artarak %2,5’e yükselmiştir.

2012 yılında Türkiye’nin en çok ihracatını yaptığı ürün grupları içinde on birinci sırada 2008-2012 döneminde ihracatı

%98,8 oranında artarak 2012 yılında 136 milyon dolara ulaşan “Nişasta ve nişastalı ürünler” yer almaktadır. “Nişasta ve nişastalı ürünler” 2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en hızlı artan üçüncü alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 döneminde “Nişasta ve nişastalı ürünler” ihracatının artışı gıda ürünleri ihracatı ortalama büyüme oranından yüksek olduğundan bu alt ürün grubunun ihracat payı 0,4 puan artarak %1,5’e yükselmiştir.

2012 gıda ihracatındaki payı bakımından on ikinci sırada yer alan “Hazır hayvan yemleri” ürün grubu, 2008-2012 dö-neminde ihracatı en hızlı artan ikinci alt ürün grubu olmuştur. 2008-2012 dödö-neminde “Hazır hayvan yemleri” ürün grubu ihracatı inceleme döneminde %214 oranında artarak 35,8 milyon dolardan 112,5 milyon dolara yükselmiştir.

Bu büyüme oranı ile “Hazır hayvan yemleri” alt ürün grubunun ihracat payı 2012 yılında 2008’e göre 0,6 puan ar-tarak %1,2’ye yükselmiştir.

2012 yılında Türkiye’nin en çok ihracatını yaptığı ürün grupları içinde sonuncu sırada 2008-2012 döneminde ihracatı

%24,3 oranında artarak 2012 yılında 25,5 milyon dolara ulaşan “Şeker” alt ürün grubu yer almaktadır. “Şeker” alt ürün grubu 2008-2012 döneminde on üç alt ürün grubu içinde ihracatı en yavaş artan ikinci alt ürün grubu olmuş-tur. 2008-2012 döneminde “Şeker” alt ürün grubu ihracatının artışı gıda ürünleri ihracatı ortalama büyüme oranın-dan düşük olduğunoranın-dan bu alt ürün grubunun ihracat payı 0,05 puan azalarak %0,28’e gerilemiştir.