Samsun Gıda Dış Ticaret Hacmi

2008 yılında 108,5 milyon dolar olan Samsun Gıda Dış Ticaret Hacmi (SGDTH) 2008-2012 döneminde 19,6 milyon dolarlık artışla 2012 yılında 88,9 dolara gerilemiştir. Burada, özellikle 2008 yılında gıda dış ticaret hacminde yaşanan çarpıcı artış ve 2009 yılında yaşanan 32 milyon dolarlık çarpıcı azalış dikkat çekicidir. 2010 yılından sonra tekrar artış eğilimine girerek 2011 yılında 95,7 milyon dolara ulaşan Samsun Gıda Dış Ticaret Hacmi 2012 yılında 88,9 milyon do-lara gerilemiştir. 2008-2012 döneminde Samsun Gıda Dış Ticaret Hacminin izlediği eğilim aşağıdaki grafikte gösteril-mektedir:

3 Hukuki merkezi Samsun’da bulunan firmaların gerçekleştirdiği gıda ithalatı ve ihracatı toplamını ifade etmektedir.

İhracatİthalat

SGEXP

Büyüme* - -30,58% 12,21% 13,72% -12,15% -6,08% -22,18%

SGEXP Değer 459,8 304,2 275,1 441,3 422,8 -

-Büyüme* - -33,85% -9,56% 60,43% -4,21% -2,08% -8,06%

SGEXP/STEXP 22,77% 23,90% 29,65% 21,02% 19,28% -

-SGEXP/TGEXP 1,67% 1,26% 1,26% 1,08% 0,88% -

-SGEXP/SMIMP 2783,68% 1934,33% 1875,07% 3114,68% 1104,98% -

-Değişken 2008 2009 2010 2011 YBBO TBO

SGIMP

Değer 3,76 3,76 4,35 2,98 7,38 -

-Büyüme* - -0,09% 15,76% -31,54% 147,62% 18,33% 96,05%

STIMP Değer 784,0 479,5 612,4 946,1 1.006,6

Büyüme* - -38,85% 27,74% 54,48% 6,40% 6,45% 28,39%

SGIMP/STIMP 0,48% 0,78% 0,71% 0,31% 0,73% -

-SGIMP/TMIMP 0,10% 0,14% 0,13% 0,06% 0,15% -

-GRAFİK 64. Samsun Gıda Dış Ticaret Hacmi (2008-2012; milyon $)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

2008-2012 döneminde Samsun gıda dış ticaret hacminin büyüme oranı incelendiğinde 2009 yılında %29,52 gibi çar-pıcı bir küçülme yaşandığı görülmektedir. 2009 yılında Samsun gıda dış ticaret hacminin azalış hızı Türkiye’deki gıda dış ticaret hacminin azalış hızından (-%14,08) çok daha yüksek olmuştur. Bu önemli küçülmeye karşın Samsun gıda dış ticaret hacmi 2010 ve 2011 yıllarında tekrar artış eğilimine girmiş ise de 2011 yılından itibaren Sam-sun gıda dış ticareti büyüme oranı azalan bir seyir izlemeye başlamıştır. SGDTH’nin inceleme dönemindeki yıllık orta-lama büyüme oranı %-4,86 ve toplam küçülme oranı ise %18,08 olarak gerçekleşmiştir. 2008-2012 dönemi için Samsun gıda dış ticareti Türkiye gıda dış ticaretindeki %42,4’lük artışın aksine %18,08 oranında küçülm-üştür. SGDTH büyüme oranının 2008-2012 dönemindeki izlediği eğilim aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 65.Samsun Gıda Dış Ticaret Hacmi Büyüme Oranı (2008-2012;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

Samsun gıda dış ticaretinin, Türkiye gıda dış ticareti (TGDTH) içindeki payı (SGDTH/TGDTH) incelendiğinde, 2008 yı-lında Samsun gıda dış ticaret hacminin Türkiye gıda dış ticaret hacminin yalnızca %1,09’unu oluşturduğu görülmek-tedir. 2008-2012 döneminde Samsun gıda dış ticaret hacmindeki büyümenin Türkiye gıda dış ticaretindeki büyümenin altında gerçekleşmesi nedeni ile ilgili dönemde Samsun gıda dış ticaretinin Türkiye gıda dış ticareti içindeki payı istik-rarlı biçimde azalan bir eğilim göstermiştir. Bu eğilim sonucu, 2012 yılı itibariyle Samsun gıda dış ticaretinin Türkiye gıda dış ticareti içindeki payı %0,63’e gerilemiştir. SGDTH/SGDTH oranının 2008-2012 döneminde izlediği seyir aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 67.Samsun’un Türkiye Gıda Dış Ticaretindeki Payı (2008-2012;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

Samsun gıda dış ticaretinin ithalat ve ihracat arasındaki dağılımı incelendiğinde, 2008 yılında ihracatın payının %96,53 ithalatın payının ise %3,47 olduğu görülmektedir. İnceleme döneminde Samsun gıda dış ticareti içinde gıda ih-racatının payı yaklaşık beş puan birden azalarak 2012 yılında %91,7’ye gerilerken, gıda ithalatının gıda dış ticaretindeki payı artarak %8,30’a yükselmiştir. Samsun gıda dış ticaretinde gıda ihracatı ve ithalatının payları 2008 ve 2012 yılları için karşılaştırmalı olarak aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 68.Samsun Gıda Dış Ticaretinde İhracat ve İthalat Oranları (2005,2011;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

2008-2012 dönemi için Samsun gıda dış ticaret dengesi (SMDTD) incelendiğinde, 2008 yılında Samsun gıda dış tica-retinin 101 milyon dolar fazla verdiği görülmektedir. Samsun gıda dış ticaret fazlası inceleme döneminde 2009 yılında 69 milyon dolara gerilemesine karşın 2010 ve 2011 yıllarında yeniden artış eğilimine girmiş ve 2011 yılında 90 milyon dolara ulaşmıştır. Ancak 2012 yılında gıda dış ticaret fazlası yeniden azalma eğilimine girmiştir. Bu eğilim sonucunda, 2012 yılında Samsun gıda dış ticareti fazlası 74 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Samsun gıda dış ticaret dengesi-nin 2008-2012 döneminde izlediği eğilim aşağıdaki yer alan grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 69.Samsun Gıda Dış Ticaret Dengesi (2008-2012;milyon dolar)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

2008-2012 döneminde Samsun gıda ihracatının büyüme oranı incelendiğinde, 2009 yılında yaşanan %30,6’lık’lık çarpıcı küçülme dikkat çekmektedir. 2009 yılındaki bu önemli küçülmeye rağmen, Samsun gıda ihracatı 2010 yılında tekrar büyümüş olsa da 2012 yılında %12,2 oranında azalmıştır. İnceleme döneminde Samsun gıda ihracatının yıllık ortalama büyüme oranı -%6,08 ve toplam küçülme oranı ise %22,18 olmuştur. Bu büyüme oranı yıl-lık ortalama %10,12 toplamda ise %47,03 olan Türkiye gıda ihracatı büyüme oranın tersi yönde gerçek-leşmiştir. Bir başka deyişle inceleme döneminde Türkiye’nin gıda ihracatı artarken Samsun’un gıda ihracatı azalmıştır. Ayrıca, inceleme döneminde Samsun gıda ihracatındaki küçülme -%8,06 olan Samsun Toplam İhracatındaki küçülmenin oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. Bir başka deyişle inceleme döneminde gıda ih-racatının Samsun ihracatındaki önemi azalmıştır. Samsun gıda ihracatı büyüme oranın 2008-2012 dönemindeki trendi aşağıdaki grafikte sunulmuştur:

GRAFİK 71. Samsun Gıda İhracatı Büyüme Oranı (2008-2012;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

2008 yılında Samsun’un toplam ihracatının %22,77’si gıda ihracatından oluşmuştur. Ancak, 2008-2012 döneminde Samsun gıda ihracatının küçülme oranının toplam Samsun ihracatının küçülme oranın üzerinde gerçekleşmesi sonucu Samsun’da gıda ihracatının toplam ihracat içindeki payı azalmış ve 2012 yılı itibariyle %19,28 olarak gerçek-leşmiştir. Ancak yine de bu oran 2012 yılında %6,05 olan Türkiye gıda ihracatının Türkiye toplam ihracatına oranının oldukça üzerindedir. Bir başka deyişle Samsun’da gıda ihracatı Türkiye ortalamasına göre daha önemli bir ih-racat kalemi olarak ortaya çıkmaktadır. SGEX/STEX değişkenin 2008-2012 döneminde izlediği seyir aşağıdaki gra-fikte gösterilmiştir:

GRAFİK 72.Samsun İhracatında Gıda Sektörünün Payı (2008-2012;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

2008-2012 dönemi için Samsun gıda ihracatının Türkiye gıda ihracatı (TGEX) içindeki payı (SGEX/TGEX) incelendiğinde, 2008 yılında Samsun gıda ihracatının Türkiye gıda ihracatı içinde payının %1,67 olduğu görülmektedir. 2008-2012 dö-neminde Türkiye gıda ihracatı büyürken Samsun gıda ihracatının küçülmesi sonucu inceleme dönemde Samsun gıda ihracatının Türkiye gıda ihracatı içindeki payı istikrarlı biçimde azalmış ve 2012 yılı itibariyle %0,88 olarak gerçekleş-miştir. Burada özellikle, son 3 yıldır Samsun gıda ihracatının Türkiye gıda ihracatı içinde payının istikrarlı ve hızlı biçimde azaldığı gözden kaçırılmamalıdır. SGEX/TGEX oranının 2008-2012 döneminde izlediği seyir aşağı-daki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 73. Türkiye Gıda İhracatında Samsun’un Payı

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

3.3.4.3. Samsun Gıda İthalatı

2008 yılında 3,76 milyon dolar olan Samsun Gıda İthalatı (SGIMP), 2008-2012 döneminde 3,6 milyon dolar artarak 2012 yılında 7,38 milyon dolara yükselmiştir. 2008-2012 döneminde Samsun Gıda İthalatının izlediği sürekli artış yö-nündeki eğilim aşağıda yer alan grafikte gösterilmektedir:

GRAFİK 75.Samsun Gıda İthalatı (2008-2012;milyon $)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

2008-2012 döneminde Samsun gıda ithalatının büyüme oranı incelendiğinde, gıda ithalatı büyüme oranının 2009 yı-lında %38,85 olarak gerçekleştiği; bir başka deyişle gıda ithalatının 2009 yıyı-lında %38 oranında azaldığı görülmekte-dir. Bu azalışa karşın 2010 ve 2011 yıllarında gıda ithalatın büyüme oranının hızlı bir artış eğilimine girdiği görülmektegörülmekte-dir.

2012 yılında ise Samsun gıda ithalatı %6,4 düzeyine gerilemiştir. Samsun gıda ithalatının inceleme dönemindeki yıl-lık ortalama büyüme oranı 18,33 toplam büyüme oranı ise %96,05 olmuş;bir başka deyişle inceleme döneminde Samsun’da gıda ithalatı yaklaşık 2 katına çıkmıştır. Bu büyüme oranı, %34,43 olan Türkiye gıda ithalatı büyüme oranın oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca inceleme döneminde Samsun gıda ithalatının bü-yüme oranı %28,39 olan Samsun toplam ithalatı bübü-yüme oranının da oldukça üzerinde olmuştur. Samsun gıda ithalatı büyüme oranının 2008-2012 dönemindeki trendi aşağıdaki grafikte sunulmuştur:

GRAFİK 76. Samsun Gıda İthalatı Büyüme Oranı (2008-2012;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

Gıda ithalatı 2008 yılında Samsun’un toplam ithalatının %0,48’ini oluşturmuştur. 2008-2012 döneminde Samsun gıda ithalatının büyüme oranının toplam Samsun ithalatının büyüme oranın oldukça üzerinde gerçekleşmesi sonucunda inceleme döneminde gıda ithalatının toplam ithalat içindeki payı (SGIMP/STIMP) artmış ve 2012 yılı itibariyle %0,73’e yükselmiştir. Bu artışa karşın, 2012 yılında Samsun’un gıda ithalatının toplam ithalat içindeki payı, %2,07 olan Türkiye gıda ithalatının Türkiye toplam ithalatına oranının altında gerçekleşmiştir. Bir başka deyişle Samsun’da gıda itha-latı Türkiye ortalamasına göre daha az önemli bir ithalat kalemi olarak ortaya çıkmaktadır. SGIMP/SGIMP değişkenin 2008-2012 döneminde izlediği seyir aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

Samsun gıda ithalatının Türkiye gıda ithalatı (TGIMP) içindeki payı (SGIMP/TGIMP) 2008-2012 dönemi için incelendi-ğinde, 2008 yılında Türkiye gıda ithalatının %0,10’unu Samsun gıda ithalatının oluşturduğu görülmektedir. 2008-2012 döneminde Samsun gıda ithalatının büyüme oranının %34,43 olan Türkiye gıda ithalatının büyüme oranın oldukça üzerinde gerçekleşmesi sonucunda inceleme döneminde Samsun gıda ithalatının Türkiye gıda ithalatı içindeki payı artmış ve 2012 yılı itibariyle %0,15’e yükselmiştir. SGIMP/TGIMP oranının 2008-2012 döneminde izlediği seyir aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:

GRAFİK 78.Türkiye Gıda İthalatında Samsun’un Payı (2008-2012;%)

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr dış ticaret verilerinden hareketle yazar tarafından hazırlanmıştır.

4. SAMSUN İŞLENMİŞ GIDA SEKTÖRÜ DEĞER ZİNCİRİ ANALİZİ

Toplam kalite yönetiminde tedarikçilerle işbirliği temel unsurlar arasında yer almakta ve değer zincirinin tedarikçilerle başladığı kabul edilmektedir. Yalın üretimde, yan sanayilerin de tedarikte bulundukları ana sanayilere uyumlu ve bir o kadar da hızlı üretim yapmaları gerekmektedir.

Artık büyük fırsatlar firma sınırlarının dışında yer almaktadır. Malzemelerin kimin tarafından ve nasıl tasarlandığı, nasıl depolandığı, hangi hammaddelerden üretildiği, nereden sağlandığı, nerede işlenip, dönüştürüldüğü, hangi dağıtım ka-nallarının kullanıldığı, tedarikçi ve müşterilerle güçlü bir ilişkinin nasıl kurulduğu, son tüketiciden bilginin nasıl elde edil-diği, hangi tedarik zinciri yapısının kullanıldığı, bilgi akışı ve sistemlerin nasıl koordine edildiği ve bütünsel performansın optimizasyonu için tedarik zinciri üyeleri arasında uygulanan teşvik sisteminin nasıl geliştirildiği kritik sorulardır. Bu so-ruların önemli bölümü değer zinciri analizi ile kolay anlaşılabilir hale gelebilir.

Değer zinciri, esasen rekabet üstünlüğünün gelişimini incelemeye yönelik sistematik bir yöntemdir. Bu itibarla model, bir kuruluşun ana yetkinlik alanlarının tanımlanması ve rekabet üstünlüğü kazanmada etkili olan operasyonların tes-pitinde yararlı bir analiz aracı olarak kullanılmaktadır. Rekabet üstünlüğünü bir kuruluşa genel olarak bakarak anlamak mümkün değildir. Rekabet üstünlüğü kuruluşun tasarım, üretim, pazarlama, teslimat ve ürün destek hizmetleri gibi ger-çekleştirmekte olduğu farklı operasyondan kaynaklanmaktadır.

Rekabet üstünlüğünü kazandıran operasyonları daha iyi anlayabilmek için, öncelikle genel kapsamı ile değer zincirin-den başlamak ve daha sonra o kuruluşa özgü uygun operasyonları tespit etmek gerekmektedir. Bir örgütün (kurulu-şun) rekabet üstünlüğü, değer zincirinde yer alan önemli operasyonları rakiplerinden daha iyi yapma becerisinden kaynaklanmaktadır. Rekabet üstünlüğü; kuruluşun değer oluşturan fonksiyonlarını rakiplerinden daha ucuz maliyet ile yapmasına ya da ürünlerinin kalite ve işlevlerini farklılaştırarak yüksek bir fiyat ile piyasaya sunmasına bağlıdır. Dolayı-sıyla, rakiplerden farklılıklar kuruluşa rekabet avantajı sağlar.

Değer zinciri analizi, kuruluşun temel amacının kar elde etmek olduğu varsayımı üzerine kurulmuştur. Değer, müşte-rilerin kuruluşun ürün ve hizmetlerine ödemeyi kabul ettikleri fiyatlar ile rakiplere kıyasla içsel ve ayrıcalıklı üstünlük-lerle ölçülür.

Değer Zinciri Analizi: Temel hammaddeden (çoğu zaman fikir ve tasarım aşamasından) başlayan ve distribütörlerin müşterilere son ürünü teslimi ile (geri dönüşüm dahil olmak üzere) biten değer yaratan birbirine bağlı etkinlikler seti-nin detaylı incelenmesidir.

Değer Zinciri Analizi, kuruluşun operasyonlarını stratejik öneme sahip operasyonlar olarak ayrıştırma ve bu operas-yonların maliyet ve değer üzerindeki etkilerini anlama yöntemidir.

Değer zinciri ana eylemler bazında şu sırayı izler:

• Fikir, tasarım ve hammaddeyle başlar, üretim ve pazarlama, satış ve dağıtım ile devam eder, en son aşamada kullanıcıya ulaşır ve geri dönüşüme gider.

• Satın alma, insan kaynakları, ARGE, finans vb. destek aktiviteleri de ana aktivitelere girdi sağlar ve onların daha etkili ve verimli olmasını sağlar. Bu faaliyetlerin her biri farklı maliyetlere sahip olur.

• Bu faaliyetlerin iyi şekilde yapılması o kuruluşun ürün veya hizmetlerinin değerini artırır. Ayrıca bunların başarılı biçimde yapılması rekabet üstünlüğü için gereklidir.

Değer zincirindeki stratejik operasyonların tam olarak belirlenmesinin ardından ihtiyaç duyulan bu operasyonlar ara-sındaki bağlantıların ve ilişkilerin tanımlanmasıdır. Bağlantının varlığı, bir operasyonun performansının veya maliyeti-nin bir diğerini etkilemesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Birincil ve destekleyici faaliyetler arasında bağlantıların olması da mümkündür.

Buna göre rekabet üstünlüğü bağlantılı operasyonları koordine etme ve en iyi (optimum) düzeyde yönetme

yetene-SAMSUN İŞLENMİŞ GIDA SEKTÖRÜ EKOSİSTEMİ VE DEĞER ZİNCİRİ HARİTASI , emel Oyuncuları

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası • 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu • 6098 Sayılı Borçlar Kanunu • 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu • 2872 Sayılı Çevre Kanunu • 4857Sayılı İş Kanunu • 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu

• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu • 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu • 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu • 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu • 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu

• Dış Ticaret Mevzuatı • 3624 Sayılı Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdari Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun • 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun

• Dış Ticaret Mevzuatı • 3624 Sayılı Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdari Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun • 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun

• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği • Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu Araştırma ve Geliştirme -Ondokuz Mayıs Üniversitesi TEKMER -Ondokuz Mayıs Üniversitesi USİGEM adde Tedarikçileri amul Tedarikçileri cı Malzeme Tedarikçileri Birincil Hammadde Yarımamul Tedarikçileri ncil Malzemeler ğday ısır r asta t m civ Perakende Kataloglar, İnternet, Perakendeciler, Televizyon ve Radyo Üretici Web Sitesi Üretici Markalı Mağaza Mağazalar Perakende Mağazaları Toptan Satış Mağazaları Gross Marketler Iskonto / Çeşit & Tek Fiyat Mağazaları Depo Kulüpler Toptan Acenteler Komisyoncular ve Tüccarlar İthalatçı / İhracatçı

er Birincil Malzemeler ao dık ncefil z Yardımcı Malzeme Tedarikçileri Aracılar Yerel İşlenmiş Gıda Üreticileri -Aracılar -Dağıtım Kanalları

Nihai Kullanıcılar Firmalar Hane Halkı

Dış Pazarİç Pazar Geri Dönüşüm

Küresel Üreticiler Yerli Rakipler Aracılar Dağıtım Kanalları Danışmanlık HizmetleriTakıp/Kalıp/Aparat ÜreticileriMakine/Ekipman TedarikçileriYedek Parça TedarikçileriBakım/Onarım Hizmetleri Fabrika /Atölye Kurulum HizmetleriMühendislik Hizmetleriİnşaat Hizmetleri

Lojistik Hizmetleri (Nakliye, Depolama vb.)

Yerel İşlenmiş Gıda Üreticileri Küçük Ölçekli: 3Orta Ölçekli: 1Büyük Ölçekli: 6 Ciro: 20.250.000 TL Kar Marjı: %12 Çalışan Sayısı: 90 Ciro: 20.250.000 TL Kar Marjı: %12 Çalışan Sayısı: 90

Aracılar a Boyaları klendiriciler anik Asitler z ltür, Kalsiyum klorür vb. tkı maddeleri min ve mineraller sam ji Tedarikçileri trik ğalgaz kıt

KOBİ Geliştirme -KOSGEB Samsun Hizmet Merkezi Müdürlüğü Bölgesel Kalkınma -Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı

Finansal Kurumlar Ciro: 18.450.000 TL Kar Marjı: %10 Çalışan Sayısı: 144

anlaşılması için seçilmiş ürünler bazında gerçekleştirilen Pareto analizi izleyen kısımda yer almaktadır.

4.2. Samsun Gıda Sektörü Seçilmiş Ürünler İçin Pareto Analizi

Samsun gıda sektörü, ürün gamı açısından incelendiğinde sektörde yer alan firmaların un, mısır irmiği, lokum, süt ve süt ürünleri, su ürünleri gibi oldukça geniş bir yelpazede üretim gerçekleştirdikleri görülmektedir. Bu geniş ürün yel-pazesi çerçevesinde Pareto analizi yapılacak ürünler olarak işlenmiş gıda sektöründe en yoğun satış hacmine sahip olan ürün olan un ile spesifik bir ürün olarak zencefilli lokum örnek ürünler olarak belirlenmiştir.

4.2.1. Un İçin Pareto Analizi

Un için gıda perakendecilerine satış kanalı için yapılan değer zinciri analizi verileri çerçevesinde, toptancı kar marjları ve iç nakliye maliyeti hariç birincil girdinin toplam maliyetinin perakende satış fiyatının %44,9’unu oluşturduğu gö-rülmektedir. Birincil girdi için toptancı kar marjı ise perakende satış fiyatının %6,87’sini oluşturmaktadır. Toptancı kar marjı ve iç nakliye maliyetleri hariç yardımcı malzeme perakende satış fiyatının %4,08’i düzeyindedir. Yardımcı malzeme toptancılarının kar marjları toplamı perakende fiyatının %0,05’ini oluştururken perakende satış fiyatı içinde birincil girdi ve yardımcı malzemelerin nakliye maliyeti %1,77’dir. Satış ve Dağıtım maliyetleri dışındaki diğer giderler perakende fiyatının %3,02’si düzeyinde iken satış ve dağıtım maliyetlerinin perakende satış fiyatı içindeki payı %5,26’dır. Üretim aşamasında yaratılan katma değer ise perakende satış fiyatının 21,13’ünü oluşturmaktadır. 1 Kg paketlenmiş un için üretici kar marjının perakende satış fiyatı içindeki payı %6 düzeyinde iken, gıda perakendecisinin kar marjı ise %5,36’dır.

Bu çerçevede ofis koltuğu için Pareto analizi bulguları izleyen kısımda sunulmuştur:

4 Pareto analizi tablosunda yer alan TR ifadesi ilgili değerin Türkiye’de (Samsun hariç), S ifadesi ilgili değerin Samsun’da ve TR=X/S=Y ifadesi ise ilgili değerin %X’inin Türkiye’de (Samsun hariç) %Y’sinin ise Samsun’da yaratıldığını ifade etmektedir.

eğer aynağı

Değer Tipi Detayı

Değer TipiDeğer Zinciri ElemanıBirim Değer Birikimli Birim Değer Perakende Fiyat İçindeki Alt Birim Payı (%) Perakende Fiyat İçindeki Birikimli Pay (%)

Satış HacmiArtım DeğeriToplam Değer 95/S=5 97/S=3

Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün Ürün

1,100 0,022 0,168 0,019 0,100 0,002 0,012 0,006 0,013 0,006 0,009 0,010 0,393 0,034 0,005 0,041 0,022 0,062 0,016 0,010 0,014 0,025 0,082 0,147 0,131

1,1 1,122 1,290 1,310 1,410 1,412 1,424 1,430 1,443 1,449 1,459 1,469 1,861 1,895 1,900 1,942 1,964 2,026 2,041 2,051 2,065 2,089 2,172 2,319 2,45

44,90% 0,90% 6,87% 0,79% 4,08% 0,08% 0,50% 0,24% 0,54% 0,26% 0,37% 0,41% 16,02% 1,38% 0,21% 1,69% 0,90% 2,53% 0,63% 0,41% 0,56% 1,00% 3,36% 6,00% 5,36%

44,90% 45,80% 52,67% 53,46% 57,54% 57,62% 58,12% 58,36% 58,90% 59,16% 59,53% 59,95% 75,97% 77,35% 77,56% 79,25% 80,15% 82,68% 83,31% 83,72% 84,28% 85,28% 88,64% 94,64% 100,00%

12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 12.500.000

13.750.000 275.000 2.103.750 241.931 1250000 25.000 153.000 74.083 164.988 80.877 113.227 126.167 4.906.296 423.793 63.084 517.610 275625 775486,25 193.958 125902,78 170138,89 306.250 1027638,9 1.837.500 1.642.725

13.750.000 14.025.000 16.128.750 16.370.681 17.620.681 17.645.681 17.798.681 17.872.764 18.037.752 18.118.629 18.231.856 18.358.024 23.264.319 23.688.113 23.751.196 24.268.806 24.544.431 25.319.918 25.513.876 25.639.779 25.809.918 26.116.168 27.143.806 28.981.306 30.624.031

Birincil Girdi 1 Birincil Girdi 1 Birincil Girdi 1 Birincil Girdi 1 Yardımcı Malzeme 1 Yardımcı Malzeme 1 Yardımcı Malzeme 1 Üretim Aşaması 1 Üretim Aşaması 2 Üretim Aşaması 3 Üretim Aşaması 4 Üretim Aşaması 5 Üretim Aşaması 6 Üretim Aşaması 7 Üretim Aşaması 8 Üretim Aşaması 9 Diğer Giderler 1 Diğer Giderler 2 Diğer Giderler 3 Diğer Giderler 4 Diğer Giderler 5 Diğer Giderler 6 Diğer Giderler 7 Üretici Marjı Perakendeci Marjı Buğday (Rusya, Ukrayna) Uluslararası Nakliye Marj 1 (Buğday Toptancı) İç Nakliye Vitamin ve Mineraller İç Nakliye Marj 2 (Vitamin Mineral Toptancı) Buğday Boşaltımı laboratuvar Kontrolleri Temizleme Tavlama Dinlendirme Kırma ve Öğütme Elekleme Tasnif Vitamin /Mineral Ekleme Ambalaj Enerji Genel Yönetim Giderleri Amortisman Finansman İç Nakliye Pazarlama Üretici Marjı Perakendeci Marjı

g Paketlenmiş Un (Gıda Perakendecisine Satış Kanalı) Değer Zinciri Pareto Analizi Tablosu alarından elde edilen firma verileri.

GRAFİK 79.1.Kg Paketlenmiş Un (Gıda Perakendecisine S Kaynak: Alan araştırmalarından elde edilen firma verileri.

TABLO 11. 1.Kg Paketlenmiş Un (Gıda Perakendecisine Satış Kanalı) Katma Değer Dağılımı

Kaynak: Alan araştırmalarından elde edilen firma verileri

1 Kg Paketlenmiş Un Birim Değer Dağılımı Marj 1 (Buğday Toptancı) İç Nakliye

Vitamin ve Mineraller İç Nakliye

Marj 2 (Vitamin Mineral Toptancı) İç Nakliye

Samsun Toplamı 0,796 9.949.399,94

0,74%

birincil girdi toptancı marjı Samsun dışında yaratılan katma değer içinde en büyük paya sahip kalemdir. Samsun dışında yaratılan katma değer içinde en büyük paya sahip ikinci kalem %23,96 pay ile perakendeci marjıdır. Satış ve dağıtım giderleri %19,29’luk pay ile Samsun dışında yaratılan katma değer içinde en önemli üçüncü kalemdir. Nakliye ve top-tancı marjı hariç yardımcı malzeme maliyeti %18,8 pay ile Samsun dışında yaratılan katma değer içinde en önemli dör-düncü kalem olarak ortaya çıkmaktadır Birincil girdi ve yardımcı malzeme iç nakliye maliyetleri ise Samsun dışında yaratılan katma değer içindeki %2,3’lük payı ile en z önemli kalemdir. Samsun dışında yaratılan katma değer içinde toplam iç nakliyenin payı ise %8,62’dir.

Yurt dışında yaratılan katma değerin %98,04’ü birincil girdi maliyetinden, %1,96’sı ise uluslararası nakliye maliyetin-den oluşmaktadır.

1 kg paketlenmiş un için Pareto Analizi çerçevesinde ilgili değer ve tedarik zinciri analiz edildiğinde Samsundaki fir-maların ortak satın alma ve lojistik stratejisi izleyerek özellikle birincil girdiyi yurtdışı yerine yurtiçinden ve aracılar yerine doğrudan üreticilerden almaları durumunda -fiyatın değişmediği varsayımı altında- bir yandan Samsun’da yaratılan katma değerin 2-3 puan civarında yükseltilerek %35-%37 aralığına çıkarılması, diğer yandan ise Türkiye’de yaratılan katma değerin %43-45 civarında yükseltilerek %63-%65 aralığında çıkarılması mümkündür. Bu şekilde izlenecek bir ortak satın alma ve lojistik stratejisi ile üretici kar marjının %8-10 aralığına yükseltilmesi mümkündür. Ortak satın alma ve lojistik stratejisi ile ortaya çıkacak olan maliyet avantajının fiyata yansıtılarak 1 kg paketlenmiş unun perakende satış fiyatının üretici kar marjı %5 aralığında olacak biçimde düşürülmesi durumunda ise (talep esnekliğinin birden büyük olduğu varsayımı altında) bir yandan Samsun’da yaratılan katma değerin payı mevcut duruma göre artırılırken diğer

1 kg paketlenmiş un için Pareto Analizi çerçevesinde ilgili değer ve tedarik zinciri analiz edildiğinde Samsundaki fir-maların ortak satın alma ve lojistik stratejisi izleyerek özellikle birincil girdiyi yurtdışı yerine yurtiçinden ve aracılar yerine doğrudan üreticilerden almaları durumunda -fiyatın değişmediği varsayımı altında- bir yandan Samsun’da yaratılan katma değerin 2-3 puan civarında yükseltilerek %35-%37 aralığına çıkarılması, diğer yandan ise Türkiye’de yaratılan katma değerin %43-45 civarında yükseltilerek %63-%65 aralığında çıkarılması mümkündür. Bu şekilde izlenecek bir ortak satın alma ve lojistik stratejisi ile üretici kar marjının %8-10 aralığına yükseltilmesi mümkündür. Ortak satın alma ve lojistik stratejisi ile ortaya çıkacak olan maliyet avantajının fiyata yansıtılarak 1 kg paketlenmiş unun perakende satış fiyatının üretici kar marjı %5 aralığında olacak biçimde düşürülmesi durumunda ise (talep esnekliğinin birden büyük olduğu varsayımı altında) bir yandan Samsun’da yaratılan katma değerin payı mevcut duruma göre artırılırken diğer