Türkiye’de Demiryolu Projeleri

Demiryolu ağı ve işletmesinin durumunun, karayoluna yönelmeye neden olduğu bilindiğinden, bu dengeyi değiştirmek için politikalar uygulamaya konulmuştur. 2002 yılında Ulaştırma Bakanlığı demiryolu yolcu taşımacılığı payını %45, yük taşımacılığında %20’ye çıkarma hedefi belirlemiştir. Bu amaca ulaşmak için önemli bir araç demiryolu ağını genişletmek ve geliştirmektir. Planlara göre 938 km yeni hat eklenecek ve mevcut hatların 1,000 km’si yenilenecektir.

Türkiye’nin en önemli demiryolu projelerinden biri olan Marmaray, İstanbul Boğazı altından geçen demiryolu tüneli ile Avrupa ve Asya kıtalarını birbirine bağlayacaktır. Proje Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank EIB) ve Japon Uluslararası İşbirliği Bankası (Japanese Bank for International Cooperation JBIC) tarafından finanse edilmektedir.283 440 demiryolu aracı Avrupa’da Halkalı ile Asya’da Gebze arasında 76 km’lik hatta işleyerek, aradaki ulaşım zamanını oldukça kısaltacak ve saatte 75.000 yolcu ile kentin büyüyen trafik sorununu çözmeye katkı sağlayacaktır.284 Nisan 2009’da bitmesi planlanan proje, hava kalitesini arttırıp,

282 _{AB Müktesebatına Göre Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması,} http://www.tcdd.gov.tr, 03.09.2008

283_{http://www.marmaray.com/turkish/general.html, 14.08.2008} 284_{http://www.marmaray.com/turkish/technical.html, 14.08.2008}

gürültü kirliliğini azaltırken; enerji etkinliğini arttırıp CO2 salımını azaltarak küresel ısınmayı önlemeye de yardımcı olacaktır.285 Marmaray tamamlanınca İstanbul'da Raylı Sistemlerin ulaşımda %7 olan taşıma payı %28 olacaktır.286

Batı ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de hızlı trenler vasıtasıyla, demiryollarında, hızların 300 km/saat'e çıkarılması planlanmıştır. Bu hızların uygulanabildiği yüksek hızlı demiryolları, 400–600 km. uzaklıklar için, kent merkezinden kent merkezine ulaşım süresi açısından ve aynı gün içinde başka bir kente gidip çalışma saatlerini orada geçirdikten sonra geri dönme olanağını vermesiyle, karayollarına hatta havayollarına göre net bir üstünlük sağlamaktadır. Avrupa yüksek hızlı demiryolu ağının iki ayrı koridor üzerinden Türkiye'ye bağlanması öngörülmektedir. Türkiye içinde bu hattın demir yollarımızın belkemiği niteliğinde ana eksen olmak üzere Sınır-İstanbul-Ankara-Sivas üzerinden doğuya ve güney doğuya doğru uzaması gündeme gelecektir. Bu hat, aynı zamanda Avrupa- Asya transit geçişi üzerinde bulunması nedeniyle özel önem kazanacaktır.287

Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi, Ankara-İstanbul arasındaki mevcut hattan bağımsız, 250 km/saat hıza uygun, tamamı elektrikli ve sinyalli toplam 533 km çift hatlı demiryolu yapımını içermektedir. Projenin amacı, Ankara ve İstanbul arasında hızlı, konforlu, güvenli bir ulaşım imkanı yaratmak, seyahat süresinin azaltmak ve yolcu taşımacılığında yaklaşık %10 olan demiryolu payını %78'e çıkartmaktır.288 Demiryolu ile ortalama 7 saat, karayolu ile 5-6 saat, havayolu ile merkezden merkeze ve servis araçlarını kullanmak koşuluyla 3-4 saatlik Ankara-İstanbul hattı 3 saate inecektir. Projenin tamamlanması ile Türkiye yüksek hızlı tren işletmeciliği yapan Avrupa'da 6ncı, dünyada 8inci ülke olacaktır.

Doğu - Batı koridorunun en önemli halkasını oluşturan Ankara-Sivas demiryolu hattının mevcut hatta göre yaklaşık 136 km kısaltılması ve standartlarının yükseltilmesi ile birlikte yük ve yolcu taşımacılığı kapasitesinin artırılması

285 _{Ülgen, S., s: 132}

286_{http://www.ubak.gov.tr/ubak/tr/proje.php, 14.08.2008} 287 _{Safel, R.}

amaçlanmıştır. Bu proje ile Ankara-Sivas arası 602 km' den 466 km'ye düşürülerek, 12 saat olan seyahat süresi 3 saate inecektir. Proje ile eş zamanlı olarak Doğu-Batı koridorunun yapım işlerinin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi için Sivas- Erzincan-Erzurum-Kars demiryolu hattının yüksek standartta 250 km hıza göre etüt projesi planlanmıştır.289

Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi’nden sonra Ankara-Konya Hızlı Tren Projesinin de tamamlanması ile birlikte Ankara-Konya arasındaki 10 saat 30 dakikalık seyahat süresi 1 saat 15 dakikaya, İstanbul-Konya arasındaki 12 saat 25 dakikalık seyahat süresi 3 saat 30 dakikaya inecektir. Toplam 306 km'lik hattın, 94 km'lik kesimi Ankara-Polatlı arasındaki inşaatı devam etmekte olan Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesinde yer almaktadır. Projenin 2 kesimli olarak yürütülen altyapı inşaat işlerinin 2008 yılı içerisinde, üstyapı ve elektromekanik sistemlerin 2008– 2009 yıllarında tamamlanması planlanmıştır.290

Ankara-İzmir Demiryolu Projesi ile Ege Bölgesinin, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgesine yüksek standartlı bir demiryolu hattı ile bağlanması hedeflenmiştir. Mevcut durumda Ankara-İzmir arasındaki 824 km mesafe, 14 saat sürmektedir. Bu sayede Ankara-İzmir arası Manisa üzerinden 658 km ve seyahat süresi 3 saat 50 dakika, Kemalpaşa üzerinden ise 621 km ve seyahat süresi 3 saat 20 dakika’ya inecektir.291

Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan arasında doğrudan demiryolu bağlantısını sağlayacak olan 180 km’lik Bakü-Tiflis-Kars projesinin 76 km'si Türkiye, 29 km'si Gürcistan, 80 km'si ise Azerbaycan sınırları içinde yer almaktadır. BTK demiryolu hattının Gürcistan bölümünün temeli 21 Kasım 2007'de, Türkiye bölümünün temeli ise 24 Temmuz 2008 tarihinde atılmıştır. Türkiye-Gürcistan arasında yapılacak hat, Azerbaycan'da onarılacak mevcut hatta bağlanacaktır. Projenin 2011 yılında tamamlanması öngörülürken, ilk aşamada bu güzergahta yılda 1 milyon yolcu ve 6

289_{http://www.ubak.gov.tr/ubak/tr/proje.php, 14.08.2008}

290_{http://www.tcdd.gov.tr/genel/ankkonyahizliproje.htm, 14.08.2008} 291_{http://www.ubak.gov.tr/ubak/tr/proje.php, 14.08.2008}

milyon 500 bin ton yük taşınması, 2034'de bu rakamların 3 milyon yolcu ve 17 milyon ton yük düzeyine ulaşması beklenmektedir.292

Demiryolları, yatırım yapılmadığı için 60 yıldır, bazı hatlarda 100 yıldır yenilenmemiş ve dolayısıyla trenlerin hızları düşürülmüştür. Bu nedenle, yol yenileme çalışmaları, hızlı tren projeleri kadar önem arz etmektedir. Yenileme yapıldığı takdirde, trenler ortalama 55 km/saat hızdan 100 km/saat hıza ulaşabilecek duruma gelecektir. 2003 yılından itibaren Kardemir'de ray üretimi sağlanarak, Ankara-İstanbul, Bandırma-İzmir ve Adana-Mersin hatlarının yenileme çalışmaları bitirilmiştir.

TCDD çeken araç parkının %50'si teknik ve ekonomik ömrünü tamamlarken, yolcu vagonlarının %42'si, yük vagonlarının ise %35'i uluslararası standartların altında kalmıştır. Ülkemiz iklim koşullarına uygun hale getirmek ve müşteri memnuniyetini artırmak amacıyla ilk etapta 300 yolcu vagonu klimalı hale getirilecektir.293

Demiryollarının organize sanayi bölgelerine uzanması planlanmaktadır. Sincan (Ankara) ve Gaziantep organize sanayi bölgeleri demiryolu bağlantılar tamamlanmış olup, Manisa ve Konya bağlantıları yapılacaktır.

TEN-T yönergelerini (1692/96/EC) kullanarak Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) ile birlikte Ulaşım Altyapı İhtiyaçları Değerlendirmesi (Transportation Infrastructure Needs Assessment - TINA) teknik destek projesi hazırlanmıştır. Bu projenin amacı Türkiye’de çoklu model ulaşım ağı geliştirmek ve bütün Avrupa’da sürdürülebilir hareket serbestisini sağlamak amacıyla AB’nin TEN- T projesini aday ülkelere yaymak için gereken altyapı ihtiyaçlarını belirlemektir. Proje, Türkiye ve AB Ülkelerini bağlayacak ulaşım altyapısının detaylarını TEN-T kriterlerine göre proje öncelikleri ve 2020 yılı için trafik tahminlerini içerir. Gelecek TEN-T ağları için demiryolu hatları ve liman yapımına öncelik verilmiştir.294

292_{http://www.dlh.gov.tr/dlh/dlh-anasayfa1, 24.07.2008} 293_{http://www.ubak.gov.tr/ubak/tr/proje.php, 14.08.2008} 294 _{Ülgen, S., s: 132}