Türkiye’de KOBİ Tanımları

KOBİ’ler Türkiye’de ülke ekonomisi ve sosyal yapısının temelini teşkil etmektedir. Buna rağmen mevzuat KOBİ olarak farklı kriterdeki işletmeleri göz önünde bulundurur. Bir firma, bir kurumun desteklerinden faydalanırken başka bir kurumun desteğinden faydalanmayabilir. Bunun nedenlerinin başında yasal olarak geçerli olan tek bir KOBİ tanımının bulunmamasından kaynaklanmaktadır. Tanımlarındaki farklılıkları daha detaylı incelemek için kurumlar bazında değerlendirmek de fayda vardır (Özpençi, 2006: 96). Ülkemizin ekonomik ve sosyal yapısında önemli yer tutan KOBİ’lerin tanımlanmasında tüm kuruluşların ortak kabul ettiği bir tanım bulunmamakla beraber en çok personel sayısı temel alınmaktadır.

Türkiye’de 4 Kasım 2012 tarihli resmi gazetede yayınlanarak KOBİ’lerin tanımını ve niteliklerini belirleyen yönetmenlik ile 2005’de oluşturulan kriterler

genişletilerek KOBİ’lerin destekler ve teşviklerden daha fazla yararlanmasının önü açılmış ve Avrupa Birliği KOBİ tanımına uyarlanmıştır. 04.11.2012 tarih ve 790 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, "Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik" ile KOBİ tanımı yapılmıştır (Şentürk ve Şenturan, 2017: 187-188). Bu durumda kavram karışıklığı da ortadan kalkmıştır. Türkiye’de KOBİ tanımları her kuruluşta farklı şekillerde tanımlanmakta olup, bazı kurumların yapmış olduğu tanımlamalar aşağıdaki alt başlıklarda ele alınmıştır.

1.3.2.1. KOSGEB Tanımı

KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi) tarafından yapılan KOBİ tanımına ilişkin 2005 yılında yayımlanan yönetmelikte, yıllık net satış hasılatı veya mali bilanço için belirlenen üst limit 25 milyon lira iken yürürlüğe giren yeni yönetmelikle bu değer 40 milyon liraya çıkartılmış yıllık çalışan istihdamı üst limiti ise 250 şeklindedir. Yapılan düzenleme ile mikro, küçük ve orta büyüklükteki işletme tanımları günün koşulları dikkate alınarak yeniden belirlenmiştir. Buna göre (KOSGEB, 2012):

‘‘Mikro İşletmeler: 10 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 1 milyon Türk Lirasını aşmayan işletmelerdir. 1 milyon TL limiti mikro işletmeleri düşünülerek değiştirilmemiştir.

Küçük İşletmeler: 50 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış

hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 8 milyon Türk Lirasını aşmayan işletmelerdir. Yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosu 5 milyondan TL’den 8 milyon TL’ye çıkarılmıştır.

Orta Büyüklükteki İşletmeler: 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve

yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon Türk Lirasını aşmayan işletmelerdir. Yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosu 25 milyon TL’den 40 milyon TL’ye çıkarılmıştır’’.

1.3.2.2. Türkiye İstatistik Kurumu Tanımı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), KOBİ tanımlama da işletmelerin çalışan kişi sayısını göre ele almaktadır. Çalışmada faaliyet sınıflaması olarak Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2), ürün sınıflaması olarak Avrupa Ekonomik Topluluğunda Faaliyete Göre Ürünlerin İstatistiki Sınıflaması (CPA 2008) kullanılmıştır (TÜİK,2015).

TÜİK KOBİ Ölçeği çalışan sayısına göre hazırlanmış ve aşağıdaki gibidir. TUİK tanımına göre işletme ölçekleri Tablo-9’da gösterilmiştir.

Tablo- 9: TÜİK KOBİ Sınıflandırması

ÇALIŞAN KİŞİ SAYISI ÖLÇEK

1-9 Mikro Ölçekli İşletme

10-49 Küçük Ölçekli İşletme

50-249 Orta Ölçekli İşletme

250+ Büyük işletmeler

Kaynak: TUİK, 2015.

Tablo-9’da görüldüğü üzere çalışan sayısından yola çıkılarak TUİK KOBİ tanımında, 1ve 9 arasında çalışan sayısı bulunan işletmeler mikro ölçekli işletmelerdir. Bunun yanı sıra 10 ve 49 arasında çalışan sayısı bulunan işletmeler küçük ölçekli işletme, 50 ve 249 arasında çalışan sayısı bulunan işletmeler orta ölçekli işletmelerdir. Son olarak 250 ve daha fazla çalışan sayısı bulunan işletmeler ise büyük işletmeler şeklinde gruplandırılmıştır.

1.3.2.3. Türkiye Halk Bankası Tanımı

Halkbank (Türkiye Halk Bankası) ülkemizdeki küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin finansman bankası olarak kurulmuştur. Halkbank küçük ve orta ölçekli sanayi sektörünün kalkınma bankası görevini yürütmek üzere orta ve uzun vadeli proje kredileri vermek, küçük ve orta ölçekli sanayi kuruluşlarının gelişmesini ve büyük sanayiye geçişini teminden danışmanlık hizmeti yapmaktadır. Ayrıca proje ve teknik bilgi akışı ile destekleme işlevlerini de yapmaktadır. Halkbank uzun yılları kapsayan deneyimlerine dayanarak, 1980'li yılların başına kadar politika ve

uygulamalarına aşağıdaki küçük sanayi tanımını esas almıştır: Küçük sanayi işletmeleri kendi emeği ve gücünü ortaya koyarak tezgahı başında bir fiil çalışan, beraberinde çırak ve kalfası bulunan, işçi sayısı tezgâhı bulunmayan atölyelerde 10 kişiyi bulabilen, tezgahlı atölyelerde ise 5 kişi civarında olan, imalattan ziyade tamir ve onarım işleri yapan, tezgah gücü sınırlı olup, verimli bir imalata henüz geçmemiş atölyelerdir (Ayvaz, 2005: 6). Halkbank KOBİ tanımlamasında bir alt sınıflandırmaya oluşmadan ve sektörler arası yapılmaksızın 1 ve 250 arası işçi çalıştıran işletmeler KOBİ olarak kabul nitelendirilmektedir.

1.3.2.4. Türkiye Eximbank Tanımı

Eximbank (Türkiye İhracat Kredi Bankası) kısa vadeli, krediler kapsamında KOBİ ihracat kredisi için 1 ve 200 arası işçi çalıştıran işletmelerdi. Ayrıca sabit sermaye yatırımları 2 milyon USD’yi geçmeyen imalat sanayi işletmeleri KOBİ kapsamında tanımlamaktadır (Bayülken ve Kütükoğlu, 2012: 4).

1.3.2.5. Sanayi Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı Tanımı

Sanayi Bakanlığı tarafından yapılan KOBİ tanımına göre, imalat sanayinde faaliyette bulunan, 1 ve 9 arası işçi çalıştıran, yıllık satış gelir 1 milyon TL altında olan işletmeler “çok küçük ölçekli” işletmeler olarak tanımlanmıştır. Küçük ölçekli işletmeler ise, 10 ve 49 arası işçi çalıştıran, yıllık satış geliri 5 milyon TL altında olan işletmeler olarak tanımlanmıştır. Orta ölçekli işletmelerde, 50 ve 250 arası işçi çalıştıran, yıllık satış geliri 25 milyon TL altında olan işletmeler olarak tanımlanmıştır. Bağımsızlık kriteri ise başka işletmelere ait sermaye oranının % 25’in altında olmasıdır. Diğer taraftan Hazine Müsteşarlığı imalat sanayinde faaliyette bulunan ve yasal defter kayıtlarında arsa ve bina hariç net sabit yatırım tutarı 950.000 TL’yi aşmayan 1 ve 9 arası işçi çalıştıran işletmeler “çok küçük ölçekli” işletmeler olarak tanımlamıştır. Küçük ölçekli işletmeler ise, 10 ve 49 arası işçi çalıştıran işletmeler olarak tanımlanmıştır. Orta ölçekli işletmelerde, 50 ve 250 arası işçi çalıştıran işletmeler tanımlanmıştır. Bağımsızlık kriteri ise başka işletmelere ait sermaye oranının % 25’in altında olmasıdır (Bayülken ve Kütükoğlu, 2012: 4).