KOBİ’lerde SWOT Analizi

Küreselleşen ekonomide rekabetlerini artırmak için, KOBİ’lerin değişen koşulları iyi analiz ederek bu değişimleri, gelişmeleri öngörüp, kendi kaynak ve becerilerini en iyi şekilde değerlendirmeleri gerekmektedir. Bu amaçla kullanılabilecek yöntemlerden birisi de SWOT analizidir. Bu Analiz öncelikle işletme stratejilerini belirlemede kullanılmaktadır (Tabak, 2003: 222). Bu başlık altında KOBİ’lerin; güçlü ve zayıf yönleri belirtilmeye, buna karşılık dış çevredeki fırsat ve tehditleri saptanmaya çalışılmıştır.

1.4.2.1. KOBİ’lerin Güçlü Yanları

KOBİ’leri büyük işletmelerle karşılaştırdığımız zaman daha güçlü yanlarının olduğunu görmekteyiz. KOBİ’lerin sayıca üstünlüğü ve ekonomideki yeri bu üstünlüğünden dolayı önem taşımaktadır.

Neo-klasiklerden itibaren iktisatçılar, girişimcilerin ve küçük girişimcilerin ekonomik büyümeye önemli katkıları olduğunu vurgulamakta ampirik çalışmalar da bu hipotezi desteklemektedir. KOBİ’lerin, sayıca üstünlüğü, istihdama etkileri, üretim, ticaret (iç-dış), milli gelir içindeki payları, refaha katkıları dikkate alındığında önemli payları bulunmaktadır, saydığımız faktörler açısından değerlendirdiğimizde ulusal ve global ekonomik büyümenin en önemli aktörleri olarak görülmektedir. Piyasaya girişleri, çıkışları büyük işletmelere göre daha kolaydır ve büyük işletmelere oranla daha hızlı büyümektedirler. Bireylerin refah düzeyinin yükselmesi, istidamın artması ve buna bağlı olarak gelir dağılımının

düzelmesi, teknolojik gelişme, modernleşme vs. kısaca, iktisadi kalkınmada KOBİ’lerin bir lokomotif güç olduğu açıkça görülmektedir (Özdemir vd., 2006: 43). Türkiye’deki KOBİ’lerin çalışan sayısına göre girişimlerin dış ticaretteki payı, 2017 yılı Şekil-1’ de gösterilmiştir.

Şekil- 1:Çalışan Sayısına Göre Girişimlerin Dış Ticaretteki Payı, 2017

Kaynak: TÜİK, 2018.

Şekil-1’de görüldüğü üzere, TÜİK verilerine göre 2017 yılında çalışan sayısına göre girişimlerin dış ticaretteki payını değerlendirdiğimizde toplam ihracatın %22,2'sini, 1-9 kişi çalışanı olan mikro ölçekli girişimler yapmıştır. İhracatta, 10-49 kişi çalışanı olan küçük ölçekli girişimlerin payı %17,9, 50-249 kişi çalışanı olan orta ölçekli girişimlerin payı % 16,1, 250+ kişi çalışanı olan büyük ölçekli girişimlerin payı ise % 43,8 şeklindedir. Toplam ithalatın % 9,1'ini, 1-9 kişi çalışanı olan mikro ölçekli girişimler yaparken, İthalatta, 10-49 kişi çalışanı olan küçük ölçekli girişimlerin payı %12,1, 50-249 kişi çalışanı olan orta ölçekli girişimlerin payı % 17,6, 250+ kişi çalışanı olan büyük ölçekli girişimlerin payı ise % 61,1 şeklindedir.

Serbest pazar yani dışa açık bir ekonominin en önemli konularından biri rekabettir. KOBİ’ler bu pazarlarda rekabetin korunmasında büyük katkı sağlarlar. Serbest piyasa ekonomisinin işleyişini bozmak ve diğer firmaların aleyhine de olsa çıkar sağlamak için çeşitli yasal da olmayan yollara başvurarak, çeşitli birlikler

(kartel, tröst vs.) oluşturarak rekabeti baltalamak isteyebilirler. İşte bu konumda KOBİ’ler devreye girmektedir. Çünkü bu yasal olmayan girişimi engellemek için anti tröst yasaların yanında piyasaya yeni işletmelerin girişini kolaylaştırmak ve teşvik etmek gerekir ve KOBİ’ler bu noktada önem arz etmektedir (Diken, 2007: 9).

KOBİ’ler, teknolojideki yeniliklere ve konjoktürel dalgalanmalara daha hızlı uyum sağlarlar. Bundan dolayı firmalar olumsuzluklardan fazla etkilenmezler. Bu esnek yapıları KOBİ’ler sürekli bir istihdam kaynağı olmaktadır. Ayrıca KOBİ’ler Türkiye’nin her yerinde kurulabildikleri için, ülkenin çarpık yerleşmesine etki etmekte minimize ederler. Bunun yanında bu firmalarda kişi istihdamı için gerekli yatırım harcaması, büyük firmalara göre % 30 az olmaktadır (Diken, 2007: 10). Ayrıca bürokrasi azlığı ve çabuk karar alma esnek yapısına da maliyetler noktasında da istihdama büyük katkısı bulunmaktadır.

KOBİ'ler, müşterileriyle daha yakın ilişkileri sayesinde gereksinimleri daha kolay belirlemekte, kişilere ve işletmelere özel ürünler tasarlayarak yeni mal ve hizmet tasarımında büyük işletmelerin önündedir. Araştırma sonuçlan, teknik yeniliklerin çoğunun KOBİ'ler tarafından gerçekleştirildiğini göstermektedir (Özdemir vd., 2006: 48) .

Yeni bir fikir veya buluşun toplum tarafından kabul edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda pazarda satış değeri olan ekonomik bir malın dönüştürülmesi genellikle yeni buluş ve fikirlerin pazarda deneme sürecinden geçmesini gerektirir. Bu konuda büyük işletmeler istekli olmadığını görmekteyiz (Diken, 2007: 10).

Ölçek ekonomilerinden faydalanma olanağı, işbirliğini önemli hale getiren bir unsurdur. KOBİ’ler için ise işbirliğinin sağlayacağı temel avantaj, işbirliğinin bölünmüş veya daha büyük pazarlarda işletmelerin etkin şekilde rekabet etmelerine imkan sağlamasıdır. İşbirliğinin gerçekleştirilmesinde temel olan unsur işletmelerin tedarikçiler, müşteriler, rakipler ve işbirliği yapılan işletmelerle benzer yanlarının veya benzer çıkarlarının olmasıdır. İşbirlikleri sayesinde işletmeler birbirleriyle rekabet etme yerine işletme amaçlarının gerçekleştirilmesine odaklanacaktır. İşbirliğiyle işletmeler araştırma geliştirme, teknoloji ve pazarlamada güç kazanacak ve bu sayede dahil olduğu küçük pazarların dışına çıkacaklardır (Özer, 2006: 33).

1.4.2.2. KOBİ’lerin Zayıf Yanları

KOBİ’lerin zayıf yönlerinin başında satış dalgalanmaları, yönetim ve personel, üretim ve pazarlama imkanları gelmektedir. KOBİ’lerin zayıf yönlerini şu şekilde sıralayabiliriz (Diken, 2007: 11);

-Satış dalgalanmaları: KOBİ’lerin aylık olarak gerçekleşen satışları genelde değişken bir yapı göstermektedir. Satışların istikrarlı bir yapıya sahip olmaması, gelir ve gider bütçesinin hazırlanmasında bazı hatalara yol açarken, diğer taraftan nakit girdi-çıktı akışında dengesizlik problemi ortaya çıkarmaktadır.

-Yönetim ve personel politikası: KOBİ’lerde belirli bir yönetim sisteminin mevcut olmaması ve çerçevesi çizilmiş bir personel politikasının olmayışı, başta işgücü olmak üzere üretim faktörlerinin etkin ve verimli kullanılmamasına neden olmaktadır Personelin motive edilmeyişi bu firmalar için önemli finansman sorunu kaliteli çalışan vs. kısaca çok personel değiştirmenin getirdiği bütün olumsuzluklara yol açacaktır.

-Üretim ve pazarlama imkanları: Ölçek ekonomisinden yararlanamayan KOBİ’ler ciddi üretim maliyetleriyle karşı karşıya kalabilmektedirler ayrıca pazarlama stratejilerinin olmayışı KOBİ’lerin ciddi üretim ve satış imkanlarını kısmaktadır.

1.4.2.3. KOBİ’lerin Sunduğu Fırsatlar:

KOBİ’lerin sunduğu fırsatlardan bazıları aşağıdaki şekilde sıralanabilmektedir. -Büyük sanayilerin ve ana şirketlerin mal ya da hizmetin tümünün ya da bir bölümünü yani fason imalatlarını KOBİ niteliğindeki işletmelere yaptırmaktadırlar (Bayülken ve Kütükoğlu, 2012: 40).

-Türkiye’ de dahil olmak üzere Avrupa Birliği’nin KOBİ’ler için destek programları hibeleri ile kredileri yıldan yıla artarak ülkelere tahsis edilmektedir. Bunlar çeşitli fonlar olarak KOSGEB veya yatırımcı bankalar kanalıyla KOBİ’lere kullandırılmaktadır. Krediler düşük faizli, uzun vadeli yatırım kredileri olarak verilmektedir. Mikro işletmeler bu yardımlardan yararlanmakta genellikle orta ölçekli işletmeler yararlanmaktadır (Bayülken ve Kütükoğlu, 2012: 40).

-KOBİ’lerin büyük işletmelerle rekabet etmesi oldukça güçtür ve bu durum KOBİ’ler için gerekli stratejiler geliştirmeyi zorunlu kılar. Bu tehdidi fırsata dönüştürebilirler. Birebir rekabet yerine dikey olarak büyük işletmelerle stratejik işbirliği veya network oluşturma, birleşme vb. oluşumlarla güçlerini birleştirmek suretiyle rekabet güçlerini artırabilirler bu da KOBİ’ler için fırsat imkânıdır. Yeni pazarlara girmedeki sorunlar olan finansal yetersizlikler, bilgi eksikliği gibi nedenler tek başlarına zayıf kalan KOBİ’ler için faaliyet alanları benzer KOBİ’lerle birleştirerek dış ticarette yeni pazarlar oluşturabilir (Akgemci vd., 2006: 146).

-Bilgi teknolojileri, küçük işletmelere internet ve elektronik ticaret aracılığı ile küresel piyasalara erişimini sağlamaktadır. Bilgi teknolojisinden etkin bir şekilde yararlanan küçük işletmeler ticari ortaklıklar ve yeni pazarlar bulma imkânları vermektedir (Aykaç vd., 2008: 61). Bilişim teknolojileri ile de; Teknoloji ve yenilik birbirini feedback yapan iki unsurdur. Teknolojik gelişmeler sonucunda yenilikler ortaya çıkabileceği gibi yenilikler aracılığıyla da teknolojik gelişmeler oluşabilmektedir. İşletme içinde güçlü bir bilgi sistemi alt yapısının olması yenilik faaliyetlerinin işletmelerin amaçları doğrultusunda gerçekleşmesini sağlamaktadır (Akgemci vd., 2006: 146).

1.4.2.4. KOBİ’lerin Karşı Karşıya Kaldığı Tehditler

KOBİ’ler küresel rekabette birçok tehditle karşı karşıya kalmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıdaki şekilde sıralanabilmektedir.

-Enerji ve nakliye gibi altyapı sorunları yaşamaktadırlar. Bu sorunlar hem mevcut hem de yeniliğe dönük uygulamalarını engellemektedir. Bu noktada gelişen ekonomilerde devletler sübvansiyon yapmaktadırlar (Akgemci vd., 2006: 147).

-Ar-Ge yapmakta güçlük çekmeleri ve sermayelerinin kısıtlı oluşu küresel üretim zincirine gerektiği gibi bütünleşmelerini ve büyümelerini kısıtlamaktadır. Küresel üretimin gerekliliği olan ürün geliştirme ve üretim ağlarını oluşturma sermaye yetersizliği finansal yoksulluktan KOBİ’leri çaresiz kılmaktadır (Aykaç vd., 2008: 62).

-Profesyonel yöneticiler bulunmamaktadır. Yönetim işletmeyi kurana aittir ve profesyonel yönetim anlayışı yoktur. KOBİ’ler değişime ayak uydurmayı bırak

gelişmeleri bile fark edemeyecek yönetim yetersizliğine maruz kalmakta ve rekabet gücü olmamakta tehdit altına girmektedirler. Ayrıca sermaye yetersizliğinden uzman çalışan istihdam edilememesi de ayrıca bir tehdit oluşturmaktadır (Akgemci vd., 2006: 147).

İKİNCİ BÖLÜM

KOBİ’LERİN SORUNLARI STRATEJİK DAVRANIŞLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Ekonomide önemli yere sahip KOBİ’lerin, son yıllarda dünyada küreselleşme eğilimi ile birlikte artan rekabet ortamından önemli ölçüde etkilenmektedir. Bu durum KOBİ'lerin sorunlarını, bu sorunlara karşı stratejik davranışlarını ve sonucunda çözüm önerilerini bulma noktasında büyük önem taşımaktadır.

2.1. KOBİ’lerin Sorunları ve Çözüm Önerileri

KOBİ’lerin önemini asla göz ardı edemeyiz bunun için mutlaka sorunlarına değinmemiz gerekmektedir. KOBİ’lerin, küreselleşen ekonomi hızla gelişen ve değişen dünyaya ayak uydurmada karşılarına çıkan temel sorunlara aşağıda ana başlıklar halinde yer verilmiştir.