Tayyare şubelerinin ihtiyacına göre birçok muhasebe sistemi incelenerek, önemli noktalar tespit edildi. İncelenen sistemlere yeni eklemeler de yapılarak, Cemiyete ait bir muhasebe sistemi oluşturuldu. Günlük vezne defterleri, günlük yardım cetvelleri (aynısıyla muhafaza edilerek) tutulmak suretiyle son derece düzenli ve güvenilir bir sistem oluşturuldu. Bu şekilde şubelere ait olan tüm varidat
163 Tayyare, 31 Ağustos 1341, No. 5, s. 25. ; Tayyare, 7 Ağustos 1341, No. 10, s. 17.
164 Tayyare Cemiyeti Nizamnamesi, 1925,Başlangıç sayfası
165 Gönül Hürkuş Şarman, Sevim Hürkuş Maxon, Vecihi Hürkuş, Bir Tayyarecinin Anıları, Yayına
Hazırlayan, YKY, Aralık 2000, İstanbul s.14.
kolayca kontrol edildi. Bütün tayyare şubeleri, günlük vezne defteri tuttuğu takdirde, merkez heyeti dâhil olmak üzere hesaplar hakkında kolayca malumat verebilecekti. Türk Tayyare Cemiyeti şubelerinin sağlıklı bir muamele adına, tutması gereken hesap defterlerine ait izahat nameye göre; 167
1) Şubelerin tutması geren iki çeşit defter vardı. Bu defterlerden ilki, yevmiye vezne defteri ismi verilen günlük vezne defteri, diğeri ise müfredat defteriydi.
2) Yevmiye vezne defterinin sağ tarafı zimmet, sol tarafı matlup için ayrıldı. Günlük vezne defterinin her sayfasında icmal, izahat, müfredat, ait olduğu hesabın ismi, ait olduğu hesabın sayfa numarası, makbuz veya evrak-ı müspete numarası ve tarih olmak üzere yedi hane bulunmaktaydı.
3) Günlük vezne defterinde ki muamele her gün kapatılmaktaydı.
4) Günlük vezne defterinin sağ tarafına yani zimmet hanesine, şubeye merkezden gönderilen irsalat, biletler, mecmuaların bedeli, şahıslar tarafından verilen teberruat-ı ayniyenin piyasa üzerinden tutarı, hediye edilen kurban derilerinin piyasa üzerinden tutarı, günü gününe kaydediliyordu. Vezne defterinin sol tarafında, yani matlup hanesine, merkeze verilen teberruattan toplanan irsalat, piyango biletinden elde edilen gelirden gönderilen meblağ, kurban derileri satışından irsalat, maaşlar, posta ücretleri, kırtasiye, bankalara veya postaneye verilenler günü gününe kaydediliyordu.
Teberruatı ayniyenin nakit olarak vezneye aktarılması ehemmiyetli bir mevzuydu. Şubelere aynen gönderilen her nevi teberruat, o gün ki piyasa üzerinden nakit olarak vezneye aktarılıyordu. Vezneye aktarılan miktar daima kasanın mevcut naktini oluşturmaktaydı. Fakat daha sonra vezneye kaydedilen fiyat üzerinden satıldığı takdirde, hiçbir muamele yapılmasına gerek görülmemekteydi. Şayet teberruatı ayniye noksan satılacak olursa, kaç kuruş noksan satılmış ise, o miktara karşılık bir mazbata tanzim edilmekteydi. Aradaki fark vezne defterinin matlup hanesine, yani sol tarafına ayniyat hesabı hanesine zarar kaydı suretiyle muamelesi yapılmaktaydı.168 Şubelere verilen teberruatın, o günün piyasası üzerinden hesap
167 Tayyare, 1 Nisan 1926, No.19, s. 21. 168 Tayyare, 1 Nisan 1926, No.19, s. 21.
edilerek nakit olarak vezneye gönderilmesi kasada daima nakdin bulunması anlamına gelmekteydi.
2.7. TÜRK TAYYARE CEMİYETİ’NE MAHSUS ÖZEL GÜNLE 2.7.1. TÜRK TAYYARE BAYRAMI
Tayyare Cemiyeti nizamnamesinin otuzuncu maddesinde belirtildiğine göre, 31 Ağustos Türk zafer bayramının kesinleştiği gün, aynı zamanda “Tayyare Bayramı” olarak belirlendi. Zafer bayramı coşkusu içine katılan Tayyare Bayramı, halkın hissiyatının ortak seviyede artmasını sağladı. Tayyare bayramı için, Cemiyetin bütün şubelerinde merasim ve eğlenceler tertip edilerek, çeşitli müsamereler düzenlendi. Düzenlenen bu müsamerelerden elde edilen gelir, Tayyare Cemiyeti menfaatine kullanıldı. Tertip edilen merasimlerin organize edilmesi için, merkez şube idare heyeti tarafından bir müsamere komisyonu oluşturuldu. 31 Ağustos Tayyare Bayramında yapılacak olan müsamereleri, bu komisyon tespit etti. İstanbul Tayyare Cemiyeti ikinci reisi, Ziyaeddin Bey başkanlığı altında, Sadi Bey ve Abdurrahman Naci Beyden oluşan bu komisyon, Tayyare Bayramında İstanbul’un semtlerinden, Kâğıthane, Sarayburnu parkı, Taksim, bebek, Hisar, Üsküdar, Kadıköy, Adalar ve Bakırköy’ü, gösteri merkezi olarak belirledi.169
31 Ağustos günü, Cemiyete ait her şubede yılın en parlak eğlenceleri icra edildi. Şenlikler daha çok İstanbul’da yoğunlaştı. İstanbul’daki sahillerden elektekilerle donatılan kayık ve sandallar çıkarılarak deniz eğlenceleri tertip edildi. Yine İstanbul’un muhtelif iskelelerinde, dört ile beş yüz kadar kayık ve deniz araçlarından oluşan fener alayı gösterisinin yanında, akşam saat dokuzda başlayan ve sabaha kadar süren havai fişek gösterileri yapıldı. 170
Tayyare madalyası şeklinde rozetler düzenlenerek, geliri Cemiyete ait olmak üzere para karşılığında satıldı. Tayyare rozetleri, beyaz zemin üzerine kırmızı renkli bir tayyare resmi dizayn edilmiş şekilde ve altında, “Tayyare Bayramı 31 Ağustos” ibaresi yazılı olarak tasarlandı. Ülkenin diğer şehir ve kasabalarına da gönderilen rozetlerin yanında, toplam bin iki yüz adet rozet kutusu
169 Tayyare, 31 Ağustos 1341, No.5, s.19. 170 Tayyare, 15 Eylül 1341, No.6, s. 12.13.
hazırlandı. Rozetler kız ve erkek çocuklar tarafından satıldı. 1925’de, Tayyare Bayramı için düzenlenen rozet satışından Cemiyet menfaatine gelen toplam miktar, sekiz bin lirayı geçti. 171
Bayram eğlenceleri düzenlenirken aynı zamanda Cemiyete gelir sağlama çalışmaları da sürdürüldü. İane toplama nizamnamesine göre, muhtelif suretlerde teberruat elde edilmeye gayret gösterildi. Bu amaçla Tayyare Cemiyeti’ne hediye edilen Benz markalı bir otomobil, piyangoya konularak çekilişi yapıldı. İstanbul Otomobilciler Cemiyeti bir tayyare almak amacıyla, elli beş tane otomobili süsledi ve her birine Tayyare Cemiyeti tarafından mühürlenmiş hasılat kutusu konularak iane toplandı.172
2.7.2. TAYYARE ŞEHİTLERİ GÜNÜ
Cemiyet yetkilileri, 1926 yılından itibaren her yılın 27 Kasım günü, Tayyare şehitlerini anma günü olarak kabul etti. 27 Kasım Tayyare şehitleri günü, Türkiye semalarında öğle vaktinde bir saat süreyle hava faaliyetlerine ara verildi. Cemiyet şubelerinin tertip ettiği merasimle, tayyare şehitleri ziyaret edildi.173 Cemiyet, hava savunması yaparken şehit düşen tayyarecilere her sene anma merasimleri düzenleyerek vefa borcunu eda etti.
Düzenlenen tayyare şehitleri törenlerine, Başvekil, Tayyare Cemiyeti Reisi, Büyük Millet Meclisi Reisi, askeri şurandan bir aza, Müdafaayı Milliye Vekili, Bahriye Vekili, Ticaret Vekili, Erkân-ı Askeriye ve Milliye ve halk katılıyordu. Aynı zamanda törenlere, Junkers Tayyare şirketi, Fransa Ateşemiliterliği gibi makamlardan da çelenkler gönderiliyordu. 174
Tayyare Cemiyeti sivil ve askeri tayyarelerin kazası sonucunda, gazi ve şehit olanlara tazminat ödeyeceğini taahhüt ettiğini bildirdi. Bu karar üzerine kaza esnasında uzuvlarının bir kısmını kaybedenlere dört bin, daha küçük bir yaralanma neticesinde iki bin, şehit düşenlerin ailelerine ise, beş bin lira tazminat vereceğini ilan etti.175
171 Tayyare, 15 Eylül 1341, No.6, s.12. 172 Tayyare, 15 Eylül 1341, No.6, s.13. 173 Tayyare,1 Şubat 1926, No.15- 21, s. 3, 174 Tayyare,1 Şubat 1926, No.15- 21, s. 2.10 175 Tayyare, 15 Teşrini Sani 1341, No.10-16, s. 22.