Cemiyetin ikinci olağan kongresi, 28 Teşrini Sani/Kasım 1926’da, saat 14:00 da, Cumhuriyet Halk Partisi binasında toplandı. Kongreye katılmak üzere Ankara’ya üç yüz aza iştirak etti. İsmet Paşanın, Büyük Millet Meclisi Reisinin ve Cemiyet Reisinin açılış konuşmalarından sonra kongrenin programı okundu. Programda, merkez idare heyetinin raporunun okunması, nizamname üzerinde yapılacak değişiklik ve teftiş encümenlerinin raporlarının üzerinde yapılacak
187 Halil İbrahim Fırtına, Orgeneral Muzaffer Ergüder’in Havacılık Anıları,(1922-1930) ,Türk Hava
Kurumu Basımevi,2009 66.67.
188 BCA, Fon kodu, 30.10.60.403.10,Tarih, 24 Nisan 926 189 BCA, Fon kodu, 0.30.10.00.00.60.403.20, Tarih, 8 Nisan 926
müzakereler yer alıyordu.190 Davete icabet eden Cemiyetin fahri başkanı İsmet Paşa, kongreyi açarken, ibraz ettiği konuşmasında, tayyareciliğin öneminden bahisle halkın gösterdiği teveccühe işaret etti. Sözlerine devam eden İsmet Paşa, “Tayyare aleti, tayyare malzemesi ve tayyarecilik gibi çok masraflı bir hayat açtı.
Masraf tahmin edildiğinden fazladır. Havada bir tayyare uçurmak için hangarda laakal bir tayyare daha bulundurmaya mecbursunuz. Tayyareler için yaptığınız masraf kadar karada da tesisat yapmaya mecbursunuz. Bunları kullanacak adamlar için şüphesiz masraf bundan başka mıdır? Hâsılı havada uçar gördüğünüz her tayyarenin fiyatı ne ise onu idame edebilmek için laakal masrafı göze almak mecburiyetindesiniz. Bundan başka bir tayyare için 4-5-6 vesait temin etmek lazımdır. Bunu ancak millet heyet-i umumiyesiyle temin edebilir” diyerek
Cemiyetin olagelen masraflarının artması sonucu, kuruma yapılacak desteklerin artarak sürdürülmesi gerektiği üzerinde durdu. Oluşturulması düşünülen sivil havacılığın ve hava sanayisinin kuruluşunda sadece devletin değil, vatanseverlerin de destek ve yardımları ile olacağının mesajını verdi.Toplantının gidişatını başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere Başvekâlet ve hükümet erkânına arz etmek üzere bir heyet oluşturulması kararı alındı. Ayrıca tayyare kongrelerinde alınan kararların doğruluğunun tetkiki, nizamnamede yapılacak tadilatın tespiti, Cemiyetin işleyişini ve mali durumunu teftiş etmek üzere üç encümen kurulu oluşturulması kabul edildi. Cemiyetin altı aylık faaliyeti bir rapor haline getirilerek Mustafa Kemal Paşaya taktim edildi.191
Cemiyet Reisi Fuat Bey kongre azasına, Cemiyetin kuruluşundan itibaren gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili raporu okudu. Bu rapora göre, 192
1) 1926 yılında her vilayet ve kaza merkezinde, birçok nahiye ve köyde bir tayyare şubesi faaliyete başladı. Cemiyetin gayesi ile alakadar olmayan kalmadı. Cemiyetin en esaslı gelir kaynağı olan teberruat ve taahhüdat geleceğe kuvvet ve emniyet verecek bir şevk ve hararetle devam etmekteydi.
2) Mahalli kongreler sayesinde, teberruat ve taahhüdat takdire şayan bir dereceyi buldu. Piyango başarılı bir şekilde çalışmaya devam etti. Yılsonunda on
190 Vakit, 28 Teşrini Sani 1926/28 Kasım 1925, s. 4. 191 Vakit, 29 Teşrini Sani 1926, s.1.3.
adet piyango keşidesi sonucunda Cemiyete önemli bir hasılat kalmış olacaktı. 1927 yılına ait piyango tertip edilirken, Avrupa piyangolarının tetkik edilmesi ile tecrübelerden de istifade edilerek halkın menfaati adına daha iyi bir plan yapıldı. Plana göre altı ayda bir piyango keşidesi tertip edildi. Rayet-i İntikal kanununun ikramiyelerden alınacak vergiye ait maddesinde ki karar gereği, piyangonun önemini kaybetme tehlikesine karşı, Cemiyet bu vergiyi kendi bütçesinden tesviye etti. Tayyare piyangosuna ait ikramiyelerin bu kanun hükümlerinden muaf tutulmasının, meclis tarafından kabul edileceği ümit edilmekteydi.
3) Millet Meclisi Cemiyetin mesaisini karşılayacak mühim
kanunlar kabul etti. Cemiyetin kendi şubeleri arasında ve çeşitli kuruluşlarla yaptığı haberleşme masraflarının, posta icraatından muvaffakiyeti kaldırılmış olan, Donanma Cemiyeti hukukunun Tayyare Cemiyeti’ne devredilme kararı alındı. İstanbul Harikzadegan apartmanlarının Cemiyete tahsis edilmesi, Cemiyetin bazı muamelatının istimlak vergilerinden muvaffakiyeti, ispirto ve meşrubat inhisarı( tekel) hasılat gelirlerinin yüzde beşinin Cemiyete bırakılması hakkında kabul edilen kanunlardan, Cemiyet memnuniyet derecesinde istifade etmekteydi. Yüzde otuzu Hilal-i Ahmer, yüzde yirmisi Himaye-i Etfal Cemiyetlerine verilen fitre, zekât, kurban derilerinin hasılatı oldukça kazançlıydı. Adliye Kâtipliğinden tütün inhisarı muamelesine ait yirmi cins evrak basılarak dağıtıldı. Maarif Vekâletinin yardımı ile Avrupa’ya sipariş edilen Mustafa Kemal Paşa’nın portreleri ile heykelleri, Cemiyete mühim varidat temin edecekti. Şirvan markalı kurşun kalem fabrikasının Türkiye’ye ithal edeceği kurşun kalemlerde firmaya pay vermesine müsaade edildi. 4) Nisan ayında açılan Yeşilköy Tayyare Makinist Mektebi, mesaisine devam etti. Cemiyet adına Avrupa’da tahsil yapan iki gençten başka, sınavla alınan beş öğrenci daha Tayyare Yüksek Mühendis Mektebine gönderildi. Şimdiye kadar satın alınan hava vasıtası ve malzemesi ile yapılan tesis ve inşaatlar, milletin Cemiyete vermekte olduğu önemle doğru orantılı olarak gidiyordu.
5) Cemiyetin fikirleri “Hava Mecmuası” isimli mecmua ile neşredildi. Hazırlanan mecmuanın, mesaisi sık sık yayınlanan tamimlerle tanzim edildi. Bir tayyare bedeli, teberru etmeye muvaffak olan otuz şehir ve kasabanın isimleri birer tayyareye izafe edilerek, muhtelif zatlara tayyare madalyası tevdi edildi.
Fuat Bey, ülkede Türk Havacılığı meydana getirmek için, ihtiyaç olan teşkilatı hedef göstererek, tayyareciliğin gelişmesi için atılması lazım gelen adımları şu şekilde sıralamaktaydı; 193
1) Pilot yetiştirmek için sivil bir mektep açmak, 2) Hava Rasıdı teşkilatı yapmak,
3) Hava hatları tesis etmek,
4) Daimi ve esaslı varidat bulmak için, yöresel kongreler toplamak, 5) Tayyare hangarları oluşturmak,
6) Mektep tayyareleri almak, 7) Sivil hava pilotu yetiştirmek,
8) Hava teknik mühendis heyeti yetiştirmek,
9) Millete havacılığı anlatmak, Cemiyet çalışmalarını göstermek amacıyla neşriyat oluşturmak,
10) Muallimler birliği, Türk Ocakları ve spor teşkilatlarına beyannameler verilerek havacılığı seven bir gençlik yetiştirmek,
11) Hava spor kulüpleri açmak,
İkinci Tayyare kongresi, Cemiyet için önemli kararların alındığı, atılması gereken yeni adımların olması gerektiğini göstermesi bakımından önemli bir kongre oldu.