Eski Türkçe devresinde “e” ünlüsü taşıyıp metnimizde de “e”li olan, bugün ise “i”li şekilleri kullanılan kelimeler:

3.1. ÜNLÜ DEĞĐŞMELERĐ

3.1.1.2. Eski Türkçe devresinde “e” ünlüsü taşıyıp metnimizde de “e”li olan, bugün ise “i”li şekilleri kullanılan kelimeler:

eyü < edgü “iyi”:

“dāyimā Emīrü’l-Mü’minīn Hārūn’uñ1 eyüsine muvāfaMat iderdi,” 4/a-1; “ol atun eyitdi: Eyü malaat eylemişler,” 14/a-2; “pes pādişāha eyü ‘izzet 20 itdi.” 23/b-19; “ol gele, melik gele, ta‘Uīm-ile seni şehre Moyalar ve ol Kesāyā deyrinde saña eyü menzil düzi-vireler.” 33/b-14; “ittifāM düşdi, ol yıl eyü yıl düşdi.” 44/b-3

eylük < edgü +lik eylük < edgü +lik eylük < edgü +lik

eylük < edgü +lik “i“i“i“iyilik”:yilik”:yilik”: yilik”:

“Mā’ide-i usrevān 2 ve ıfat-ı pādişāhān oldur ki, eyülere eylük ideler.” 6/b-2; “ ‘Ālemüñ eylüklerin saña revā görürsem…” 22/a-23; “gör benüm eylüklerümüñ ce- zāsını didi.” 44/a-22; “ī uRāvend, sen ol eylükleri benüm aMMumda itdüñ…” 53/b-9

gey gey gey

gey---- < ke < ke < kedddd---- “giymek”: < ke “giymek”: “giymek”: “giymek”:

“egnine geymiş Mabā-yı mülemma‘, başına urmış külāh-ı muraa‘,” 5/a-20; “MāŜī du‘a ider eydür ki; cübbe vü destārı virsün, 10 bayaāı Zonını geysün dir, didi.” 14/a- 9; “bir demden biri geldi; melīkāne Zonlar geymiş. Pādişāh Marşu vardı.” 28/b-21; “andan bu ruhbān Zonunı gey…” 33/b-9; “yüzügi aldum, barmaāuma geydüm.” 40/b-8

geyür geyür geyür

geyür---- < k < k < k < keeeedgürdgürdgürdgür---- “giydirmek”: “giydirmek”: “giydirmek”: “giydirmek”:

“giceye Uulmet Zonın geyürdi,” 1/b-6; “kāruvān başı 12 buyırdı; aña Mumāş geyürdiler,” 8/a-12; “eyle oldı-sa Mız FaŜl’a destūr virdi, silāı tamām geyürdi…” 16/b-20; “gördüm bir Marı tat 23 öñinde siñitmiş oturur, yüñdan cübbe geyür…” 29/b-23; “melikāne Zonlar 12 geyür, bize baMarlar.” 41/b-12; “melikāne Zonlar geyür.” 52/b-4

geydür geydür geydür

geydür---- < ke < ke < ke < kedgürdgürdgürdgür---- “giydirmek”: “giydirmek”: “giydirmek”: “giydirmek”:

“Bū’l-āsım’a melikāne Zonlar buyurdı, geydürdiler.” 10/a-1; “…tenini pāk itdiler; bir bezle Mumāş iletdiler, geydürdiler.” 13/a-21; “…Ferru-rūz’a geydürdiler, tat üzerine çıMdı bile oturdılar.” 33/b-4; “…fāir Zonlar geydürdiler.” 53/b-16

3.1.1.3. Eski Türkçe ile “ 3.1.1.3. Eski Türkçe ile “ 3.1.1.3. Eski Türkçe ile “

3.1.1.3. Eski Türkçe ile “Ferec BaFerec BaFerec Ba‘‘‘‘de’şFerec Bade’şde’şde’ş----Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri:Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri:Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri: Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri: 3.1.1.3.1. Kalın sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler:

3.1.1.3.1. Kalın sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.1. Kalın sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.1. Kalın sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler:

a > e değişikliği:

yeşil < yaşıl “yeşil”: yeşil < yaşıl “yeşil”: yeşil < yaşıl “yeşil”: yeşil < yaşıl “yeşil”:

“kellesinden mühresin çıMardum, etini çömlege Moydum, 16_{Zuz-ıla bişürdüm. Yeşil}

yaāı üstine geldi, Anı şīşeye cem‘ eyledüm.” 53/a-16.

a > i değişikliği:

yiñi yiñi yiñi

yiñi < ya< ya< ya< ya ı “yeni”: ı “yeni”:ı “yeni”:ı “yeni”:

“yiñi mensūr virdi, beni āāyet oş gördi, gönderdi.” 11/b-18; “pādişāh buyurursa

14_{birümüz varsun, yiñi nişān getürsün, didiler.” 19/b-14}

Đmdi < amtı, Đmdi < amtı, Đmdi < amtı,

Đmdi < amtı, ämti “şimdi”: ämti “şimdi”: ämti “şimdi”: ämti “şimdi”:

“…FaŜl eyitdi: ālüm budur ki, imdi eger eyüyem,” 14/a-16; “…Mübārek’üñ- imiş, imdi ma‘lūm oldı, didi.” 54/a-1

ı > i değişikliği:

biç biç biç

biç---- < bıç < bıç < bıç---- “kesmek, biçmek”: < bıç “kesmek, biçmek”: “kesmek, biçmek”: “kesmek, biçmek”:

“şāh-zāde’i āzāde salZanat elini 12 ‘adl-ıla, beRl-ile açdı, yamanları biçdi, yaşılar üzerine niārlar saçdı.” 25/a-12; “sen ki atamsın, beni ükm-ile ere virmek 12 isterseñ kendüzümi ançer-ile biçerin didi.” 32/a-12

dil < tıl / til “dil”: dil < tıl / til “dil”: dil < tıl / til “dil”: dil < tıl / til “dil”:

“Bū’l-āsım şeker dili açar eydür:” 9/b-9; “heybetden mebhūt oldum, dil bulamadum ki cevāb vire.” 12/b-11; “ValM göñlini, dilini anuñ du‘āsına, enāsına vaMf 13 eylediler.” 25/a-12; “ammā dilleri dedül düdüldür, añlamaz.” 52/a-2

inan inan inan

inan---- < ınan < ınan < ınan---- “i < ınan “i“i“inanmak.”nanmak.”nanmak.”nanmak.”

“ben saña dirdüm, Rū-efzā’dan saña vefā yoMdur dir-idüm, inanmazduñ.” 26/b- 16; “…egri söze inanma…” 45/a-21; “and içdüm, inandurdum.” 51/a-1

yiyi < yıdı yiyi < yıdı yiyi < yıdı

yiyi < yıdı----ā+laā+laā+laā+la---- “koklamak.” “koklamak.” “koklamak.” “koklamak.”

“buyurdı; azāın 18 yiyilediler, çün nesne bulmadılar.” 19/a-18

diñ diñ diñ

diñ---- < tın < tın < tın---- “dinlenmek; nefeslenmek; dinmek, sonu gelmek.” < tın “dinlenmek; nefeslenmek; dinmek, sonu gelmek.” “dinlenmek; nefeslenmek; dinmek, sonu gelmek.” “dinlenmek; nefeslenmek; dinmek, sonu gelmek.”

“Mız ve dāye sevindiler, aālamaMları diñdi, avındılar, yüz arāya Zutdılar.” 9/a-15; “diñdüklerinden oñra vezīr-i sivüm …” 23/a-14; “andan oñra 14 yiller diñdi, MarañulıM gitdi.” 49/a-14

diñle diñle diñle

diñle---- < tı < tı < tı < tı la la la la---- “dinlemek, kulak vermek.” “dinlemek, kulak vermek.” “dinlemek, kulak vermek.” “dinlemek, kulak vermek.”

“faŜl eyitdi: 14 eylese bir laUa sözimi diñle, didi.” 14/a-14; “ne diñlemişem, ne gönenmişem.” 21/b-13; “‘…ışM-ıla sözi diñlemege yöneldi…” 35/b-10; “her vaMt 19

oMıdurdı, diñler-idi, naīatlerini Zutardı.” 42/b-19

u > ü değişikliği:

üyi üyi üyi

üyi---- < udı < udı < udı----, utı < udı, utı, utı, utı---- “uyumak.” “uyumak.” “uyumak.” “uyumak.”

“ol gölgede oturduM, Raīrecuāumuzı ki var-ıdı; yidük, üyidük.” 41/b-10

3.1.1.3.2. Đnce sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.2. Đnce sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.2. Đnce sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.2. Đnce sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler:

e > a değişikliği:

Tañrı < Te Tañrı < Te Tañrı < Te

Tañrı < Te ri “T ri “T ri “T ri “Tanrı, Allah, Yaradan.”anrı, Allah, Yaradan.”anrı, Allah, Yaradan.”anrı, Allah, Yaradan.”

“Tañrı Ta‘ālā keremine ümīd-vāram ki, eger yıllar āāyib olasın…” 18/a-3; “tañrı’ya şükr eyledi ve bu ikāyet anlardan yādigār Maldı.” 24/b-21; “…āir olursa dilek Tañrı’nuñ; n’idelüm didi.” 36/a-5; “tevekkül Tañrı’ya it ki, ol ne dirse ol olur, didi.” 47/b-17.

3.1.1.3.3. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.3. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.3. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.3.3. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler:

e > ü değişikliği:

büyük < bädük “büyük.” büyük < bädük “büyük.” büyük < bädük “büyük.” büyük < bädük “büyük.”

“biraz MazaraM bir büyük delük açdı.” 8/a-4; “bu bir arāb büyük ev-imiş.” 11/b-8; “bir büyük yılan ol tatı çevrinmiş, aāzında bir deste nerges dutmış, ol kişiyi üşiler.” 29/a-13; “büyük terkīblü anuñ gibi ulu cānavar gördügüm yok.” 37/b-20; “gördi bir büyük ev, kireclü, Zaşlu yapılmış.” 46/a-4

i > ü değişikliği:

küçük < kiçig “küçük; gençlik.” küçük < kiçig “küçük; gençlik.” küçük < kiçig “küçük; gençlik.” küçük < kiçig “küçük; gençlik.”

ö > e değişikliği:

depe < töpü, töpi “tepe.” depe < töpü, töpi “tepe.” depe < töpü, töpi “tepe.” depe < töpü, töpi “tepe.”

“rīk-i revān 7 depecükleri, ol çeşme-sāruñ dört yanında var-ıdı.” 47/b-7; “açılduāından 9_{oñra, şol Mum depeleri gibi altundan üyükleri biri birine yadanup}

Uāhir olurdı.” 49/a-9

ü , i > e değişikliği:

depe < töpü, töpi “tepe.” depe < töpü, töpi “tepe.” depe < töpü, töpi “tepe.” depe < töpü, töpi “tepe.”

“rīk-i revān 7 depecükleri, ol çeşme-sāruñ dört yanında var-ıdı.” 47/b-7; “açılduāından 9 oñra, şol Mum depeleri gibi altundan üyükleri biri birine yadanup Uāhir olurdı.” 49/a-9

ü > i değişikliği:

büyi büyi büyi

büyi---- < bedü < bedü < bedü < bedü---- “büyümek”: “büyümek”: “büyümek”: “büyümek”:

“küçükden şehzāde-y-ile bile büyimiş-idi.” 31/a-11 dökil

dökil dökil

dökil---- < tökül < tökül < tökül---- “dökülmek.” < tökül “dökülmek.” “dökülmek.” “dökülmek.”

“…eylemiş, şarāb dökilmiş, cāmlar ınmış, nuMullar, benefşeler daāılmış.” 18/b-22; “…derāl bendleri dökildi.” 30/a-22

dördinci < törtünç “dördüncü, dördüncü olarak, dördüncü defa.” dördinci < törtünç “dördüncü, dördüncü olarak, dördüncü defa.” dördinci < törtünç “dördüncü, dördüncü olarak, dördüncü defa.” dördinci < törtünç “dördüncü, dördüncü olarak, dördüncü defa.”

“dördinci gün bu şehre yitişdüm, gördüm…” 29/b-4; “dördinci gün bir arp arāya…” 47/a-23

gümiş < kümüş “gümüş”: gümiş < kümüş “gümüş”: gümiş < kümüş “gümüş”: gümiş < kümüş “gümüş”:

“altundan, gümişden, cevāhirden, nefāyisden ol Madar ālet-i şurb getürdiler ki…” 5/a-5; “andan Mız alnın açdı, eyitdi: Mevlānā, işbu gümiş 13 tata gibi…” 14/b-12; “elli oMMa ziyāde altundan, gümişden…” 48/a-12

içün < üçün içün < üçün içün < üçün

içün < üçün “i“i“i“için, dolayı, yüzünden, sebebiyle.”çin, dolayı, yüzünden, sebebiyle.”çin, dolayı, yüzünden, sebebiyle.” çin, dolayı, yüzünden, sebebiyle.”

“benüm içün bir ücre düzet didi.” 4/b-5; “çün ki garībem didüñ senden elümi çekdüm 20_{ve bir rubā‘ī mabūbe içün didüm didi.” 12/b-20; “bularuñ ŜabZı}

içün…” 34/b-4; “ī şehriyār-ı nāmdār, benüm-içün bir iş işle didi.” 35/a-1; “her gün göz-içün ammāma girürdi…” 44/a-3; “ben bunı melik-i cinn-içün aldum.” 51/a-14

3.1.1.3.4. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş 3.1.1.3.4. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş 3.1.1.3.4. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş

3.1.1.3.4. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş ünlülerünlülerünlülerünlüler::::

ı > a değişikliği:

aaaaālaālaālaāla---- < ı < ı < ı < ıālaālaāla---- “ağlamak, inlemek.”āla “ağlamak, inlemek.” “ağlamak, inlemek.” “ağlamak, inlemek.”

“ValM bu sözi işidüp aālaşdılar…” 7/a-1; “…ferāMlarını ögine düşünüp aālamaāa başladı.” 17/a-6; “…güneh-kārlıā-ıla aālayısarsız.” 24/a-17; “…Molları ām içinde, başı dizinde aālar.” 36/a-8; “…Mız-ıla uş ölürüz diyü aālaşduM.” 40/b-7; “mübārek eyitdi: Aālama, yoluna ne gelür, gör…” 51/b-3

u > a değişikliği:

bo bo bo

boāaz < boāuz, boāaz “boāaz < boāuz, boāaz “boāaz < boāuz, boāaz “boğaz.”āaz < boāuz, boāaz “boğaz.”ğaz.”ğaz.”

“…dişi geyigi boāazlar bu sebebden Mızum erenlerden ipin izmişdür didi…” 32/a- 11; “düşdüginleyin boāazın almaM gerek.” 52/b-22; “ben ıçradum, boāazına 14 yapışdum.” 53/a-13

3.1.1.4. u/o ve ü/ö değişmesi: 3.1.1.4. u/o ve ü/ö değişmesi: 3.1.1.4. u/o ve ü/ö değişmesi: 3.1.1.4. u/o ve ü/ö değişmesi:

Eski imlâmızda u/o, ü/ö ünlüleri aynı harfle gösterilmiştir. Bu nedenle, böyle me- tinlerde geçen bazı kelimelerin “u” ile mi “o” ile mi; “ü” ile mi, “ö” ile mi yazılmış oldu- ğunu tespit etmek mümkün değildir. Bu nedenle, metni transkripsiyonlu olarak yazarken bir tercih yapmak zorunda kalıyoruz. Biz bu metinde tercihimizi dar ünlüler yönünde kul- landık.

büyük // böyük: büyük // böyük: büyük // böyük:

büyük // böyük:

“birez MazaraM bir büyük delük açdı.” 8/a-4; “…bunuñ gibi ince bil, bunuñ gibi bü- yük uca ve…” 14/b-18; “bir büyük yılan ol tatı çevrinmiş…” 29/a-13; “büyük terkīblü anuñ gibi ulu cānavar gördügüm yok.” 37/b-20; “gördi bir büyük ev, kireclü, Zaşlu yapılmış.” 46/a-4; “…MulaMları yaı, burunları büyük.” 52/a-2

uuuuāraāraāra---- // oāra // o // o // oāraāraāraāra---- : : : :

“emīr MorMdı, n’idelün, n’eyleyelüm, ne MaŜāya uāraduM.” 7/b-13; “belki yavuzlıM iden yavuzlıāı sebebinden belālara uārar.” 10/a-18; “…açı-vir, çıMayın, gideyin, Zutam ki hirgiz bunda uāramadum, sizi görmedüm, didi.” 21/a-1; “Ferru-rūz çün bu vāMı‘aya uāradı…”33/a-4; “aña uārayasın, selāmumuz degüresin diyü sipāriş itdi.” 43/a-7; “bir Maç günden oñra bir Zarafda bir Zāyife uārar…”52/a-1

uuuuārārārı // oārı // oı // oārı // oārārı:ı:ı:ı: ār

“…MuvaffaM’uñ evine uārı girüp-dururdı.” 13/a-2; “zindānbān Bū’l- asen’e eyitdi: Ī yigit, er kişiye uārılıMdan yaramazlıM olmaz.” 13/a-8

uuuuāurlayāurlayāurlayın // oāurlayın // oın // oın // oāurlayāurlayāurlayın:āurlayın:ın:ın:

“uāurlayın la‘net oMır, Makımaāı yüzinde zāhir, taşra geldi.” 50/a-10 uş //

uş // uş // uş // oş:oş:oş:oş:

“bu e\nāda uş FaŜl 9 geldi diyü aber virdiler.” 7/a-8; “uş ben oturayın, başuma ne gelürse göreyin, didi.” 13/a-12; “bu nevbet Mur‘a bizüm ānedāna düşdi, Malan ikāyeti uş 19 gördüñ, didi.” 29/b-18; “uş gelürüz, girü seni maMarr-ı ‘izzuña iledürüz didiler.” 38/a-17; “imdi çoM zamet çekdüm, uş geldüm…” 47/a-8; “uş geldüm, ne buyurursız? didi.” 51/a-1

uyan uyan uyan

uyan---- // oyan // oyan // oyan---- : : : : // oyan

“geldük, 8 vezīr bed-bat uyandı, Muyu üstine geldi…” 8/b-8; “uyandı ve dārū şer- rinden Murtıldı, gözin açdı, kendüyi bir zīr-i zemīnde gördi, MorMdı.” 20/b-17; “çün uyMudan uyandum, ol cāndan nişān 4 göremedüm.”31/b-3; “evvel ben uyandum.” 41/b-10

uyar uyar uyar

uyar---- // oyar // oyar // oyar // oyar----::::

“Ebū’l-āsım alīfe Matına girdi, alīfe’i uyardı…”5/b-23; “endīşe eyledüm, uyMu almış, uyudum, tā aña degin ki 13 mu‘temedler beni uyardılar.” 19/a-13, “andan Meymūne RıŜvānşād’ı uyardı.” 26/b-22; “andan Dāye’i, MulluMcıları uyardı.” 40/a- 20

üzeri // özeri: üzeri // özeri: üzeri // özeri: üzeri // özeri:

“…alīfenüñ elin 19 aldı, ava girdi, altun tat üzerine tekellüf itdi.” 4/b-19; “andan ol duter-i çün ater beni tat üzerinde oturtdı,” 12/b-3; “ bir yıl bunuñ 8_üzerine

geçdi.”25/b-8; “Ferru-rūz’ı tat üzerine oturtdı…”32/b-18; “andan Melik-i Bara, mālı vü mülki üzerine Zeynü’l-Anām’ı ākim eyledi.” 45/a-17

yu yu yu

yuMaruMaruMaru // yuMaru // yu // yu // yuMaru:Maru:Maru:Maru:

“deral ipe yapışdum, yuMaru çıMdum, manUaradan içerü girdüm.” 12/b-1; “RıŜvānşād yuMaru Mubbeden çaāırdı:” 28/a-22; “ben yuMarudan aşaāa anı teferrüc

19_{ider-idüm.” 38/a-18}

yören yören yören

yören---- // yüre // yüre // yüre // yürennnn----::::

“badra, yüz yire Modı, tevāŜu‘ 4 ve taŜarru‘ eyledi, ayruM bu Zarafa yörenmeyem didi.” 30/a-4; “Zurdum, bāāı yorandum.” 37/b-18

yöre // yura // yora: yöre // yura // yora: yöre // yura // yora: yöre // yura // yora:

“hergün Ferru-nāz manUaranuñ yöresini degzinürdi, girmege 11 yol bulmazdı.” 35/a-10; “be-vefā-yı cevān-merdī, avŜ yöresine degzinme…” 39/b-2; “evvel gördügüm giceden berü yöreme yaranmadı…” 44/b-18, “melikāne Zonlar geyür; iki yüz ola artuM er, ‘avrat her biri bir iMlīmden; yöresinde otururlar.” 52/b-4

yöri yöri yöri

yöri---- // yüri // yüri // yüri----:::: // yüri

“ol tata zevraM 8_{gibi yüridi.” 28/b-8; “gemiyi bir aāaca baāladılar, tatdan yaña}

yüridiler.” 38/b-11; “şehzāde 15 Māfile-y-ile yola girmege yüriyüp Zurur, yoldaşları- na güyerdi kim gelelerdi.” 43/a-15

3.1.1.5. Günümüz Türkçesi ile “F 3.1.1.5. Günümüz Türkçesi ile “F 3.1.1.5. Günümüz Türkçesi ile “F

3.1.1.5. Günümüz Türkçesi ile “Ferec Baerec Baerec Ba‘‘‘‘de’şerec Bade’şde’şde’ş----Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri:Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri:Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri: Şidde” arasındaki ünlü değişmeleri: 3.1.1.5.1. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler:

3.1.1.5.1. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.5.1. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.5.1. Kalın sıradan kalın sıraya geçmiş ünlüler:

u / ı değişmesi:

bulıt // bulut: bulıt // bulut: bulıt // bulut: bulıt // bulut:

“bir gün 8_{MaŜā-yı āsumānī bulıt Mopdı, ra‘d çıāırdı…” 29/a-8; “şöyle oldı ki, iş}

üzerümüze Matı oldı. Bu enāda Emr-i Đlāhī bir Mızıl bulıt peydā oldı…” 40/b-9 burın // burun:

burın // burun: burın // burun: burın // burun:

“…ve bu cācī kemān gibi Maşlarda ve bu tīā gibi burında ve bu gül gibi yañaMda…” 14/b-13.

çıbu çıbu çıbu

çıbuM // çubuM // çubuM // çubuM // çubuM:M:M:M:

“barī 14 bir çıbuā-ıla ol Zavusı başıra MaMdı.” 5/a-14. Mar

Mar Mar

Marşu // şu // şu // Marşu // MarMarMarşı:şı:şı:şı:

“…başın dizi üzerine melūl-vār bıraāup oturdı, Marşu aāladı, gögsin oturdı.” 7/a-3; “māhyār alīfenüñ 20 elin öpdi, Marşusında Zurdı.” 17/a-20; “buyurdı, ol üç vezīri biri birine Marşu ol dārlarda adılar.” 24/b-14; “ben yirümden Zurdum, Marşusına

geçdüm…” 39/b-1; “…bu Marşudan gelen, Marşuya geçeyin, Murtılayın, didüm.” 52/a-17

ooooMMMMıııı---- // o // o // oMu // oMuMu---- : : : : Mu

“bir ādim 17 Matına oMıdı…” 8/a-17; “Ealīfe eyitdi: Ī māhyār, biz seni oMımaduM, nişe geldüñ didi.” 17/a-20; “benümle ana oāul oMışmışdur.” 27/b-23; “andan efsūnını oMımaāa başladı.” 34/b-11; “uāurlayın la‘net oMır, Makımaāı yüzinde zāhir, taşra geldi.” 50/a-10

ooooMMMMıtıtıtıt---- // o // o // oMut // oMutMutMut---- : : : :

“derāl Rengerez’i oMıtdı.” 16/a-17; “seni oMıtdum.” 16/b-2; “andan Bennā’yı oMıtdı.” 24/b-15

uyı uyı uyı

uyı---- // uyu // uyu // uyu----:::: // uyu

“ayaā urdı, 6 Muyunuñ aāzına geldi, gördi arām-zāde uyır.” 8/a-6; “ol enāda uyMusı gelür, yatur, uyır.” 18/b-14; “ī şehriyār, iş bu dem uyıdum…” 35/a-16, “…Mır’a vardum, bir mescide uyıdum.” 45/b-19

uyıt uyıt uyıt

uyıt---- / / / // uyut/ uyut/ uyut/ uyut----::::

“…anda yaturdı uyıtdı.” 5/b-21 yırtu

yırtu yırtu

yırtuM // yM // yM // yırtıM // yırtıırtıırtıM:M:M:M:

“geldiler, gördiler beni; Zonum yırtuM ZopraM üzerinde yaturam.” 38/b-11

3.1.1.5.2. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.5.2. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.5.2. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: 3.1.1.5.2. Đnce sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler:

ö / e değişmesi:

gevde // gövde: gevde // gövde: gevde // gövde: gevde // gövde:

“ī cān-ı cihān, eger gevdemde bir Mıl seni sevmeye…” 12/a-16; “…pīrūzeden bir MuşaM biline baālanmış, gevdesi Mızıl altun.” 34/a-22

ü / i değişmesi:

bilezük // bilezik: bilezük // bilezik: bilezük // bilezik: bilezük // bilezik:

“bileklerinde altun bilezükler ayaMlarında altun alāllar bezenmiş lu‘bet gibi.” 32/b-11

bbbbüyiüyiüyi---- // büyüüyi // büyü // büyü // büyü---- : : : :

“küçükden şehzāde-y-ile bile büyimiş-idi.” 31/a-11

delü // deli: delü // deli: delü // deli: delü // deli:

“Mızım kötürümdür, şildür, keldür, 6 delüdür…” 15/a-6; “mübārek çün gördi delünüñ elinden MurtılmaM olmaz.” 47/a-14

ddddelük // delik:elük // delik:elük // delik:elük // delik:

“birez MazaraM bir büyük delük açdı.” 8/a-4; “bir Zam bacası gibi aşaāa geçmiş delük, ya‘nī göz-imiş.” 16/a-10; “gördüm bir yılan bir delükden çıMar…” 37/b-12 depük // tepik:

depük // tepik: depük // tepik: depük // tepik:

“…Hüsn-ārāy’a 3 ardından bir depük urdı, yire düşürdi.” 36/b-2 deşük // deşik:

deşük // deşik: deşük // deşik: deşük // deşik:

“yüz kişi ola kim başı kesük kim Marnı deşük kimi Manı dökük…” 11/b-8 kemük // kemik.

kemük // kemik. kemük // kemik. kemük // kemik.

“bir kemüg-ile eşdi; gördi Zopraā-ımış, degül ki taş-ı-mış.” 8/a-4. kkkkesük // kesik:esük // kesik:esük // kesik:esük // kesik:

“yüz kişi ola kim başı kesük kim Marnı deşük kimi Manı dökük…” 11/b-8 yyyyüriüriüri---- // yürüüri // yürü // yürü---- : // yürü : : :

“…el-Mıa birez yir yüridiler, bir Zarafda bir murāızāra yitdiler.” 33/a-11;

e / i değişmesi:

çeyne çeyne çeyne

çeyne---- “çiğnemek”: “çiğnemek”: “çiğnemek”: “çiğnemek”:

“bu kez yüzügi aāzına aldı, çeynedi.” 9/a-14; “yarındası gün Ferru-rūz Zurdı, silāh geydi, bir demür çeyneyici, yil ayaMlu at bindi…” 32/b-6; “işbu dīvārda bir irkek geyik yaz, duzaāa düşmiş olsun, dişisi gelüp ipin çeyneyüp dutsaMı…” 35/a-6 çeyneyici “çiğneyen, ezen.”:

çeyneyici “çiğneyen, ezen.”: çeyneyici “çiğneyen, ezen.”: çeyneyici “çiğneyen, ezen.”:

“yarındası gün Ferru-rūz Zurdı, silāh geydi, bir demür çeyneyici, yil ayaMlu at bin- di…” 32/b-6.

3.1.1.5.3. Đnce sıradan kalın sıraya 3.1.1.5.3. Đnce sıradan kalın sıraya 3.1.1.5.3. Đnce sıradan kalın sıraya

3.1.1.5.3. Đnce sıradan kalın sıraya; kalın sıradan ince sıraya; kalın sıradan ince sıraya; kalın sıradan ince sıraya; kalın sıradan ince sıraya geçmiş ünlüler: geçmiş ünlüler: geçmiş ünlüler: geçmiş ünlüler:

e / a değişmesi:

Birez // biraz: Birez // biraz: Birez // biraz: Birez // biraz:

“birez MazaraM bir büyük delük açdı.” 8/a-4; “…andan eyitdi: birez uyıdı…” 28/b- 12; “el-Mıa birez yir yüridiler, bir Zarafda bir murāızāra yitdiler.” 33/a-11; “birez diñlendi.” 46/a-2

üyi üyi üyi

üyi---- // u// u// u// uyıyıyı---- : yı : : : Metnimizde kullanılan imlâdan dolayı sadece bir örnekte, bugün “uyu-“ şekliyle kullandığımız fiilin “üyi-“ şeklini tespit ettik. Bu fiilin metnimizdeki diğer kulla- nımlarının uyı- mı uyi- mi olduğu konusunda herhangi bir dayanağımız yoktur. Biz, hem uyı- hem de üyi- şeklinin metnimizde geçtiğini varsayarak, incelememizi buna göre yap- tık.

“ol gölgede oturduM. Raīrecuāumuzı ki var-ıdı; yidük, üyidük. Evvel ben uyandum.” 41/b-10.

Belgede Ferec Ba'de'ş-Şidde (1b-54a), metin-gramer-sözlük (sayfa 129-139)