GÖRE K ARŞILAŞTIRILMASI
TÜRKÇE ÖĞRENİYORUM VE KOLAY GELSİN YABANCILAR İÇİN TÜRKÇE
Türkçe Öğreniyorum yabancılar için Türkçe ders kitabı anadili Çince olan Tayvanlı lisans öğrencile-rine yönelik hazırlanmıştır. Bu nedenle kitaptaki kimi dilbilgisel açıklamalar Çince ile yapılmıştır. Ulusal Chengchi Üniversitesi Türk Dili ve Kültürü Bölümü tarafından A1 ve A2 düzeyinde birinci sınıflar için hazırlanan kitap kendi içinde ders kitabı ve alıştırma kitabı olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Ders ve alıştırma kitabı ayrı ayrı kitaplar olmayıp tek kitap içinde toplanmıştır. Altı ana üniteden oluşan kita-bın alt ünitelerdeki etkinlikleri genel olarak dilbilgisel konu bağlamında kurgulandığı görülmektedir. Ki-taptaki etkinkinliklerin, dinleme, okuma, konuşma ve yazma becerilerini geliştirirmeye dönük hazırlandı-ğını söyleyebiliriz. Ünitelerdeki etkinliklerin büyük ölçekte gerçek yaşamdaki dil kullanımlarını içermesi, kitabın iletişimsel yaklaşım yöntemine göre hazırlandığını göstermektedir.
Kolay Gelsin Türkisch für Anfänger (Yabancılar İçin Türkçe) kitabı Alman Klett yayınevi tarafından A1 ve A2 düzeylerinde anadili Almanca olan Türkçe öğrenenler için hazırlanmıştır. Kitaptaki yönergeler ve dilbilgisi açıklamaları Almanca yazılmıştır. Kolay Gelsin, ders kitabı ve alıştırma kitabı olarak ikili bi-çimde düzenlenmiştir ve her iki kitabın da ayrı dinleme CD’leri kitaba ek olarak konulmuştur. Kitapta, konusu ve diyalogları gerçek hayattan alınma ayrı bir temayı işleyen toplam on beş ünite ve üç tekrar üni-tesi vardır. Kitap, Ortak Başvuru Metni ilkeleri uyarınca ve dinleme, okuma, konuşma, ve yazma beceri-lerini geliştirmeye dönük olarak hazırlanmış, ayrıca dilbilgisi konularına yer verilmiş, kelime öğretimine önem verilmiştir. Kitapta ülke ve kültürü hakkında her ünite sonunda bir sayfa Almanca bilgiye yer ve-rildiği görülmektedir.
YÖNTEM
Araştırmanın sınırlanması amacıyla, değerlendirme kapsamına alınan her iki kitaptan sadece bir ünite seçilerek karşılaştırılmıştır. Kitaplara ek olarak kullanılma olasılığı bulunan öğretmen kitabı, alıştırma ki-tabı, ders programı ya da öğretmen ders notları değerlendirme kapsamı dışında tutulmuştur. Araştırmanın evrenini Kolay Gelsin kitabındaki 3. Ünitenin ilk dokuz etkinliği ile Türkçe Öğreniyorum kitabındaki 2. Ünitenin ilk dokuz etkinliği oluşturmaktadır. Bu araştırmada yanıt aranacak sorulardan bazıları şunlar-dır: Her iki kitapta; 1. Etkinliklerin öğrencinin öğrenmesine dönük katkısı var mıdır? 2. Etkinlikler anlam odaklı öğrenmeye dönük olarak mı hazırlanmıştır? 3. Etkinlikler gerçek yaşamdaki dil kullanımlarını içe-riyor mu? 4. Etkinlikler dört temel dil becerisi olan dinleme, okuma, konuşma ve yazma becerilerini kap-sar nitelikte midirler? 5. Etkinlikler iletişimsel dil edincine (dilbilgisel edinç, anlambilimsel edinç, edim-bilimsel edinç) dönük olarak hazırlanmış mıdır?
Bu araştırmada, Türkçe Öğreniyorum ve Kolay Gelsin yabancılar için Türkçe ders kitaplarındaki et-kinlikler girdi odaklı, anlam odaklı, gerçek yaşamdaki dil kullanımını içerip içermediği, dilsel beceri ve bilişsel süreç özelliklerine göre değerlendirilmiştir. Akbal, Nunan (1989) ve Ellis’in (2003) girdi kavramını şu şekilde aktarmıştır. Görevi oluşturan temel unsurlardan olan girdi unsuru, görev öncesi sunulan her-hangi bir veri olarak tanımlanmaktadır. Bu girdi resim, harita, grafik gibi görseller; mektup, gazete yazısı,
YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR
118
afiş gibi yazı kaynaklar ya da video, film, belgesel gibi işitsel- görsel kaynaklar olabilir. Bununla birlikte girdinin sözcük ya da tümce boyutunda çözümlenebilir olması öğrencinin görevi anlamasını, gerçekleş-tirmesini ve böylelikle sonuca ulaşmasını sağlamaya uygun ölçüde olmalıdır (Akbal, 2008, 131-132). Ay-rıca etkinliklerin anlam odaklı olması, gerçek yaşamdaki dil kullanımlarını içermesi, dilsel becerileri ge-liştirmeye dönük olması ve bilişsel süreçleri içermesi ile dilin iletişimsel özelliğini ön plana çıkarmaktadır.
BULGULAR ve TARTIŞMA
Bu araştırmada elde edilen bulgular aşağıdaki tablolar aracılığıyla açıklanmıştır. Tablo 5, Kolay Gel-sin yabancılar için Türkçe ders kitabının üçüncü üniteGel-sindeki etkinliklerin görev odaklı öğretim ölçütle-rine göre hazırlanıp hazırlanmadığını göstermektedir.
Tablo 5, Kolay Gelsin kitabının üçüncü ünitesinin birinci etkinliğinin girdi ve anlam odaklı ölçütleri ile örtüştüğünü göstermektedir. Birinci etkinliğin gerçek yaşamdaki dil kullanımını içermesi, dilsel bir beceriyi kapsaması (konuşma becerisi) da yine bu etkinliğin görev odaklı öğretim ile örtüştüğünü göster-mektedir. Ayrıca üçüncü ünitenin 2, 3, 4 ve 7. etkinlikleri de belirtilen görev odaklı ölçütleri kapsadığı gö-rülmüştür. Ancak üçüncü ünitenin beşinci etkinliği, anlam odaklı ve gerçek yaşamdaki dil kullanımı özel-liklerini içermemektedir. Aynı şekilde üçüncü ünitenin sekizinci ve dokuzuncu etkinikleri de tamamen dilbilgisi etkinliği olarak hazırlanmış olup şimdiki zaman olumlu olarak verilmiş tümceleri olumsuz ha-line getirmeyi amaçlamaktadır. Dokuzuncu etkinlikte eylem kökleri verilmiş. Öğrencilerin bu eylem kök-lerini şimdiki zaman ekleri ile tamamlamaları istenmiştir.
Örneğin; 8. Etkinlik: Bu öğretmen çok çalışıyor. Bu öğretmen çok çalışmıyor. Gözlükçü kitap satıyor...
9. Etkinlik: 1. İzmir’de (oturmak- siz) ______________? – Hayır, … 2. Büroda (çalışmak- sen)______________? – Hayır, …
Tablo 5. Kolay Gelsin Kitabındaki Etkinlikler Girdi Odaklı Anlam Odaklı Gerçek
Yaşam Dil Kullanımı
Dilsel Beceri Bilişsel Süreç E1 evet evet evet evet evet
E2 evet evet evet evet evet E3 evet evet evet evet evet E4 evet evet evet evet evet E5 evet hayır hayır evet evet E6 hayır hayır hayır evet evet E7 evet evet evet evet evet E8 hayır hayır hayır hayır evet E9 hayır hayır hayır hayır hayır
Tablo 6, Türkçe Öğreniyorum yabancılar için Türkçe ders kitabının ikinci ünitesindeki etkinliklerin görev odaklı öğretim ölçütlerine göre hazırlanıp hazırlanmadığını göstermektedir.
ALMANYA VE TAYVAN’DA YABANCI DİL TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN DERS KİTAPLARININ ÖĞRETİ
Tablo 6. Türkçe Öğreniyorum Kitabındaki Etkinlikler Girdi Odaklı Anlam Odaklı Gerçek Yaşam
Dil Kullanımı Dilsel Beceri Bilişsel Süreç E1 hayır hayır evet hayır evet
E2 evet hayır evet evet evet E3 evet hayır evet evet evet E4 hayır hayır evet evet evet E5 hayır hayır evet evet evet E6 hayır hayır evet hayır evet E7 hayır hayır evet evet evet E8 hayır hayır evet evet evet E9 evet evet evet evet evet
Türkçe Öğreniyorum kitabındaki ikinci ünitenin ilk dokuz etkinliği içerisinde göze çarpan ilk unsur etkinliklerin biri hariç diğerlerinin anlam odaklı ölçütlerine göre hazırlanmamış olmasıdır. Bunun nedeni ise etkinliklerin yönergelerinin verilmemiş olmasıdır. Örneğin birinci etkinlikte bir diyalog verilmiş ancak öğrencilerin bu diyalog bağlamında hangi görevlerde bulunacakları belirtilmemiştir. Nunan (1989), Skehan (1998), Ellis (2003) ve Willis (2007) görevlerin öğrenenlerin dikkatini dilin biçimsel özelliklerinden ziyade anlamsal özelliklerine çekmeye çalışan, öğrenenler arasında iletişimin sağlanmasının altını çizen özellikte olmasını belirtmektedirler. Görevlerin yeterince açıklanmamış olması yapılan etkinliğin ulaşılmak istenen hedeflerin gerçekleşmesinde olumsuzluklara neden olabilecektir.
Türkçe Öğreniyorum kitabındaki ikinci ünitenin ilk dokuz etkinliği içerisinde dikkati çeken diğer bir unsur da 1, 4, 5, 6, 7 ve 8. etkinliklerin girdi odaklı özellikleri içermemesidir. Durmuş, Krashen (1985) ve Ellis’in (2003) girdi odaklı öğretim ile ilgili görüşlerine yer verir. “Dil edinim sürecinde insanın dili, tek bir yolla yani iletilen mesajları alarak veya anlaşılır dilsel girdiye maruz kalarak edinebileceği görüşü ka-bul edilmektedir. Bu hükmü tekrarlayan Ellis’e göre (2003, 26), dilsel girdi öğrenicinin karşısına yazılı veya sözlü biçimde çıkabilir. Sözlü dilsel girdi durumu, karşılıklı etkileşim bağlamında veya tek taraflı söylem bağlamında gerçekleşebilir. Bu noktada dilsel girdi, öğrenicilerin dil edinim sürecinde öğrenebildiklerinin içinde, duyduğu veya maruz kaldığı dilsel verilerdir (Durmuş, 2013, 1293). Türkçe Öğreniyorum kitabının ikinci ünitesindeki etkinlikler genel olarak gerçek yaşamdaki dile ve dilsel becerilere yönelik özellikleri içermesine rağmen etkinlik öncesinde verilmesi gereken girdi ve anlam odaklı bileşenleri içermediği gö-rülmüştür. Tablo 7, Kolay Gelsin ve Türkçe Öğreniyorum adlı ders kitaplarının görev odaklı öğretime dö-nük özellikleri ne oranda içerdikleri ya da içermediklerini göstermektedir.
Tablo 7. Görev Odaklı İçerik Oranları Kolay
Gesin Türkçe Öğreniyorum
Evet Hayır Evet Hayır Girdi Odaklılık %67 %33 %33 %67 Anlam Odaklılık %44 %56 %11 %89 Gerçek Yaşam Dil Kullanımı %61 %39 %89 %11 Dilsel Beceriler %78 %22 %80 %20 Bilişsel Süreç %71 %29 %100 %0 Görev Odaklı Genel %69 %31 %64 %36
YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR
120
Bu araştırmada elde edilen bulgular neticesinde Tablo 7’de de görüldüğü gibi Kolay Gelsin kitabının üçüncü ünitesinin %69 oranında görev odaklı öğretime uygun olarak hazırlanmış olduğunu söyleyebiliriz. Türkçe Öğreniyorum kitabında ise bu oran %64’tür. Türkçe Öğreniyorum kitabındaki dokuz etkinliğe ba-karak kitaptaki etkinliklerin özellikle gerçek yaşamdaki dil kullanıma dönük olarak (%89) hazırlanmış ol-duğunu söyleyebiliriz. Kolay Gelsin kitabında ise bu oran %61’dir.
SONUÇ
Ders kitapları, ders araç-gereçleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Hazırlanan ders kitaplarının, be-lirlenen eğitim- öğretim hedeflerine cevap vermesi kadar öğrenci beklentilerini de karşılaması bakımın-dan önemlidir. Belirli bir yönteme dayandırılarak hazırlanmş ders kitapları, hedefe ulaşmada iyi birer yol göstericilerdir. Ders kitapları içeriğinde ya da ek ders malzemesi olarak hazırlanan araçların (görsel araç-lar, işitsel araçaraç-lar, görsel-işitsel araçaraç-lar, teknoloji destekli araçlar) hedeflenen kazanımların sağlanmasında önemli rolü vardır. İletişimsel Yaklaşım temeline dayandırılan çalışmalar, hazırlanan programların, ders içe-riklerinin ve ders kitaplarının öğrenci başarısını olumlu yönde geliştirdiği alanyazında yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Aynı şekilde, görev odaklı öğretim modellerine göre hazırlanmış etkinliklerin, öğrencinin, hedeflenen davranış değişikliğine ve kazanımlara ulaşmada olumlu yönde etkisi olduğu da bilinmektedir. Bu çalışmada, bulundukları coğrafyada, Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen iki farklı öğrenci profi-line göre hazırlanmış ders kitapları incelenmiştir. Ana dili Çince olan Tayvanlı öğrenciler için Tayvan Ulu-sal Chengchi Üniversitesi Türkçe Bölümü tarafından hazırlanan Türkçe Öğreniyorum kitabı ile Almanya’da Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlere yönelik hazırlanmış Kolay Gelsin kitaplarından, aynı dilbilgisel içerikte olan dokuz etkinlik değerlendirmeye alınmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde;
Türkçe Öğreniyorum ve Kolay Gelsin yabancılar için Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin değerlen-dirilmesi sonucunda, araştırma kapsamına alınan etkinliklerde beklenen görev odaklı öğretim ilkeleri genel anlamda karşılanmış olsa da özellikle Türkçe Öğreniyorum kitabındaki etkinliklerde yönergelerinin veril-memiş olması görev odaklı öğretim ilkelerine uymamaktadır. Araştırmanın sonuçlarından en belirgin olanı her iki kitaptan seçilen dokuz etkinliğin görev odaklılık bakımından %70’in altında olduğu görülmektedir.
Etkinliklerin oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken husus, Willis’in de belirttiği gibi dilin öğreti-minde dilin yapısal kullanımından ziyade öğrenen kişinin öğrendiği dili kendi yaşamında kullanabilme-sidir. Bu açıdan bakıldığında Kolay Gelsin kitabının % 61 oranında Türkçe Öğreniyorum kitabının %89 oranında bu ölçütleri kapsadığını söyleyebiliriz. Türkçe Öğreniyorum kitabındaki etkinlikler büyük ölçüde gerçek yaşamdaki dil kullanımlarını içermektedir.
Türkçe Öğreniyorum ve Kolay Gelsin yabancılar için Türkçe ders kitabındaki dokuz etkinliğin, öğ-rencinin öğrenmesine dönük katkısı vardır. Bu katkı görev odaklı öğretim modeline göre değerlendiril-diğinde Kolay Gelsin kitabının % 69 oranında Türkçe Öğreniyorum kitabının %64 oranında bu ölçütleri kapsadığını söyleyebiliriz.
Türkçe Öğreniyorum ve Kolay Gelsin kitaplarındaki dokuz etkinliğin dört temel dil becerisi olan din-leme, okuma, konuşma ve yazma becerilerini geliştirmeye yönelik hazırlandığı görülmektedir. Ancak Türkçe Öğreniyorum kitabındaki giriş etkinlikleri diyaloglarında, yönergelerin olmaması etkinliğin hangi beceriyi kazandırmaya dönük olarak hazırlandığı bilgisini vermemektedir. Sınıf içi uygulamalarda, yöner-gesi olmayan bu tür etkinliklerin tamamen öğretmenin kişisel tercihine göre işlendiği tahmin edilmekte-dir. Yönergesi olmayan etkinliklerin, görev türleri ve bilişsel süreç açısından görev odaklı öğretime uy-madığı görülmüştür.
ALMANYA VE TAYVAN’DA YABANCI DİL TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN DERS KİTAPLARININ ÖĞRETİ
KAYNAKÇA
Akbal, B. (2008). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Görev Odaklılık Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma. Yayımlanma-mış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
Aktaş, T. (2004). Yabancı Dil Öğretiminde İletişimsel Yeti. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 45-58. Bruner, J. S. (1974). Toward a Theory of Instruction. Belknap Press.
Carless, D. (2002). Implementing Task-Based Learning with Young Learners. ELT Journal. Oxford University Press. Vol. 56/4, 389-396.
Dilidüzgün, Ş. (2009). Yapılandırmacı Yaklaşımla Hazırlanan İlköğretim Türkçe Öğretim Programı ve Ders Kitaplarında Me-tin-Odaklı Görevlerin Yeri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 274-290.
Durmuş, M. (2013). İkinci Yabancı Dil Öğretiminde Özgün ve Değiştirilmiş Dilsel Girdi Üzerine. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1, 1293.
Ellis, R. (2003). Task- Based Language Learning and Teaching. Oxford University Press.
European Council (2001). Common European Framework of Reference for Languages, Learning, Teaching, Assesment. Camb-ridge University Press.
Kolay Gelsin (2010). Türkish für Anfänger, Klett.
Köse, D. (2008). İletişimsel Dil Edinci Açısından Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe. 6. Uluslararası Türkçenin Eğitimi ve Öğ-retimi Kurultayı. 04-06 Temmuz, Niğde.
Krashen, S. D. (1985). The Input Hypothesis: Issues and Implications. Longman.
Nunan, D. (1989). Designing Tasks for the Communicative Classroom. Cambridge University Press. Skehan, P. A. (1998). A Cognitive Approach to Language Learning. Oxford University Press. Türkçe Öğreniyorum (2015). Ulusal Chengchi Üniversitesi Türk Dili ve Kültürü Bölümü Yayınları. Willis, J. (1996). A Framework for Task-Based Learning. Essex, Longman.
Yaylı, D., Yavuz, M.A. (2008). Göreve Dayalı Öğrenme Yönteminin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimine Uygulanmasına İlişkin Sorunlar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24.