Türbe

Malatya, Battalgazi ilçesi İzzetiye Mahallesi, Mücelli Caddesi üzerinde 71 numarada yer alan türbe sit alanı dışında, tapuda 54 pafta, 103 ada, 4 parsel numarasında kayıtlıdır (Harita:1).

Türbenin de mülkiyeti Yusuf Ziya Paşa Vakfına ait olup, cami ile birlikte 1977 tarihinde eski eser olarak tescil edilmiş43_{, 2014 yılında ise yapı gurubu I. gurup yapı}

olarak belirlenmiştir44_{. 19. yüzyıl ortalarında yapılmış olan türbe, caminin kuzey doğu}

köşesinde yer almaktadır (Çiz.1; Foto.5).

Mimari Özelikler:

Türbe kâgir olarak inşa edilmiştir. Taş malzemeden inşa edilmiş olan türbenin duvarlarını oluşturan taşlar yonu taş şeklinde kesilmiş olup, duvarlar içten sıvalı dıştan sıvasızdır. Düzgün kesilmiş taş ise türbenin zeminde ve türbe içerisinde yer alan mezarlarda kullanılmıştır (Foto.23-24-28-29).

Kuzey-güney doğrultulu dikdörtgen planlı eyvan şeklindeki türbe üç taraftan kapalı olup, önden ise tek ayağa oturan iki sivri kemer ile iki ayrı mekâna bölünmüştür. Güney uçtaki mekân caminin son cemaat yerine açılmaktadır (Çiz.1).

İç kısımda iki mekân arasında sivri kemerli bir açıklık ile geçiş sağlanmaktadır. Türbenin üst örtüsü ise içten beşik tonoz dıştan ise düz dam şeklindedir( Foto.11-23).

Süsleme:

Türbede, iki tanesi tonozların altında bir tanesi ise iki mekân arasındaki geçişin sağlandığı kemerin altında olmak üzere toplam üç adet sanduka yer alır. Güney kanatta ki tonoz altında yer alan mezarın şahide taşı dikdörtgen formda olup, tepeliği

42 _{YALVAÇ, Celal, a.g.m., s.2}

43 _{12.03.1977 tarih ve A-359 sayılı Gayrimenkul Eski Eseler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Kararı} 44 _{28.02.2014 tarih ve 1381 sayılı Sivas Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Kararı}

kavukludur (Foto.24) Ayak taşı ise dikdörtgen formda yükselirken tepeliği yanlardan içe doğru oyuntu yapılarak hareketlendirilmiştir. Sade olan kitabesi ise alçak kabartma tekniğinde sülüs hat ile yazılmıştır. Kemer altında yer alan mezar sandukasının tam ortasında baklava dilimi şeklinde bir oyuk yer almaktadır (Foto.25). Şahide taşı dikdörtgen formda olup, tepeliği yuvarlak formdadır. Şahide taşının iç tarafa bakan yüzeyine bir adet selvi motifi işlenmiştir. Ayak taşı dikdörtgen formda olup, tepeliği üçgen şeklinde son bulmaktadır. Sade olan kitabesi alçak kabartma tekniğinde sülüs hat ile yazılmıştır. Diğer iki mezarın sadeliğine karşın, ismi bilinmeyen Hüseyin Avni Paşa kızı, Mustafa Naim Paşa’nın eşine ait olan 1901 tarihli mezarı türbenin süsleme programı açısından dikkat çekmektedir (Foto.26-27-28-29). Sandukanın alçak kabartma tekniğinde işlenmiş yüzeylerinin; uzun kenarlarına üç adet, kısa kenarlarına ise bir adet yerleştirilmiş olan pano üzerine, edirnekari tarzda vazolardan çıkan çiçek motifler işlenmiştir (Foto.27). Sandukanın üst kısmının orta noktasına içe doğru hafif girinti yapan oval formda bitkisel motiflerden oluşan bir motif işlenmiştir. Yine üst kısmın köşe noktalarına birer adet çiçek motifi yerleştirilmiştir. Şahide taşının gövdesi düz olmayıp kıvrımlar çizerek yükselmekte olup, tepeliği ise istiridye kabuğu şeklinde sonlanmaktadır (Foto.29). Kitabesi küçük kabaralar ile çevrili şık bir çerçeve içerisinde alçak kabartma tekniğinde yazılmış olan şahide taşında tepeliğin hemen alt kısmına bir adet gülbezek motifi, motifin iki kenarlarına ise birer adet ay ve yıldız motifi işlenmiştir. Ayak taşı da şahide taşı ile aynı formda tasarlanmış olup, iç kısma bakan yüzüne kıvrılarak yükselen dal ve çiçek motifi işlenmiştir (Foto.29).

Tarihlendirme:

Türbe üzerinde yapının tarihini gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Türbe içerisinde yer alan mezar taşlarında yer alan kitabelerden yararlanılarak tarihlendirebilmekteyiz. Mezar kitabelerinden en erken tarihli olan M.1840, daha sonra M.1886 ve en geç tarihli ise M.1901 yılına tarihlenmektedir. Bu kitabelerden anlaşıldığı üzere türbe 19. yy ortalarında yapılmıştır. Türbe içerisinde yer alan mezar taşlarının transkripsiyonu sırası ile şu şekildedir;

Türbenin güney kanadındaki tonoz altında yer alan Müşir Süleyman Paşa’ya ait sandukadaki kitabenin transkripsiyonu;

1.Ya Gaffar

3.Hüda’ya merhamet senden garibim geldim ihsane 4.Afüv’sünafv-ü gayetle muhibsen ey kerem ferma 5.Kusurumu afv kıl, ben mü’minimimane Kur’ane 6.Müşir-i devlet iken Asbuzu’da rahata meylim 7.Ölünce dediler “Baki değil dünya Süleyman’a” 8.Vatanı Mar’as Cem’i akraba A’nda, kader bunda 9.Cem’i evlad-ı ansarım emanet ola Rahman’e 10.Çıkub üçler sımah-ı sem’i neneşreyledi tarih 11.Rahim daim verir yevm-i bekada seyr-i ihzane 12.İntikale ila rahmet allahüTealael-merhum-mağfur 13.Süleyman Paşa bin Yusuf Bek

14.El Meraşi, Mişi-i Eyalet-i Diyarbekir rahmehuma 15.Allahü Te’ala Ruhuna el Fatiha Sene 125645 _(Foto.24)

Manası; 1840 yılında ölen dönemin Keban ve Ergani Madenleri Emini ve

Diyarbakır Müşiri olan, Müşir Süleyman Paşa’nın ruhu için Fatiha

Türbenin güney ve kuzey kanatlarına arasındaki sivri kemerin altında yer alan Malatya Mutasarrıfı Şakir Paşa’nın kızı Hamdiye Hanım’a ait sandukasındaki kitabenin transkripsiyonu şu şekildedir;

1.Sene 1302 2.Ya Gaffar

3.İntikale ila rahmete 4.Allahüte’ale el merhumeti

5.El-magrufete Malatya Mutassarrıfı 6.Saadetlü Şakir Paşa

7.Hazretlerinin kerimesi Hamdiye 8.Hanım ruhu-çun el-Fatiha46 _(Foto.25)

Manası; 1886 yılında ölen Malatya Mutasarrıfı Şakir Paşa’nın kızı Hamdiye

Hanım’ın ruhu için Fatiha

Türbenin kuzey kanadındaki tonoz altında yer alan Mustafa Naim Paşa’nın karısına ait isimsiz olan sandukasındaki kitabenin transkripsiyonu şu şekildedir;

45_{YALVAÇ, Celal, a.g.m., s.2} 46 _{YALVAÇ, Celal, a.g.m., s.2}

1.Hüvel Hallak-ül Baki 2.Dördüncü orduya

3.Hümayun erkânından mirliva 4.Mustafa Naim Paşa’nın 5.Halilesi hanımın 6.Ruhu-çunrızaenlillah

7.El-Fatiha Gaffarallahulehuma 8.Ve ahsen-el ileyhuma Amin 9.23 Şubat 131647 _(Foto.29)

Manası; 23 Şubat 1901 yılında ölen Mirliva Mustafa Paşa’nın eşi, Serasker

Hüseyin Avni Paşa’nın kızının ruhu için Fatiha

Değerlendirme:

Türbe hakkında ve yapım tarihi ile ilgili olarak Celal Yalvaç; Üç mezarında ait olduğu şahsiyetler ile ilgili bilgiler vermiş ve kitabelerinin transkripsiyonunu paylaşmıştır. Ayrıca türbenin kuzey kanadındaki tonoz altında yer alan Mustafa Naim Paşa’nın karısına ait isimsiz olan sandukanın Hüseyin Avni Paşa’nın kızı Dilber olduğu bilgisini aktarmıştır48_{. Adnan Işık; Türbenin güney kanadındaki tonoz altında sandukası}

bulunan Müşir Süleyman Paşa’nın hayatını ve kitabesinin transkripsiyonunu paylaşmıştır49_{. İsmail Aytaç; Türbeyi mimari, süsleme ve üslup açısından ele almış, üç}

mezarında ait olduğu şahsiyetler ile ilgili bilgi vermiş ve kitabelerinin transkripsiyonunu paylaşan Aytaç türbenin yapım tarihini mezar taşları üzerinden yazan tarihlerden (M.1840, M.1886 ve M.1901) hareketle türbenin camiden sonra ilave edildiğini belirtmiştir50_.

Türbenin de restorasyonu cami ile birlikte 2007 yılında Malatya Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafında yapılmıştır. Restorasyon kapsamında; türbenin dış beden duvarlarının derzleri açılıp, horasan harç ile sıva altı dolgusu yapıldıktan sonra horasan harç ile sıvanıp, kireç badana yapılmıştır. Türbe damına, türbe kısmının orijinal kısımları dışında kalan yerlere taş döşeme yapılmıştır 51_{. Tarihi bilinmeyen siyah-beyaz}

bir fotoğrafta (Foto.34) türbenin öncesinde üzerinin kiremit kaplı olduğu görülmektedir.

47 _{YALVAÇ, Celal, a.g.m., s.2} 48 _{YALVAÇ, Celal, a.g.m., s.2} 49 _{IŞIK, Adnan, a.g.e., s.119-122} 50 _{AYTAÇ, İsmail, a.g.e., s.246-250}

3.2. Tunceli Çemişgezek Ulukale Köyü Camii