4. BULGULAR VE TARTIŞMA
4.2. Tüketicilerin Gıda Güvenliği Bilgileri ile İlgili Bulgular
Bu başlık altında; araştırmaya alınan tüketicilerin gıda güvenliği ile ilgili gıda maddelerini satın alma, depolama, hazırlama ve saklama da dikkat edilmesi gereken bilgi ile ilgili sorularına verdikleri cevaplara ait bulgular tablo 5-6’da verilmiştir.
Tablo 5’te görüldüğü gibi araştırmaya alınan tüketicilerin’ çöp kutularının nasıl temizlenmesi gerektiğini’ katılımcıların büyük çoğunluğu (%81.9), sağlıklı
sütün nereden alınması gerektiğini (%85.5), çabuk bozulan yiyeceğin hangisi olduğunu (%88.2), açıkta satılan yiyeceklerin sağlık açısından güvenli olup olmadığını (%92.1), yiyecek maddeleri ile temizlik maddelerinin aynı yerde depolanıp depolanamayacağını (%95.2), sebze ve meyveleri yemeden önce elleri yıkamanın gıda güvenliği açısından önemini (%86.2), ellerin hangi durumlarda yıkanması gerektiğini (98.5), gıda maddelerinin bulunduğu yerlerde haşere, kemirgen ve evcil hayvan bulundurulmasının gıda güvenliği açısından yanlış olduğunu (%88.8), yemeklerin tat kontrolünün gıda güvenliği açısından nasıl yapılması gerektiğini (%78.2) doğru cevap verdikleri tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan tüketicilerin büyük çoğunluğunun bu sorulara doğru cevap verdikleri görülmektedir.
Tablo 5-Tüketicilerin Cinsiyetlerine Göre Gıda Güvenliği ile İlgili Bilgileri Bilme Durumlarının Dağılımı Cinsiyet Toplam Erkek Kadın Sorular N % N % N % X2 p Bilmiyor 89 68.5 163 62.7 252 64.6 Biliyor 41 31.5 97 37.3 138 35.4
Gıdalardan hangisi risk grubuna girer?
Toplam 130 100.0 260 100.0 390 100.0
1.262 0.261
Bilmiyor 77 71.3 135 62.0 212 65.0
Biliyor 31 28.7 83 38.0 114 35.0
Normal şartlarda besinde bulunmayan mikrobun bir başka gıdaya bulaşmasına ne
denir? Toplam 108 100.0 218 100.0 326 100.0
2.788 0.095
Bilmiyor 96 76.8 189 73.3 285 75.0
Biliyor 29 23.2 69 26.7 98 25.o
Donmuş et aşağıdaki yöntemlerden hangisi ile çözülmelidir?
Toplam 125 100.0 258 100.0 383 100.0
0.556 0.456
Bilmiyor 71 67.0 129 65.8 200 66.2
Biliyor 35 33.0 67 34.2 102 33.8
Mikroorganizmalarla mücadelede tehlikeli sıcaklık aralığı hangisidir?
Toplam 106 100.0 196 100.0 302 100.0
0.042 0.838
Bilmiyor 25 19.5 66 25.4 91 23.4
Biliyor 103 80.5 194 74.6 297 76.6
Gıdaları hazırlamada eller usulüne uygun nasıl yıkanmalıdır?
Toplam 128 100.0 260 100.0 388 100.0
1.637 0.201
Bilmiyor 108 85.0 235 91.4 343 89.3
Biliyor 19 15.0 22 8.6 41 10.7
Konserve satın alırken besin güvenliği açısından hangisi önemli değildir?
Toplam 127 100.0 257 100.0 384 100.0
3.651 0.056
Bilmiyor 22 17.2 48 18.5 70 18.1
Biliyor 106 82.8 211 81.5 317 81.9
Çöp kutuları nasıl temizlenmelidir?
Toplam 128 100.0 259 100.0 387 100.0
0.105 0.746
Tablo 5’in Devamı
Bilmiyor 69 53.5 129 49.2 198 50.6
Biliyor 60 46.5 133 50.8 193 49.4
Tuvaletten sonra ellerin yıkanmaması hangi tür hastalığa sebep olur?
Toplam 129 100.0 262 100.0 391 100.0
0.625 0.429
Bilmiyor 21 16.3 35 13.0 56 14.1
Biliyor 108 83.7 233 87.0 341 85.9
Sağlıklı süt en uygun nereden satın alınır?
Toplam 129 100.0 268 100.0 397 100.0
0.745 0.388
Bilmiyor 25 20.0 21 7.9 46 11.8
Biliyor 100 80.0 245 92.1 345 88.2
Yiyeceklerden hangisi daha çabuk bozulur?
Toplam 125 100.0 266 100.0 391 100.0
12.004 0.001*
Bilmiyor 16 12.5 15 5.6 31 7.9
Biliyor 112 87.5 252 94.4 364 92.1
Açıkta satılan yiyecekler sağlık açısından güvenli midir?
Toplam 128 100.0 267 100.0 395 100.0
5.666 0.017*
Bilmiyor 7 5.4 12 4.5 19 4.8
Biliyor 122 94.6 255 95.5 377 95.2
Yiyecek maddeleriyle temizlik maddeleri aynı yerde depolanabilir mi?
Toplam 129 100.0 267 100.0 396 100.0
0.165 0.684
Bilmiyor 57 44.9 124 51.7 181 49.3
Biliyor 70 55.1 116 48.3 186 50.7
Dondurulmuş ürünler kaç derecede satın alınmalıdır?
Toplam 127 100.0 240 100.0 367 100.0
1.53 0.216
Bilmiyor 29 22.8 25 9.5 54 13.8
Biliyor 98 77.2 239 90.5 337 86.2
Sebze ve meyveleri yemeden önce yıkamak besin güvenliği açısından önemli midir?
Toplam 127 100.0 264 100.0 391 100.0
12.868 0.000*
Bilmiyor 54 43.2 90 35.0 144 37.7
Biliyor 71 56.8 167 65.0 238 62.3
Mikroorganizmalar gıdaya hangi yolla bulaşır?
Toplam 125 100.0 257 100.0 382 100.0
2.396 0.122
Tablo 5’in Devamı
Bilmiyor 24 19.2 46 17.4 70 18.0
Biliyor 101 80.8 218 82.6 319 82.0
Dondurulmuş yiyecekler çözüldükten sonra tekrar dondurulabilir mi?
Toplam 125 100.0 264 100.0 389 100.0
0.181 0.670
Bilmiyor 4 3.1 2 0.7 6 1.5
Biliyor 125 96.9 266 99.3 391 98.5
Ellerimizi hangi durumlarda yıkamamız gerekir?
Toplam 129 100.0 268 100.0 397 100.0
3.243 0.720
Bilmiyor 19 15.4 23 9.2 42 11.2
Biliyor 104 84.6 228 90.8 332 88.8
Yiyeceklerin bulunduğu yerde haşere, kemirgen vb. bulundurulması ile ilgili hangisi
yanlıştır? Toplam 123 100.0 251 100.0 374 100.0
3.27 0.701
Bilmiyor 36 28.0 50 18.9 86 21.8
Biliyor 93 72.0 215 81.1 308 78.2
Yemeklerin tat kontrolü nasıl yapılır?
Toplam 129 100.0 265 100.0 394 100.0
4.155 0.042*
Bilmiyor 55 43.3 138 52.5 193 49.5
Biliyor 72 56.7 125 47.5 197 50.5
Gıda katkı maddeleri niçin kullanılır?
Toplam 127 100.0 263 100.0 390 100.0
2.877 0.090
*p<0.05
Türk-İncel (2005) yapmış olduğu araştırmada tüketicilerin %87.2’si sebze ve meyveleri yıkayarak tükettiklerini saptamıştır. Bu araştırma bulguları ile yapmış olduğumuz araştırma bulgularının birbirini desteklediği görülmektedir. Jay ve ark. (1999a) yapmış oldukları araştırmada katılımcıların %81.6’sının el yıkamanın kendileri için çok önemli olduğunu ifade ettiklerini tespit etmişlerdir. Bu çalışmanın sonuçlarıyla yaptığımız araştırmanın sonuçlarının birbirini desteklediği görülmektedir. Talas (2006) yaptığı araştırmada katılımcıların %56.8’inin ellerin usule uygun nasıl yapılması gerektiğini doğru bildiklerini tespit etmiştir. Ellerin yıkanması besin işlenmesi süresince besin kaynaklı hastalıkların önlenmesinde önemli bir noktadır (Baş, 2004). Demirel (1987) yaptığı çalışmada katılımcıların tamamının mutfakta işe başlamadan önce ellerini yıkadıklarını belirlemiştir. Talas (2006) yapmış olduğu araştırmada kadınların %98.8’inin yemek hazırlamaya başlamadan önce ellerini yıkadıklarını tespit etmiştir. Bu araştırma bulgularıyla yapmış olduğumuz araştırma sonuçları birbirini desteklediğini göstermektedir.
Şafak (2005) yapmış olduğu çalışmada ‘gıdaları temizlik maddeleri ile aynı yerde saklamamaya dikkat etme’ oranını çalışan kadınların %80.0’ı, çalışmayan kadınların ise %75.0’ının ayrı yerlerde sakladığını tespit etmiştir. Bu araştırma bulguları ile yapmış olduğumuz araştırma bulguları birbirini desteklemektedir. Sargın (2005) yapmış olduğu çalışmada, katılımcıların %33.3’ünün yemeklerin tat kontrollerinin nasıl yapılması gerektiğini doğru bildiklerini saptamıştır. Bu araştırma bulguları ile yapmış olduğumuz araştırma bulguları arasındaki farkın çok olmasının katılımcıların eğitim durumları, araştırmanın yapıldığı bölgelerin farklı olması düşünülmektedir. Talas (2006) tarafından yapılan araştırmada katılımcıların %40.4’ü yemeklerin tat kontrolünün nasıl yapılması gerektiğini doğru cevapladıklarını tespit etmiştir. Dağ (1996) toplu beslenme servislerinde çalışan personel üzerinde yaptığı çalışmada; yemeklerin tat kontrolünü uygun şekilde yapmayanların oranı eğitim öncesi %20.8, eğitim sonrası ve eğitimden 2 ay sonra %90.8 olarak saptamıştır. Bu araştırma sonucunda da görüldüğü gibi de eğitimin gıda güvenliği için en önemli faktörlerden birisidir.
Araştırmaya alınan tüketicilerin; konserve satın alırken gıda güvenliği açısından önemli olan faktörü tüketicilerin büyük çoğunluğunun (%89.3), dondurulmuş eti uygun çözdürme yöntemini (%75.0) yanlış cevapladıkları tespit edilmiştir. Şafak (2005) yapmış olduğu çalışmada katılımcıların çoğunluğunun bombesiz konserve satın almaya her zaman dikkat ettiklerini tespit etmiştir. Bu çalışma ile yapmış olduğumuz araştırma sonuçları birbirine yakın bulunmamıştır. Besinlerin tekrar tekrar çözdürülmesi besinin kalitesinin düşmesine ve bakteri sayısının artmasına neden olmaktadır. Bunu önlemek için çözdürülmüş besinlerin hemen kullanılması gerekmektedir (Ciğerim ve Beyhan, 1994). Türk-İncel (2005) yapmış olduğu çalışmada; araştırmaya katılanların %51.0’inin et, tavuk, balık gibi besinlerin çözdürüldükten sonra tekrar dondurulmaması’ gerektiğini düşündüklerini saptamıştır.
Araştırmaya katılan tüketicilerin, besinlerden hangisinin risk grubuna girdiğini çoğunluğunun (%64.6), çapraz bulaşmanın anlamını (%65.0), mikroorganizmalarla mücadelede tehlikeli sıcaklık aralığını yanlış bildikleri (%66.2) saptanmıştır. Talas (2006) yapmış olduğu araştırmada kadınların %90.4’ü çapraz bulaşmanın anlamını bildiklerinin tespit etmiştir. Bu araştırma sonuçları ile yapmış olduğumuz araştırma sonuçları birbirini desteklemedikleri görülmektedir. Bu farklılığın oluşmasında çevre faktörü, eğitim faktörünün etkili olduğu düşünülebilir. Et, süt ve yumurta bünyelerinde tehlikeli mikroorganizmaları taşıdıkları için çabuk bozulurlar. Ünüsan (2005) yapmış olduğu çalışmada katılımcıların %37.0’ının süte, %36.8’i yumurtaya, %51.2’si tavuğa, %43.6’sı balığa güvenmediklerini tespit etmiştir.
Araştırmaya alınan tüketicilerin, mikroorganizmaların gıdaya hangi yollarla bulaştığını çoğunluğunun (%65.0) doğru cevap verdikleri görülmektedir. Araştırmaya katılan tüketicilerin, tuvaletten sonra ellerin yıkanmamasının hangi hastalığa neden olabileceğini yarıdan fazlası (%50.6) yanlış cevap verdikleri tespit edilmiştir. Katılımcıların, dondurulmuş gıdaların kaç ºC‘de satın alınması
gerektiğini yarıdan fazlası (%50.7), gıda katkı maddesinin niçin kullanıldığını (%50.5) doğru cevap verdikleri görülmektedir.
Tablo 5’te görüldüğü gibi araştırmaya katılan tüketicilerin cinsiyet faktörleriyle gıda güvenliği ile ilgili sorulara doğru cevap verme oranlarına bakıldığında; açıkta satılan gıdaların sağlık açısından güvenli olup olmadığına kadınların büyük çoğunluğu %94.4’ü, erkeklerin %87.5’i, hangi tür yiyeceklerin daha çabuk bozulduğunu kadınların %92.1’i, erkeklerin %80’i, sebze ve meyveleri yemeden önce yıkamanın besin güvenliği açısından önemini kadınların %90.5’i, erkeklerin %77.2’si, yemeklerin tat kontrolünün nasıl yapılması gerektiğini kadınların %81.1.’i, erkeklerin %72.0’ının doğru cevap verdikleri saptanmıştır. Araştırmaya alınan tüketicilerin cinsiyetleriyle bu sorulara doğru cevap vermeleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p>0.05).
Tablo 6. Tüketicilerin Eğitim Durumlarına Göre Gıda Güvenliği İle İlgili Sorulara Doğru Cevap Verme Durumlarının Dağılımı
Eğitim Durumu Toplam
Sorular
Okumamış İlköğretim Ortaöğrenim Yükseköğrenim
N % N % N % N % N %
X2 p
Bilmiyor 3 100.0 132 69.1 58 64.4 59 55.7 252 64.6
Biliyor 0 0.0.0 59 30.9 32 35.6 47 44.3 138 35.4
Besinlerden hangisi risk grubuna girer?
Toplam 3 100.0 191 100.0 90 100.0 106 100.0 390 100.0
7.049 0.070
Bilmiyor 2 66.7 112 70.9 52 69.3 46 51.1 212 65.0
Biliyor 1 33.3 46 29.1 23 30.7 44 48.9 114 35.0
Normal şartlarda besinde bulunmayan
mikroorganizmanın bir başka
besine bulaşmasına ne denir? Toplam 3 100.0 158 100.0 75 100.0 90 100.0 326 100.0
10.664 0.014*
Bilmiyor 3 100.0 145 79.3 66 75.0 71 65.1 285 74.4
Biliyor 0 0.0 38 20.7 22 25.0 38 34.9 98 25.6
Donmuş et aşağıdaki yöntemlerden hangisi ile
çözülmelidir? Toplam 3 100.0 183 100.0 88 100.0 109 100.0 383 100.0
8.207 0.042*
Bilmiyor 2 66.7 116 76.8 48 72.7 34 41.5 200 66.2
Biliyor 1 33.3 35 23.2 18 27.3 48 58.5 102 33.8
Mikroorganizmalarla mücadelede tehlikeli sıcaklık
aralığı hangisidir? Toplam 3 100.0 151 100.0 66 100.0 82 100.0 302 100.0
31.305 0.000*
Bilmiyor 1 33.3 46 24.3 22 25.0 22 20.4 91 23.4
Biliyor 2 66.7 143 75.7 66 75.0 86 79.6 297 76.6
Besin hazırlamada eller usulüne uygun nasıl yıkanmalıdır?
Toplam 3 100.0 189 100.0 88 100.0 108 100.0 388 100.0
0.935 0.817
Bilmiyor 3 100.0 165 88.3 79 89.8 96 90.6 343 89.3
Biliyor 0 0.0.0 22 11.8 9 10.2 10 9.4 41 10.7
Konserve satın alırken besin güvenliği açısından hangisi
önemli değildir? Toplam 3 100.0 187 100.0 88 100.0 106 100.0 384 100.0
0.781 0.854
Tablo 6’nın Devamı Bilmiyor 2 66.7 38 20.3 13 14.7 17 15.6 70 18.0 Biliyor 1 33.3 149 79.7 75 85.2 92 84.4 317 82.0 Çöp kutuları nasıl temizlenmelidir? Toplam 3 100.0 187 100.0 88 100.0 109 100.0 387 100.0 6.517 0.089 Bilmiyor 2 66.7 123 64.4 43 48.9 30 27.5 198 50.6 Biliyor 1 33.3 68 35.6 45 51.1 79 72.5 193 49.4
Tuvaletten sonra ellerin yıkanmaması hangi tür hastalığa
sebep olur? Toplam 3 100.0 191 100.0 88 100.0 109 100.0 391 100.0
38.186 0.000
Bilmiyor 1 33.3 31 15.9 16 18.0 8 7.3 56 14.1
Biliyor 2 66.7 164 84.1 73 82.0 102 92.7 341 85.9
Sağlıklı süt en uygun nereden satın alınmalıdır?
Toplam 3 100.0 195 100.0 89 100.0 110 100.0 397 100.0
6.772 0.080
Bilmiyor 0 0.0 24 12.6 15 17.0 7 6.4 46 11.8
Biliyor 3 100.0 166 87.4 73 83.0 103 93.6 345 88.2
Yiyeceklerden hangisi daha çabuk bozulur?
Toplam 3 100.0 190 100.0 88 100.0 110 100.0 391 100.0
5.993 0.112
Bilmiyor 1 33.3 17 8.8 9 10.1 4 3.7 31 7.8
Biliyor 2 66.7 177 91.2 80 89.9 105 96.3 364 92.2
Açıkta satılan yiyecekler sağlık açısından güvenilir mi?
Toplam 3 100.0 194 100.0 89 100.0 109 100.0 395 100.0
6.181 0.103
Bilmiyor 0 0.0 10 5.2 6 6.7 3 2.3 19 4.8
Biliyor 3 100.0 184 94.8 83 93.3 107 97.7 377 95.2
Yiyecek maddeleriyle temizlik maddeleri aynı yerde
depolanabilir mi? Toplam 3 100.0 194 100.0 89 100.0 110 100.0 396 100.0
1.974 0.578
Bilmiyor 2 66.7 89 48.9 50 60.2 40 40.4 181 49.3
Biliyor 1 33.3 93 51.1 33 39.8 59 59.6 186 50.7
Dondurulmuş ürünler kaç derecede satın alınmalıdır?
Toplam 3 100.0 182 100.0 83 100.0 99 100.0 367 100.0
7.483 0.058
Bilmiyor 2 66.7 26 13.4 14 16.0 12 11.3 54 13.8
Biliyor 1 33.3 168 86.6 74 84.0 94 88.7 337 86.2
Sebze ve meyveleri yemeden önce yıkamak besin güvenliği
açısından önemli midir? Toplam 3 100.0 194 100.0 88 100.0 106 100.0 391 100.0
7.946 0.047*
Tablo 6’nın Devamı
Bilmiyor 2 66.7 91 48.4 35 40.7 16 15.2 144 37.7
Biliyor 1 33.3 97 51.6 51 59.3 89 84.8 238 62.3
Mikroorganizmalar gıdaya hangi yolla bulaşır? Toplam 3 100.0 188 100.0 86 100.0 105 100.0 382 100.0 33.129 0.000* Bilmiyor 1 33.3 35 18.4 23 25.8 11 10.3 70 18.0 Biliyor 2 66.7 155 81.6 66 74.2 96 89.7 319 82.0 Dondurulmuş yiyecekler çözdürüldükten sonra tekrar
dondurulabilir mi? Toplam 3 100.0 190 100.0 89 100.0 107 100.0 389 100.0
8.531 0.036*
Bilmiyor 1 33.3 95 40.0 4 4.5 2 1.8 6 1.5
Biliyor 2 66.7 100 60.0 85 95.5 108 98.2 391 98.5
Ellerimizi hangi durumlarda yıkamamız gerekir?
Toplam 3 100.0 195 100.0 89 100.0 110 100.0 397 100.0
8.429 0.038*
Bilmiyor 1 33.3 20 11.2 13 15.5 8 7.4 42 11.2
Biliyor 2 66.7 159 88.8 71 84.5 100 92.6 332 88.8
Yiyeceklerin bulunduğu yerde haşere, kemirgen vb. bulundurulması
ile ilgili hangi ifade yanlıştır? Toplam 3 100.0 179 100.0 84 100.0 108 100.0 374 100.0
4.573 0.206
Bilmiyor 0 0.0 46 24.0 24 27.0 16 14.6 86 21.8
Biliyor 3 100.0 146 76.0 65 73.0 94 85.4 308 78.2
Yemeklerin tat kontrolü nasıl yapılmalıdır?
Toplam 3 100.0 192 100.0 89 100.0 110 100.0 394 100.0
6.145 0.105
Bilmiyor 0 0.0 88 46.8 49 54.8 56 51.4 193 49.5
Biliyor 3 100.0 100 53.2 41 45.2 53 48.6 197 50.5
Gıda katkı maddeleri niçin kullanılır?
Toplam 3 100.0 188 100.0 90 100.0 109 100.0 390 100.0
4.519 0.211 *p<0.05
Tablo 6’da araştırmaya alınan tüketicilerin eğitim durumlarının farklı olmasına göre gıda güvenliği ile ilgili sorulara doğru cevap verme durumlarına bakıldığında; normal şartlar altında besinde bulunmayan mikrobun başka besine geçmesinin anlamını okumamış tüketicilerin %33.3’ü, ilköğretim mezunu tüketicilerin %20.1’i, ortaöğrenim mezunu tüketicilerin %30.7’si, yükseköğrenim mezunu tüketicilerin %48.9’unun doğru cevap verdikleri görülmektedir. Tüketicilerin eğitim durumları ile bu sorulara doğru cevap verme oranları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).
Tüketicilerin eğitim durumlarına göre bakıldığında, donmuş eti uygun çözdürme yöntemini doğru bilme oranları ilköğretim mezunu tüketicilerin %20.7’si, ortaöğrenim mezunu tüketicilerin %25.0’ı, yükseköğrenim mezunu tüketicilerin %34.9’unun doğru cevapladıkları görülmektedir. Talas (2006) yapmış olduğu çalışmada kadınların donmuş eti tezgâh üzerinde çözdürenlerin oranı %39.6 olarak saptamıştır. Tüketicilerin eğitim durumları ile bu soruya doğru cevap vermeleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0.05). Altekrusa ve ark. (1999) yapmış oldukları çalışmada katılımcıların %19.0’unun çiğ yiyecek için kullandıkları kesme tahtasını pişmiş yiyecek için yıkamadan,%67.0’ının yıkadıktan sonra kullandıklarını belirtmişlerdir. Andress (1999) yapmış olduğu çalışmada da katılımcıların 4/1’inin çiğ et veya tavuk için kullandıkları kesme tahtasını tekrar kullanmadan önce yıkamadıkları saptamıştır.
Tüketicilerin eğitim düzeylerine göre gıda güvenliği ile ilgili sorulara doğru cevap verme oranlarına bakıldığında mikroorganizmalarla mücadelede tehlikeli sıcaklık aralığını okumamış tüketicilerin %33.3’ü, ilköğretim mezunu tüketicilerin %23.2’si, ortaöğretim mezunu tüketicilerin %27.3’ü, yükseköğretim mezunu tüketicilerin %58.5’i, sebze ve meyveleri yemeden önce yıkamanın besin güvenliği açısından önemini okumamış tüketicilerin %33.3.’ü, ilköğretim mezunu %86.6’sı, ortaöğretim mezunu %84.0’ı, yükseköğretim mezunu %88.7’sinin doğru cevap verdikleri tespit edilmiştir. Eğitim seviyesi yükseldikçe ifadeye olumlu yönde katılma oranının da arttığı görülmektedir. Türk-İncel (2005) yapmış olduğu araştırmada katılımcıların sebze ve meyveleri yıkayarak tüketenlerin oranını %87.2
olarak tespit etmiştir. Bu araştırma bulguları ile yapmış olduğumuz araştırma bulguları arasında benzerlik olduğu görülmektedir.
Scheun (2004) yapmış olduğu çalışmada katılımcıların meyve ve sebzeleri yemeden önce yıkama oranını %93.0 olarak bulmuştur. Şafak (2005) yapmış olduğu çalışmada ise bu oranı %93.0 olarak tespit etmiştir.
Araştırmaya katılan tüketicilerin mikroorganizmaların gıdaya hangi yollarla bulaştığını okumamış tüketicilerin %33.3.’ü, ilköğretim mezunu %51.6’sı, ortaöğretim mezunu %59.3’ü, yükseköğretim mezunu %84.8’i, dondurulmuş besinlerin çözdürüldükten sonra dondurulup dondurulamayacağını okumamış tüketicilerin %66.7’si, ilköğretim mezunu %81.6’sı, ortaöğretim mezunu %74.2’si, yükseköğretim mezunu %89.7’si, ellerin hangi durumlarda yıkanması gerektiğini okumamış tüketicilerin %66.7’si, ilköğretim mezunu %60.0’ı, ortaöğretim mezunu %95.5.’i, yükseköğretim mezunu %98.2’sinin doğru cevapladıkları tespit edilmiştir. Tüketicilerin eğitim durumları ile bu sorulara doğru cevap vermeleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0.05). Askarin ve ark. (2004) İran Devlet Hastaneleri’nde yapmış olduğu araştırmada mutfak personelinin %80.’ının ellerini daima yıkadıklarını, çiğ besinlere dokunmadan önce ellerini yıkayanların oranı ise %43.9 olarak tespit etmişlerdir. Talas (2006) yapmış olduğu araştırmada kadınların yemek hazırlamaya başlamadan önce elleri yıkamanın önemli olduğunu söyleyenlerin oranı %89.2 olarak saptamıştır. Bu araştırma bulguları ile yapmış olduğumuz araştırma bulguları birbirini desteklediği görülmektedir.
Tüketicilerin gıda maddelerini satın alırken dikkat ettikleri kriterlerle ilgili bulguların dağılımı Tablo 7’de verilmiştir.
Araştırmaya katılan tüketicilerin gıda maddelerini satın alırken dikkat ettikleri kriterlere bakıldığında; katılımcıların %23.7’si TSE güvencesi, %22.0’ı kullanma tarihi, %13.7’si marka, %13.2’si içindekiler kısmı, %13.0’ı üretim yeri, %7.1’i öneriler ve %6.3’ü ambalajın geri dönüşüm işaretine dikkat ettikleri görülmektedir. Tüketicilerin dikkat ettikleri kriterlerden marka, içindekiler kısmı ve üretim yerine dikkat etme durumları birbirine yakın bulunmuştur.
Tablo 7-Tüketicilerin Gıdaları Satın Alırken Dikkat Ettikleri Kriterlerin