Swoboda Raporu – 3 Aralık

Avrupa Parlamentosu’nun onayladığı raporlar ve aldığı kararlar, sonrasında Katılım Ortaklığı Belgelerine ve İlerleme Raporlarına yansıtılmaktadır. Türkiye’deki Kürt kökenli Türklerin azınlık olarak kabul edilmesini isteyen AB’nin bu isteği, AP’nun kararlarına dayanmaktadır. Bu raporlardan AP’nun onayladığı 3 Aralık 1998 tarihli Swoboda Raporu örnek olarak verilecektir. AP, onayladığı raporla, Türkiye’deki Kürt kökenli vatandaşları azınlık olarak görmekte, terör sorununu Kürt sorunu olarak nitelemekte ve siyasi çözüm önermektedir.

Raporda Türkiye’nin Kürt sorunu diye bir siyasi sorunu olduğu, Kürtleri hedef alan saldırılara (PKK ile yapılan mücadeleye) son verilmesi gerektiği, Türkiye’nin tüm bölgelerinde, ifade ve Kürtçe yayın özgürlüğü ile ana dilde eğitim de dahil olmak üzere, anayasa güvencesinde kültürel haklar tanınması gerektiği, seçim sistemindeki yüzde on barajının indirilmesi ile Kürtlerin parlamentoda adil biçimde temsil edilmesinin sağlanması, Terörle Mücadele yasası’nın 8. maddesinin yürürlükten kaldırılması, Olağanüstü Hal ile Köy Koruculuğunun kaldırılması ve Kürt sorununa, ilgili tüm taraflar tarafından kabul görecek siyasi ve barışçı bir çözüm bulunabilmesi için uluslar arası düzeyde bir konferans düzenlenmesi gerektiği vurgulanmıştır.232

1998’de kabul edilmiş olan bu rapordaki isteklerin sonraki yıllarda Türkiye’den tek tek istendiği ve büyük ölçüde Türkiye’ye kabul ettirdikleri görülmektedir.

4.3.14. 2006 İlerleme Raporu

231 _{www.mfa.gov.tr}

Kasım 2006 tarihli İlerleme Raporu’nda azınlıklar ve insan hakları konusunda az da olsa ilerleme kaydedildiği belirtilmiş, uygulama eksiklikleri, mevcut düzenlemeler ve yapılması gerekenler şu şekilde sıralanmıştır233;

 TBMM İnsan Hakları Komisyonu, insan hakları ihlallerine ilişkin şikayetleri kabul ederek ve bölgelerde araştırma-inceleme ziyaretlerinde bulunarak aktif bir rol oynamaya devam etmiştir. Komisyon, Ekim 2005 ile Haziran 2006 arasında 864 başvuru almıştır. Ocak 2006’dan beri birçok araştırma yapmış ve üç raporu nihaileştirmiştir. Komisyona, yasama rolü olmamasından dolayı, insan haklarını etkileyen yasa tasarıları hakkında danışılmamaktadır.

 Yerel ve bölgesel düzeyde Türkçe dışındaki dillerde yayın hususunda bazı ilerlemelerin kaydedildiği söylenebilir

 301. madde ilgili Avrupa standartlarıyla uyumlu hale getirilmelidir. Aynı durum kovuşturmaya neden olan Ceza Kanununun şiddet içermeyen düşüncelerin ifade edilmesi ve ifade özgürlüğünü kısıtlayan diğer hükümleri için de geçerlidir. Terörle Mücadele Kanununun ifade özgürlüğü üzerindeki potansiyel etkisi endişe uyandırmaktadır.

 Dini özgürlüklere ilişkin olarak ibadet özgürlüğüne saygı genel olarak devam etmektedir.

 Ayrıca, bazı sorunlar hala devam etmektedir. Gayrımüslim dini cemaatlerin tüzel kişiliğe sahip olma imkanı bulunmamakta ve mülkiyet haklarına dair kısıtlamalar devam etmektedir. Bu cemaatler vakıflarını yönetme ve mülklerini hukuk yoluyla geri alma konularında sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Danıştay’ın Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün (VGM) vakıfların yönetimini devralma yetkisini daraltan Haziran 2005 kararı rapor dönemi boyunca uygulanmamıştır. Bu çerçevede yönetimi halen VGM

233 _{Avrupa Komisyonu Türkiye 2006 Tarihli İlerleme Raporu Gayri Resmi Tercüme Brüksel 8 Kasım}

kontrolü altında bulunan Büyükada Rum Kız ve Erkek yetimhanesi konusunda herhangi bir gelişme kaydedilmemiştir.

 Alevi topluluğun durumuna dair hiçbir gelişme olmamıştır. Aleviler ibadethanelerini (Cemevleri) açmakta güçlüklerle karşılaşmaktadırlar. Cemevleri ibadethane olarak tanınmamakta ve resmi makamlardan mali yardım alamamaktadırlar.

 Zorunlu din eğitimine dair bir dava halen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde görülmektedir.

 Türkiye’nin azınlık haklarına yaklaşımı değişmemiştir. Türk makamlarına göre, Türkiye’deki azınlıklar, 1923 Lozan Anlaşması uyarınca, sadece gayrımüslim topluluklardan oluşmaktadır. Resmi makamlar tarafından uygulamada Lozan Anlaşması’yla bağlantılandırılan azınlıklar Yahudiler, Ermeniler ve Rumlardır. Bununla birlikte, Türkiye’de ilgili uluslararası ve Avrupa standartları çerçevesinde azınlık olarak tanımlanması mümkün olabilecek başka topluluklar da vardır.

 Türkiye’nin BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’ne (ICCPR) azınlıkların hakları konusunda koyduğu çekince – ki bazı AB üye ülkeleri buna Sözleşme’nin amaç ve hedefleriyle bağdaşmadığı gerekçesiyle itiraz etmişlerdir – ve BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’ne (ICESCR) eğitim hakkı konusunda koyduğu çekince endişelere neden olmaktadır. 234

234

ICCPR’ye konulan çekinceden alıntı: “Türkiye Cumhuriyeti BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 27. Maddesi’ndeki Hükümleri Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması’ndaki hükümler ve kurallara uygun olarak yorumlama ve uygulama hakkını saklı tutar.” ICESCR’ye konulan çekinceden alıntı: “Türkiye Cumhuriyeti BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’nin 13. Maddesi’nin (3) ve (4) paragraflarındaki hükümleri Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 3, 14 ve 42. Maddelerindeki hükümlere uygun olarak yorumlama ve uygulama hakkını saklı tutar.”

 Rum azınlık sorunlarla karşılaşmaya devam etmektedir. Bu sorunlar özellikle eğitim ve mülkiyet haklarıyla ilgilidir. Gökçeada ve Bozcaada’daki Rum azınlığın malları Türk makamları tarafından müsadere edilme ve açık artırmayla satılma tehdidi altındadır.

 Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Kürtçe dahil beş dilde yayın yapmaya devam etmiştir. Ancak, beş dilde yapılan TRT yayınlarının süresi ve kapsamı çok kısıtlıdır. 2004 yılında kabul edilen yasanın uygulamaya geçmesinden sonra ulusal düzeyde yayın yapan hiçbir özel kuruluş Türkçe dışındaki bir dilde yayın yapmak için başvuruda bulunmamıştır.

 Yukarıda belirtildiği gibi, Siyasi Partiler Kanunu uyarınca siyasi hayatta Türkçe dışındaki dillerin kullanımı yasaktır. Kürtçe yapılan bir konuşma ile ilgili olarak Haklar ve Özgürlükler Partisi’ne (HAK-PAR) karşı açılan dava devam etmektedir.

 Çingeneler konusunda, İskan Kanununda 2006 Eylül ayında yapılan değişiklikle Çingenelere yönelik ayrımcı hükümler kaldırılmıştır.

 Ancak, Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’da Çingeneler aleyhinde ayrımcı hükümler yer almaya devam etmektedir. Bilgi Üniversitesi tarafından son dönemde yapılan bir araştırmada, Türkiye’deki Çingene nüfusun yaklaşık olarak 2 milyon olduğu belirtilmektedir. Çingene topluluklar barınma, eğitim, sağlık ve istihdam olanaklarından yararlanmada ayrımcı muamele görmektedir. Sıklıkla zorla tahliyeler yapılmaktadır. Tarihi bölgelerdeki kentsel dönüşüm projeleri, bu bölgelerde ikamet eden Çingene toplulukların yaşadıkları yerlerden ayrılmalarına yol açmıştır.(Ankara-Çinçin, Zonguldak-Ere, İstanbul-Sulukule)

Genel olarak, rapor döneminde Türkiye, kültürel çeşitliliğin sağlanması ve azınlıklara uluslararası standartlar çerçevesinde saygı gösterilmesi ve korunması konusunda kısıtlı ilerleme kaydetmiştir.