Suçluların İadesi (SSS madde 24)

Uluslararası işbirliğinin en önemli kurumlarından biri olan suçluların iadesi Sözleşme tarafından ihdas edilmiş değildir. Ancak Sözleşme’de, iadeye konu edilen suçların çerçevesi Sözleşme’nin 2 ila 11. maddelerinde tanımlanan suçlar üzerinden çizilmiş ve bir alternatif olarak düzenlenmiştir. Böylece Sözleşme, içerisinde adli yardımlaşma hükümlerinin de yer aldığı uluslararası bir sözleşme haline gelmiştir. Sözleşme’nin 24. maddesinin 1. fıkrasına göre, suçluların iadesi, Sözleşme’nin 2 ila 11. maddesinde düzenlenen suçlara ilişkin olarak suçun failinin en az bir yıl veya daha fazla hapis cezası gerektirecek nitelikte cezalandırılabilmesine olanak sağlayan yasal düzenlemelerin bulunduğu taraf devletlerde uygulanacaktır. Öngörülen bir yıllık süre mahkeme tarafından verilen 1

340 _{Explanatory report, s.242.} 341 _{Explanatory report, s.243.} 342 _{Explanatory report, s.244.}

yıllık mahkûmiyeti değil, kanun metninde geçen ceza miktarıdır.343_{Eğer aralarında} iade süreci yürüyen taraf devletler arasında, iade için daha farklı bir süre eşiği öngören bir antlaşma ya da bir düzenleme varsa, bu antlaşma ya da düzenlemede öngörülen süre uygulanacaktır.

Maddenin ikinci fıkrasında ise Sözleşme, taraf devletleri bir taahhüt yükümlülüğü altına sokarak taraf devletlerden mevcut iade antlaşmalarında Sözleşme’nin 2 ila 11. maddelerinde tanımlanan suçları iadeye konu edilebilir saymalarını, ileride akdedilecek iade antlaşmalarının kapsamı içerisine de bu suçları koymalarını istemektedir. Bu husus, ilgili suçların faillerinin doğrudan iadesi anlamına gelmeyip, sadece ilgili suçların faillerinin iadesine olanak veren yasal zeminini oluşturmaktadır.344

Taraflar arasında Sözleşme’de düzenlenen suçların faillerinin iadesine yasal zemin teşkil edecek herhangi bir antlaşma yoksa, maddenin 3. fıkrası uyarınca Sözleşme üzerinden suçluların iadesi gerçekleştirilebilecektir. Ancak bunun bir zorunluluk olmadığını da belirtmek gerekir.345_{Diğer taraftan bir taraf devlet,} suçluların iadesini bir antlaşmanın varlığına bağlamamış ve sadece kendi ulusal mevzuatı ile yetiniyorsa, taraf devlet maddenin 4. fıkrası gereğince kendi iç hukukunda Sözleşme’de yer alan suçları iadeye konu hale getirmelidir. 346

Sözleşme’nin suçluların iadesine dair hükümleri, uluslararası mevzuattan bağımsız değildir ve kendisinden iade talep edilen devlet uluslararası mevzuatta yer alan hükümlere göre iade talebini maddenin 5. fıkrası uyarınca reddedebilecektir. Örneğin, iade talep edilen devlet, Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi’ne göre suçun siyasi olması ya da iade edilecek kişinin ırkı, dini, milliyeti veya siyasi görüşü nedeniyle soruşturma veya kovuşturmaya maruz kalması nedenleriyle iade talebini geri çevirecektir.347

343 _{Explanatory report, s.245.} 344 _{Explanatory report, s.247.} 345 _{Explanatory report, s.248.} 346 _{Explanatory report, s.249.} 347 _{Explanatory report, s.250.}

Maddenin 6. fıkrasında ise, “aut dederu aut judicare” , “ya iade et ya da yargıla” ilkesi düzenlenmiştir. Talep edilen kişinin talebin yapıldığı devletin vatandaşı olması ya da talep yapılan devletin yargı yetkisi iddiası nedenleriyle iade talebi reddedilirse, talebi reddeden devlet talep edilen kişinin yargılanması için davayı adli makamlarına havale edecektir. Suçluyu talep eden ve bu talebi reddedilen devlet, ayrıca suçlunun yargılanmasını ilgili devlet talep etmezse, o devletin iadesi istenen kişiyi yargılama zorunluluğu yoktur.348

Maddenin 7. fıkrasında ise, suçluların iadesi sözleşmesinin yokluğunda iade ve tutuklama taleplerinin alınacağı ve gönderileceği merkezi otoritenin taraf devletler tarafından oluşturulması gerektiği belirtilmiştir.

Mevzuatımızda, suçluların iadesine dair hükümler, Anayasa’nın 38/son ve TCK’nın 18. maddelerinde yer almakta ve Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün “Suçluların İadesi ve Hükümlü Nakli Konularında Adli Makamlarımızca Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar” konulu 69/4 sayılı Genelge’de uygulama usulü gösterilmiştir. Ayrıca bu konuda yukarıda gösterildiği üzere tarafı olduğumuz uluslararası sözleşmeler vardır. Sözleşme’ye taraf olduğumuz için artık o da artık iç hukukumuzun bir parçası haline gelmiştir ve bağlayıcılığı bulunmaktadır.

Temel olarak suçluların iadesi, TCK’nın 18. maddesinde “geri verme” başlığı altında düzenlenmiştir. Buna göre, bir suç nedeniyle hakkında ceza soruşturması ya da kovuşturması başlatılan veya mahkûmiyet kararı verilmiş olan bir yabancı, talep üzerine, soruşturma ya da kovuşturmanın yapılabilmesi veya hükmedilen cezanın infazı amacıyla geri verilebilir. Ancak bazı durumlarda, yapılan geri verme talebi kabul edilmez. Aşağıdaki durumlar bu kapsamdadır:

 Atılı suçun Türk kanunlarına göre suç olmaması,

 Atılı suçun düşünce suçu veya siyasi ya da askerî suç olması,

 Atılı suç Türkiye Devletinin güvenliğine karşı, Türkiye Devletinin veya bir Türk vatandaşının ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş bir tüzel kişinin

zararına işlenmesi,

 Atılı suçun Türkiye'nin yargılama yetkisine giren bir suç olması,  Atılı suçun zamanaşımına veya affa uğramış olması,

 Atılı suçun failinin vatandaş olması, (Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç)

 Atılı suçun failinin talep eden devlete geri verilmesi halinde ırkı, dini, vatandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşleri nedeniyle soruşturulacağına ya da kovuşturulacağına veya cezalandırılacağına ya da işkence ve kötü muameleye maruz kalacağına dair kuvvetli şüphe bulunması.

Sözleşme’nin dayatmacı bir yaklaşımı yoktur. Amaç, siber suçlunun yargılanmasının sağlanmasıdır. Sözleşme, bir alternatif olarak suçluların iadesi için kendisine taraf olan devletler için beklemektedir. Başkaca uluslararası ikili ya da çoklu sözleşmelerle iadenin gerçekleşmesinin, Sözleşme açısından yeterlidir. Bu anlamda Sözleşme’ye taraf olan Ülkemiz açısından Sözleşme’nin ilgili hükümleri ve mevzuatımız arasında herhangi bir uyumsuzluk bulunmamaktadır.

Sözleşme’nin 7. fıkrasında belirlenmesi istenen merkezi otorite Türkiye için Adalet Bakanlığı’dır.349

4. Karşılıklı Yardımlaşmaya İlişkin Genel İlkeler (SSS madde