Suç (Crime)

Suç, Ģiddetle bağlantılı olan kompleks bir kavramdır (Ayan, 2011: 19). Türk Dil Kurumu suçu, „‟kanuna aykırı hareket etme, cürüm‟‟ Ģeklinde tanımlar. Yapılan fiil kanunlara ve yasalara aykırı, kusurlu ve gerçekleĢtirilen fiil hakkında bir ceza öngörülmüĢse „‟suç‟‟ olduğu söylenebilir (Bilgili ve Demirkapı, 2013: 205-206). Tekin (1996: 11) ise bu konuda insan hayatında doğum veya ölüm kadar suçun da doğal bir durumu temsil ettiğini düĢünmektedir. KocadaĢ ve arkadaĢlarına (2010: 23- 24) göre ise suç kavramı, toplumun güvenliğine zarar veren ya da toplumun refahını bozan en ciddi problemlerden biridir. Aynı zamanda suç, toplumu „‟içeriden vuran

düşmandır.„‟ Çünkü suçun iĢlenme amacı, toplumun tümüne karĢı toplumsal bir

anlaĢma yapmaktır. Anayurt (2013: 150)‟a göre suçun oluĢabilmesi için kanunların suç olarak atfetmesi ve cezai yaptırımlara bağlı olması gerekmektedir. ÇevikbaĢ ve CoĢtan (2014: 74)‟a göre ise bir suçun oluĢabilmesi için potansiyel bir suçlunun hedefine yanaĢarak suça yönelmeyi kafasına koymuĢ olması gerekmektedir. Böylelikle bu eğilim suçu oluĢturmakta ve bireyi sürekli suç iĢlemeye teĢvik etmektedir (Bartollas ve Schmalleger, 2017: 1764). Bu doğrultuda suçun oluĢumu Ģekil 5‟de Ģematik olarak izah edilmiĢtir.

ġekil 5. Rutin Aktiviteler Teorisine Göre Suç Mekanizması

Uygun Hedef (Suç Mağduru veya Suç Objesi)

Motive OlmuĢ Suç Hedefi Suça KarĢı Koruyabilecek Koruyucuların Yokluğu

Kaynak: (ÇevikbaĢ ve CoĢtan, 2014: 74).

ġekil 5‟de izah edilen rutin aktiviteler teorisine göre, suçun oluĢabilmesi için 3 ana unsura ihtiyaç vardır. Ġlk unsur motive olmuĢ suçlulardır. Buna göre tüm

insanlar potansiyel bir suçlu olarak görülür. BaĢka bir ifadeyle aslında tüm insanların içinde suç iĢleme potansiyeli bulunmaktadır. Uygun Ģartlar sağlandığında bu davranıĢ açığa çıkar ve suç oluĢur. Teorinin ikinci unsuru ise hedefi suça karĢı koruyabilecek koruyucuların yokluğudur. Bu unsura göre suç mekânsal olarak farklı yerlerde (evde, iĢte, sokakta vs.) meydana gelebilmektedir. Mekânın belli olduğu alanlarda (ev, iĢ vs.) gereken koruyucu önlemler alındığında suçun oluĢması zorlaĢır. Fakat mekânın belli olmadığı (cadde, sokak vs.) yerlerde koruyucu önlemler alınmadığı için suçun oluĢumu idealdir. Teorinin üçüncü unsuru ise uygun hedeftir. Uygun hedef, teorinin merkez noktasıdır. Koruyucu önlemlerin alınmadığı, dıĢarıdan rahatlıkla görülebilen ve kolay ulaĢılabilen hedefi temsil etmektedir. Gece yarısı kamera ya da ıĢık sistemi olmayan bir caddede yürüyen bir kiĢi ya da camı açık bir halde bırakılan bir araba birer uygun hedefe örnektir (ÇevikbaĢ ve CoĢtan, 2014: 74). DemirbaĢ (2002)‟ a göre ise suçun oluĢum nedenleri 7 alt baĢlıktan oluĢmaktadır. Bu alt baĢlıklar Ģekil 6‟da Ģematik olarak izah edilmiĢtir.

ġekil 6. Suçun Nedenleri

Kaynak: (DemirbaĢ: 2002).

ġahin (2013: 9-10)‟e göre suç; güdülenme, öğrenme ve tekrarlama sonucu yaĢanmaktadır. Suçun nedenlerine iliĢkin modellerin varlığı Ģiddetin toplumda

Suçlu DavranıĢ Ekonomik Nedenler Demografik Nedenler Psikolojik Nedenler Teknik GeliĢmeler Yapısal Nedenler Sosyal Nedenler Politik Nedenler

sıklıkla yaĢanıyor olmasından kaynaklanır. Suça neden oluĢturabilecek unsurlar ise ekonomik nedenler, demografik nedenler, psikolojik nedenler, yapısal nedenler, sosyal nedenler, politik nedenler ve teknik geliĢmelerdir. Dolu, Uludağ ve DoğutaĢ (2010: 61)‟a göre ise suça neden olabilecek unsurlar sosyal nedenler ve ekonomik nedenlerdir. Göver ve ġenol (2017: 203)‟a göre ise suç; ekonomi, siyaset, ahlak, hukuk ve kültür gibi unsurlardan etkilenmektedir. Suçun oluĢabilmesi için bu unsurlardan birinin ya da birden fazlasının varlığı yeterli olmaktadır (Ayan, 2011: 19).

 Ekonomik Nedenler: Bireylerin maddi hasarlar yaĢaması sonucu, suça yönelmesi ekonomik nedenlerle iliĢkilidir (Göver ve ġenol, 2015: 203). Açıkgöz (2015: 251) yaptığı araĢtırmada, ekonomik yetersizlik ve suç arasında bir iliĢki olduğunu saptamıĢtır. Ancak suçun tek nedeni olarak ekonomik yetersizliği göstermenin yanlıĢ olduğu da ifade edilmiĢtir.

 Demografik Nedenler: Suç; geçmiĢ yaĢantı, aile ortamı, arkadaĢ çevresi, yaĢ gibi faktörlerle de iliĢkilidir (Açıkgöz, 2015:251). Ayan (2011: 19)‟a göre ise parçalanmıĢ bir aile, cinsiyette farklılık ya da kötü arkadaĢ çevresi gibi faktörler suç eğilimini arttıran demografik nedenlerle açıklanabilir.

 Psikolojik Nedenler: Nörolojik bozukluklar, zekâ seviyesinin geriliği ve akademik baĢarısızlık ise suçun oluĢumunda psikolojik nedenlerle açıklanabilir. YakıĢıklı (1997: 12)‟ya göre ise bireylerin yaĢadığı psikolojik bozukluk ve rahatsızlıklar suçun oluĢumuna neden olabilmektedir.

 Sosyal Nedenler: Bireylerin yaĢadığı çevre koĢulları ve sosyal yapıdaki değiĢmelerin sonucunda oluĢan sorunlar, sosyal nedenlerle açıklanabilir. Göver ve ġenol (2017: 203)‟a göre kültürel açıdan yaĢanılan toplum, taĢınılan düĢünce kalıbı, tüketim ağırlıklı bir toplum olma, kiĢilerarası iliĢkiler ve göç sorunları suçun oluĢumunda sosyal nedenlerle iliĢkilidir.

 Politik Nedenler: Hukuki açıdan gecikme ya da adaletin eksik yaĢandığı düĢüncesi ise suçun politik nedenlerle iliĢkili olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca illegal yollarla hak arama, siyasi açıdan emniyet ve yargıda yozlaĢma politik nedenlere bağlı olabilecek unsurlar arasındadır (Göver ve ġenol, 2017: 203).

 Teknik Gelişmeler: Televizyon, telefon, bilgisayar gibi araçların günümüzde

sürekli suça teĢvik etmesi teknik geliĢmelerden kaynaklanmaktadır. Çünkü toplum, sürekli geliĢen teknoloji çağının etkisi altında kalmaktadır (Bulut, 2018: 22-23). Ayrıca suç konusunda teknolojik cihazlar, toplumu hem yönlendirici hem örgütleyici bir görevi üstlenmektedir (Güven, 2018: 189).

 Yapısal Nedenler: Bir toplumu oluĢturan bireylerin, birbirlerinden farklı

çatıĢan istekleri bulunmaktadır. Belirli standartların yokluğunda kayıtsızlık, kargaĢa, hayal kırıklığı, yabancılaĢma ve umutsuzluk meydana gelmektedir. Ġnsanların yaĢadığı bunalım, endiĢe, kültür yalnızlığı, alt sınıfların amaçlarına ulaĢamaması ya da sınıflar arasındaki fırsat farklılıkları o toplumdaki belirli ahlak kurallarını da reddedilmesine yol açmaktadır. Bu durum „‟suç‟‟ unsurunun oluĢumuna yardımcı olmaktadır. Kısacası suçu oluĢturan yapısal nedenler; yasal fırsatların engellendiğinde yasal olmayan fırsatlardan yararlanma sonucu oluĢmaktadır (Sokullu, 2002).

Suç, ahlaki bir bozulma ve bulaĢıcı bir vakadır (AteĢ, 2002: 20). Yasalar tarafından kabul edilen ve açık bir Ģekilde ifade edilen, tehlike yaratan veya topluma zarar veren her türlü eylem ve hareketler suç kapsamındadır (YakıĢıklı, 1997: 4). Suç, toplum tarafından kabul görmeyen hareketleri barındırır (Uslu, 1998: 31). Bir birey, belirli bir ülkenin veya dönemin adet, gelenek, görenek, töre ve fikirleriyle zıtlaĢtığı takdirde suç iĢlemiĢ sayılır (Tekin, 1996: 12). Toplumların dayanıĢma bağını koparan ve toplumları temelden sarsan bir olgudur. Suç, hoĢ karĢılanmayan sosyal bir olaydır (Korkmaz, 1988: 4-5). Bu yüzden suça önlem alabilmek için yasak uyarısı konulmakta veya cezalandırılmaktadır. (Ayan, 2007: 15).

Her suç davranıĢı Ģiddet olmamakla beraber, zarar verici tüm eyler suçtur (Abay ve Tuğlu, 2000: 22). Mala yönelik Ģiddet, cinsel Ģiddet, fiziksel Ģiddet birer suçtur. Buradaki önemli ayrım; Ģiddet kabul edilen her davranıĢın suç olmadığı yönündedir. Örneğin savaĢ bir Ģiddettir fakat suç değildir (Oral, 2010: 3). ĠĢlenen bir fiilin suç olabilmesi için zarar verici bir fiil veya ihmal yaĢanması, o ihmalin yapılmamasını öngörmesi, emreden bir yasa kapsamında olması, kasıt ya da ihmal bulunması ya da bir arada bulunmaları ve iĢlenen cezanın yasada yeri olması gerekmektedir (Özkan, 1990: 9). Suçun oluĢabilmesi için kanunlara yönelik saldırgan davranıĢlarda

bulunulması gerekir. Bu yüzden suç, Türk Ceza Kanun‟unun da temelini oluĢturur (Düvenci, 1995: 4).

Suç kavramının tanımlanmasındaki zorluk sebebiyle birçok ülkede suçun tanımı yapılamamaktadır. Osmanlı döneminde suçlar, cinayet, cünha ve kabahatler olmak üzere üçe ayrılmaktadır (Ayhan ve Çubukçu, 2007: 31). Günümüzde ise, yasalarımızda Ģiddet içerici her davranıĢ suç olarak kabul edilir (KocadaĢ vd., 2010: 33). Suçlar, Türk Ceza Kanun‟unda 6 madde de baĢlık altında toplanmıĢtır. Bu baĢlıklar;

 A türü suç (trafik suçları)

 B türü suç (ırza geçme, küçük yaĢtakileri baĢtan çıkarma, kaçırma, zina vs.),  C türü suç (adam öldürme, küfür, hakaret, yaralama vs.),

 D türü suç (hırsızlık, yol kesme, yankesicilik, dolandırıcılık vs.),  E türü suç (kumar, sarhoĢluk, hayvanlara kötü muamele vs.)

 F türü (görevli memura karĢılık verme, insanların oturduğu yerlerde silah atma, 1918 sayılı kanuna muhalefet vs.) suçtur (Uğur, 1986: 31-32).