Stresle Başa Çıkmada Örgütsel Stratejiler

Örgütsel stresle başa çıkma stratejileri, işgörenlerin iş stresini azaltmak ya da önlemek için örgüt düzeyindeki stres kaynaklarının kontrol edilmesi ya da azaltılması için yapılan yönetsel düzenlemelerdir (Pehlivan, 2002, s.164).

Örgütsel stresin neden olduğu olumsuz sonuçlar sosyal destek ile azaltılabilir. Sosyal destek, kişinin bir ya da daha fazla insan ile sık sık görüşmesi, bunlardan güçlü ve olumlu duygularla birlikte ihtiyaç duyduğu duygusal yardımı alma ve verme isteği ile yeteneği taşıyan ilişkilerdir (Artan, 1986, s.127).

Örgütler; örgüt yapısıyla ilgili değişiklikler, seçme ve yerleştirme programlarında yapılacak düzenlemeler, iş koşullarının iyileştirilmesi, eğitim ve geliştirme, iş ve görevin yeniden tasarlanması, rol analizi, hedef tayin etme, kariyer gelişimi, paylaşımcı yönetim, fiziksel ortamın düzenlenmesi ve sosyal desteğin artırılması gibi stratejileri kullanarak iş yerinde stresi önleyebilirler (Akkoyun, 2004, s.96). Örgütsel stresin azaltılması için kullanılabilecek genel stratejiler aşağıda açıklanmıştır.

Örgüt ve yönetim geliştirme: Örgüt geliştirme programlarının temel

amaçları, bir bütün olarak örgütün performansını geliştirmeyi amaçlar. Bunun için örgüt üyelerinin inanç, tutum ve davranışlarını değiştirmek, birbirleri ile daha etkin haberleşmelerini sağlamak, sorunlarını açık bir duruma getirmek, birbirlerine yardımcı olmalarını sağlamak, düşünce, arzu ve önerilerini birbirleri ile paylaşmalarını sağlayacakları ortamı geliştirmektir.

Yönetim geliştirme ise örgütteki yöneticilerin işlerini daha etkin yapabilmeleri için yeni araç, teknik ve kavramlarla donatılmaları, karar verme ve sorun çözme yeteneklerinin geliştirilmesi, davranış ve tutumlarının değiştirilmesi için düzenlenen biçimsel programlardır (Artan, 1986, s.128).

Destekçi bir örgütsel hava yaratmak: Birçok büyük örgütte bugün yüksek

vardır. Bu durum önemli ölçüde bir stres kaynağıdır. Daha az merkeziyetçi, kararlara katılımı sağlayan, yukarı doğru iletişim akışına izin veren bir yapı kurulması önemli bir başa çıkma stratejisi olabilir. Kuramsal olarak, böyle bir yapı ve süreç değişikliği işgörenler için daha destekçi bir örgüt havasının yaratılmasını, iş stresinin önlenmesini ve azaltılmasını sağlayacaktır (Pehlivan, 2002, s.164). Adayla iş çevresi arasında daha iyi bir uyum için seçme ve yerleştirme süreçlerine daha bir özen gösterilebilir (Balcı, 2000, s.33).

İşi yeniden yapılandırma:

• Görevlerin Zenginleştirilmesi: İşin daha anlamlı, yarışmaya olanak sağlayıcı ve ödüllendirici olması amacıyla yeniden tanımlanması ve yapılandırılmasıdır (Artan, 1986, s.134). İş zenginleştirme hem işin içerdiği etmenlerin hem de işin özüne ilişkin niteliklerin geliştirilmesini içerir. Zenginleştirilmiş görevler daha rutin ve yapılandırılmış işlere göre stres kaynaklarının azaltılmasını sağlayacaktır (Pehlivan, 2002, s.165). Görevin zenginleştirilmesinde iş ya da işler yeniden düzenlenir, ya da bireyin iş yapma şekli değiştirilir. İş zenginleştirilmesi tekniği ile görevin önemine, bireyin bağımsızlığına sorumluluk ve dönüt artışına yol açabilir (Balcı 2000, s.33).

• Sosyo Teknik Düzenleme: Fiziksel çevre koşullarından kaynaklanan stres yapıcıları ortadan kaldırmak amacıyla, iş yerinin fiziksel ve teknik özelliklerinin yeniden düzenlenmesidir (Artan, 1986, s.134).

• İşin Genişletilmesi: Belirli bir iş ile ilgili görevlerin çeşit ve sayısını, fazla bir beceri ve sorumluluk gerektirmeyecek şekilde arttırmaktır. Böylece iş devri ve devamsızlık azalmakta, verimlilik artmakta ve kalite yükselmektedir. (Artan, 1986, s.133).

• İş Dönüşümü: İşin doğası gereği stres dolu olması, işin üzerinde herhangi bir düzeltmenin yapılmasının olanaksız olması nedeniyle başvurulan bir yöntemdir. Burada kişiler başka işlerle dönüşümlü olarak çalıştırılırlar (Artan, 1986, s.134).

• Bağımsız Çalışma Grupları: Yapılan işin bölümlere ayrılarak, farklı iş görenler tarafından yapılması yerine, tüm üretim sürecinin bir çalışma grubu

tarafından yapılmasıdır. Yönetim tarafından belirlenen sınırlar içerisinde tüm çalışmalar bağımsız çalışma grupları tarafından yerine getirilir. İş akışının ve standartlarının belirlenmesi, yeni araç ve süreçlerin denenmesi, grubun kendi güvenlik kurallarının saptanması örnek olarak gösterilebilir. (Artan, 1986, s.134).

• Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve Çatışmaların Azaltılması: Rol çatışması ve belirsizlikler bireysel stres kaynaklarının başında gelmektedir. Yöneticiler örgütsel rollerin belirsizliğini ve çatışmalarını ortadan kaldırarak bunun neden olduğu stresi azaltabilirler (Pehlivan, 2002, s.165). Bunun için yönetici her şeyden önce mevcut çatışmaları iyi ve doğru bir şekilde tanımlamalıdır. Daha sonra bu çatışmaların nedenleri ve kökenleri araştırılmalı, bu çatışmayı yönetecek seçenekler belirlenmeli ve bunlardan en uygun bulunanı uygulanmalıdır. Sonunda ise çatışmanın ve nedenlerinin gerçekten ortadan kalkıp, kalkmadığı gözlenmelidir (Artan, 1986, s.133). Her görev, işgörene destek olacak açık beklentileri ve gerekli bilgiyi içermelidir. Özel bir rol belirleme stratejisi olarak, her rol göndericinin beklentilerini bir listesini kişinin elinde bulundurulması sağlanabilir. Bu liste odak kişinin beklentileri ile bütünleştirildikten sonra çatışmaların ortadan kaldırılmasında kullanılabilir (Pehlivan, 2002, s.165).

• Meslek Danışmanlığı: Kendilerine uygun olmadığına inandıkları işlerde çalışan kişiler stres altına girebilirler. Onların sorunlarını çözmek için bir danışmana gereksinme vardır. Bu danışmanların hazırlayacağı programlarda onların ilgi ve yetenekleri değerlendirilerek, son derece faydalı olacak yeni fırsatlar yaratılabilir. Böylece bu kişi kendisi için yararlı olabilecek başka bir bölüme hatta örgüte geçebilir (Artan, 1986, s.128).

• Stres Danışmanlığı: Stres içinde olan kişi, kişisel başa çıkma teknikleri ile çözemediği sorunlarını danışacak, onları anlatıp yardım isteyecek profesyonel bir yardımcıya gerek duyabilir. Böyle bir danışmanın örgüt içinde var olması kişileri rahatlatacaktır. Danışmanlık yapacak kişinin psikolog ya da sosyal psikolog olması ve kişilere rehberlik yapması başarılı sonuçlar yaratır (Artan, 1986, s.129).

Stresin azaltılmasında yöneticilere düşen görevler ise şunlardır:

• Çalışma için çekici bir ortam yaratılarak iş tatminini yükseltmek • Rol belirsizliğini en aza indirmek

• Aşırı iş yükünü ortadan kaldırmak

• Örgütte değişme ve süreklilik arasında iyi bir denge kurmak • Çalışanları devamlı motive etmek

• Çalışanların kararlara katılımını sağlamak

• Örgüt içinde stresi azaltmak için gerekli hizmetleri oluşturmak • Stres konusunda çalışanları bilgilendirmek (Güney, 2001, s.544).

1.1.10.Stres Yönetiminde DKBY (Değiştir-Kabul Et-Boşver-Yaşam