Spor Tesislerinin Sınıflandırılması

Spor tesisleri birçok şekilde sınıflandırılabilir. Spor yönetimi literatürü içerisinde on plana çıkan birkaç tesis sınıflaması görmekteyiz. Bu sınıflandırmalar

48

içerisinde Ammon ve Stotlar (2003) tarafından yapılan sınıflama spor tesislerini ev sahipliği yaptığı etkinliğin türüne göre gruplandırılmıştır (7). Bu sınıflandırma içerisinde dört farklı grup oluşur. Bu gruplar aşağıdaki biçimde ifade edilebilir:

Tek Amaçlı Spor Tesisi: Bazı spor tesisleri sadece tek bir spor dalının uygulanabilmesi için inşa edilen ve faaliyet gösteren tesislerdir. Bu tesisler, tek amaçlı spor tesisi olarak tanımlanır. Golf sahası, Bowling salonu ve Motor sporlan pisti gibi spor tesisleri tek amaçlı spor tesislerine örnek olarak gösterilebilir.

Tek Alana Yönelik, Tek Amaçlı Spor Tesisi: Bazı spor tesisleri ise özellikli etkinlikler için inşa edilmelerine rağmen tek amaçlı olarak tanımlanmazlar. Bu tesisler buz sporlan ya da su sporlan gibi tek bir spor alanın uygulanmasına olanak tanıdığı i9n tek alana yönelik, tek amaçlı spor tesisi olarak tanınmaktadır. Örneğin; buz sporları salonunda buz hokeyi, curling buz pateni ya da artistik buz pateni gibi çeşitli spor branşları uygulanabilir. Ancak bu salonlarda futbol müsabakası yapılamaz.

Çok Amaçlı Spor Tesisi: Spor tesisi içerisinde birden fazla spor branşı ya da etkinlik uygulanabiliyorsa, bu spor tesisi, kullanım amacına bağlı olarak çok amaçlı spor tesisi olarak ifade edilir. Günümüzün büyük spor kompleksleri çok amaçlı spor tesislerine örnek olarak gösterilebilir. Bu tesislerde konserlerden, motorkros yarışlarına, sirklerden, çeşitli spor şovlarına kadar birçok farklı etkinlik uygulanabilmektedir. Son yıllarda spor dünyası içerisinde yapılan birçok stadyumun ve arenanın böylesi farklı etkinliklerin uygulanabilmesi için tasarlandığı görülmektedir. Büyük kitlelerin bir araya gelip, hem rekreasyon amaçlı olarak tesisten yararlanabildiği hem de bir takım spor etkinliklerini takip edebildiği bu yapılar çok amaçlı olarak kullanılmaktadır. Bu tesisler, taşınabilir

49

oturma düzenlerine ve değiştirilebilir zeminlere sahiptir ve böylece birçok farklı etkinlik tesis içerisinde uygulanmaktadır. Büyük stadyumların ve arenaların dışımda daha küçük ama çok amaçlı spor tesisi vasfını taşıyan yapılar da bulunmaktadır. Örneğin son yıllarda ülkemizde de açılmaya başlayan fitness salonlarının birçoğunda jimnastik, yüzme, tenis ve squash gibi farklı etkinliklerin uygulanabildiği spor alanları mevcuttur. Bazı durumlarda spor tesisinin kullanım amacı çeşitlilik gösterebilmekte ve bu tesislerde birçok spor ya da etkinlik uygulanabilmektedir. Bu tür tesisler çok amaçlı spor tesisi vasfı taşımaktadırlar. Örneğin; Türkiye' de birçok üniversitenin spor salonu beden eğitimi dersleri için kullanılabildiği gibi spor müsabakaları, konserler Panayırlarda öğrenci oyunları ya da mezuniyet törenleri için de kullanılabilmektedir.

Geleneksel Olmayan Spor Tesisi: Ev sahipliği yapI1an etkinliğe bağlı olarak spor tesisi sınıflandırması içerisinde son grup geleneksel olmayan spor tesisi olarak tanımlanan gruptur. Son yıllarda spor dünyası içerisinde bazı spor branşlarına yönelik kayda değer bir ilginin oluştuğu görülmektedir. Özellikle macera sporlarına yönelik tüm dünyada artan bir ilgi söz konusudur. Bu ilgi, doğal olarak macera sporlarına yönelik spor tesisi inşasını hem sayısal hem de yapısal olarak etkilemektedir. Geleneksel olmayan spor tesisi olarak tanımlayabileceğimiz bu tesislere örnek olarak kapalı kaya tırmanışı merkezleri, paten sahaları ve snowboard parkları gösterilebilir.

Goldfine ve Sawyer tarafından yapılan sınıflama ise tesis içerisinde uygulanan etkinliğin tipine ve şekline göre oluşturulan gruplamayı esas alır. Bu sınıflandırma içerisinde arena, spor merkezi, büyük spor sarayı, spor sarayı ve spor evi tesisleri kapalı spor alanlarıdır. Bu tesislerde sirklerden, konserlere,

50

politik kongrelerden, spor müsabakalarına kadar birçok farklı tipte etkinlik uygulanabilmektedir (53).

Bu tesislerin dışında adrenalin sporları salonu, macera sporları merkezi, fitness merkezleri, buz sporlan salonu da genelde kapalı spor alanları olarak tasarlanmaktadır. Adrenalin sporlan salonu ve macera sporlan merkezi ise macera sporlan konusunda özelleşmiş spor tesisleridir. Bu tesisler tüketicisine duvar tırmanışı ve kaya tırmanışı gibi mücadeleye dayalı etkinlikler sunar. Fitness merkezleri ise içerisinde kardiovasküler egzersiz, dövüş sporları, jimnastik, raket sporlan, yürüyüş ve koşu, aerobik, yüzme ve ağırlık antrenmanı gibi farklı etkinliklere yönelik hizmet verebilmektedir. Buz sporu salonu ise buz hokeyi, curling, buz pateni ya da rekreasyonel kayma gibi etkinliklerin uygulanabilmesine olanak tanımaktadır. Tesis içerisinde uygula uygulanan etkinliğin tipine göre yapılan sınıflama içerisinde tanımlanan spor tesisi türlerinden biri de yüzme havuzlarıdır. Yüzme havuzları tüketicisine yüzme, dalış, senkronize yüzme, su topu ve rekreasyonel yüzme gibi çeşitli su etkinliği alternatifleri sunmaktadır. Son olarak; bu sınıflama içerisinde gördüğümüz spor tesisi türü paten parklarıdır. Daha çok çocuklara yönelik olarak dizayn edilen ve skateboard (kay kay) fırsatı sunan paten parkları son yıllarda önemli cazibe merkezlerinden biri olarak görülmektedir. Uygulanan etkinliğe göre spor tesis tiplerini göstermektedir.

Spor tesislerinin sınıflandırılması ile ilgili olarak bir başka yol mekan ve eylem özelliğine ve spora hazırlık sağlama amacı güden tesis tipine göre gruplandırma yapmaktadır. Bu sınıflandırma içerisinde mekan ve eylem özelliğine göre spor tesisleri; açık spor tesisleri, kapalı spor tesisleri ve spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alanlar olarak üç parçaya ayrılır.

51

Uygulanan Etkinliğin Tipine Göre Spor Tesisleri

Etkinlik Tesis Tipi

Macera Sporu! Adrenalin Sporları Salonu. Macera Spar/an Merkezi Amerikan Futbolu Arena, Stadyum, Saba, Park, Coliseum

Beysbol Beysbol Parkı, Saba. Park, Coliseum

Basketbol Arena, Spor Merkezi, Spor Evi, Spor Salonu Konserler Arena, Coliseum. Spor evi, Spor Salonu Sirkler Arena, Coliseum. Spor evi, Spor Salonu Kır Koşusu Açık Alan Parkurları

Fitness Spor Merkezi

Golf Golf Sahası

Jinmastik Arena, Spor Merkezi, Spor Salonu

Buz Hokeyi Arena, Coliseum, Spor Sarayı, Büyük Spor çadırı Molor Sparları Ha Yolu, Molor Sporlan Pisti. Parkur

Futbol Stadyum. Saha

Softbol Saba, Park

Yüzme ve Dalına Su Merkezi, Yüzme Havuzu Atletizm Atletizm Pisti

Kapalı spor tesisleri buz pateni salonu, spor salonu, kapalı atlı poligonu ve kapalı binicilik (manej) tesisi gibi spor etkinlikleri1in kapalı alanlarda uygulanmasına olanak tanıyan tesislerdir.

Açık spor tesisleri ise bisiklet (Veledrom) alam, açık yüzme havuzu, futbol stadyumu ve açık atıcılık (Trap-Skit) alam gibi spor etkinliklerinin açık havada uygulandığı tesislerdir.

Mekân ve eylem özelliğine göre spor tesisi tipleri içerisinde üçüncü parça spor alam haline getirilmiş doğal ve kentsel alanlardır. Dağcılık, kürek, bisiklet ve yelken gibi sporlar için hazırlanan bu alanlar daha çok açık havada spor imkân sunmaktadır. Spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alanlar yerleşim merkezleri içerisinde spor yapma olanağı tanıyan bölgelerdir. Bu sınıflandırma içerisinde spora hazırlık sağlama amacı güden tesise göre spor tesisleri sporcu kamp eğitim merkezleri ve sporcu sağlık merkezleri olarak ikiye ayrılmaktadır.

52

Türkiye'de spor tesislerinin sınıflandırmasında Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından yapılan bir sınıflandırma da bulunmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre ülkemizdeki spor tesisleri aşağıdaki biçimde ifade edilebilir (20).

Stat/Stadyum Spor Salonu

Yüzme Havuzu (Açık/Kapalı) Manej (Açık/Kapalı)

Kayak evi Atletizm Sahası Velodrom

Açık Spor Salonları(Voleybol, Basketbol, Hentbol) Sporcu Kamp Eğitim Merkezi

Gençlik Kampı Merkezi Telesiyej

Teleski

Tenis Kortu (Açık /Kapalı) Okçuluk Sahası Bincilik Tesisi Kayıkhane Atış Poligonu Kış Sporları Tesisi Semt Sahaları

53 Sporcu Sağlık Merkezi

Milli Takımlar Kampı Merkezi Baby-Lift

Dağcılık Spor Alanı Kürek Spor Alanı Yelken Spor Alanı Otomobil Spor Alanı Rafting Spor Alanı Sağlık Koşusu Yürüyüş