Spor Tesislerinin Planlanması

Spor tesislerinin yönetimiyle ilgili aşağıdaki iki ilke çok önemlidir;

1. Spor tesislerinin çevrenin ve programın bazı gereksinimlerinin ortaya çıkması sonucu inşa edilmesi.

2. Kaliteli ve işlevsel spor tesislerinin tasarlanması ve inşa edilmesi aşamasında planlamanın işbirliğiyle yapılmasıdır. Bu gereksinimin değerlendirilmesi ve araştırılması yapılarak ihtiyaçlar belirlendikten sonra genellikle bir fizibilite çalışması yürütülür.

55

Fizibilite araştırmasının amacı, projeyle ilgili hem uzun hem kısa vadeli maliyetleri (işleteme, bakım, araç gereç, finansman), tesisin muhtemel yerini, hedef kitle ve kullanıcı grubun nüfusunu, tesisin doğal çevreye, ekonomiye ve çevreye yapacağı etkiyi, yasal fizibilite (tapu senedi, imar durumu gibi) ile tasarının ve yönetimi fizibilitesini belirlemektir. Program hedefleri; spor tesisini kullanıcı grubun gereksinimleri; öncelik verilecek etkinlikler; eğitsel stratejiler, öğretim yöntemleri ve materyaller, yönetim felsefesi; politikalar; araç gereçler; teknolojiler; malzemeler ve bakım gibi konuların hepsi spor tesisleriyle ilgili göz önüne alınması gereken konulan temsil etmektedir. Ayrıca, spor tesislerinin kullanılmasında eğitim ve öğretim kurumlarının, çevrenin, beden eğitimi öğretmenlerini, antrenörlerin mimar ve şehir planlamacıların görüşlerinin alınması, spor tesislerinin verimli kullanılması noktasında hesaba katılması gereken verilerdir (88).

3.3.2.1. Spor Tesislerinin Planlandırılmasında Göz Önünde Tutulacak Temel Đlkeler

Spor tesislerinin planlandırılmasında göz önünde bulundurulacak temel ilkeler, işletmenin kuruluş yerinin seçimi, kültür ortamı ve ergonomi, emniyet ve sağlık olarak sıralanmaktadır.

Đşletmenin Kuruluş Yerinin Seçimi:

Kuruluş yeri ile anlaşılması gereken, işletmenin faaliyette bulunduğu yerdir. Đşletmeler için kuruluş yerinin seçimi, işletmenin faaliyette bulunduğu yerde başarı açısından son derece önemli bir unsurdur. Kuruluş yeri ile ilgili hatalı bir kararın ortaya çıkaracağı mali külfet çok büyük olabilecektir.

56

Đşletmeler kuruluş yerlerini, bölge seçimi ve bölge için de nokta seçimi olmak üzere iki aşamada seçerler (94).

Uygun olmayan yerde faaliyetlerini sürdüren bir işletme, maliyet giderlerinin yüksekliği nedeniyle diğer işletmelerle rekabet edemez.

Planlama organlarının kullandıkları kriterler, ulusal gelirin maksimum kılınması istihdam sağlanması geri kalmış bölgelerin geliştirilmesi yoğun yerleşim bölgelerinin birikimli sosyolojik ve çevresel sorunlarına çözüm bulunması gibi genel kriterler veya ölçütlerdir. Söz konusu kriterler fizibilitenin ulusal karlılık, yada sosyal fayda açısından değerlendirme kriterleridir. Optimal kuruluş, kuruluş yeri, toplam üretim masraflarının en düşük olduğu yer olarak düşünülebilir. Kuruluş bölgesinin seçimiyle ilgili başlıca faktörleri altı grupta toplanabilir:

-Pazara yakınlık

-Hammadde

-Đşgücü

-Taşıma

-Devletin teşvik ve sınırlamaları

-Diğer faktörler: Đşletme dışı tasaruflar, kültürel ve sosyal şartlar (74).

Üretim yapmak üzere yatırıma karar veren bir müteşebbis, neyi, nasıl ve kaça üreteceğine karar verirken, kuşkusuz üretimi yapacağı yeri de kararlaştırmalıdır. Bunun içinde şu üç etkinlik ölçüsünü göz önüne almalıdır.

57

-Verimlilik (Prodüktivite): Đşletmenin üretim miktarı bakımından verimliliğini gösterir.

- Đktisadilik: Bir birim malın üretimi için gerekli maliyet düzeyini belirler.

- Karlılık (Rantabilite): Belli bir dönem içinde işletmenin öz varlığındaki net artışların (kar) sermayeye oranı olarak tanımlanır (21).

Kültür Ortamı ve Ergonomi:

Ergonomi; insanının en rahat ortamda ve en verimli çalışacağı ortamı araştıran çalışma ilmidir. Ergonomi, çalışanla işi arasında uyumlu bir ilişkiyi kurmaya çalışarak, bir yönden üretim verimliliğini en yüksek düzeye çıkarmaya çabalamakta, öte yandan da bu uyumlu ilişki sayesinde çalışanın fizik ve ruh sağlığını korumayı amaçlamaktadır. Yapılan araştırmalar, işiyle uyum içinde çalışanların verimlerinin yüksek düzeyde olduğunu, öte yandan fizik ve ruh sağlıklarını yıpranmadığını kanıtlamaktadır.

Spor tesislerinin mimari tasarımı öncelikle, spor branşlarının boyutları ve hitap ettiği seyirci kitlesinin mekan gereksinimlerinden etkilenir. Tesislerin program temelinde ise kullanıcıların gereksinimleri ve tesis işletmeciliğinin temel beklentileri önemli bir yer tutar. Bu arada mekanları kullanacak insan faktörü için ergonomik yaklaşımlar, kullanım konforu, sağlık ve güvenlik prensiplerinin de gözetilmesi söz konusudur (9).

Emniyet:

Her tür spor tesisinde, yarışma heyecanı ve seyircilerin taşkınlıkları gibi özel sorunları da gözeterek, sporcular ve seyircilerin güvenliğinin esas alınması, kazalar ve çeşitli tehlikelerin minimum bir düzeye indirilmesi için tasarım temellerinin düşünülmesi, acil hallerde ilk yardım ve sağlık hizmetlerinin

58

rahatlıkla uygulanabilmesi ve gerektiğinde de tesisin acilen tahliyesi gibi temellerin ele alınması düşünülmelidir.

Bu hususta, çeşitli ülkelerde asgari standartlarla mevcuttur. Emniyet standartları spor tesislerinin hacimlerinden kullanılan malzemelerin tür ve şekline, tesislerin giriş kapılarından soyunma odalarına, ışıklandırılmasından havalandırılmasına kadar her yönünü kapsamaktadır (9).

Sağlık:

Sporcular ve seyircilerin genel sağlığı açısından, ortam ısısı, rutubet düzeyi, özel havalandırma sorunları, amaca uygun aydınlatma ve gürültü gibi zararlara karşı hijyenik önlemlerin özenle incelenmesi gerekir.

Bu gibi tesislerde ayrıca, ergonomik ve antropometrik temellerle, kullanışlı, rahat, ulusal antropometrik verilere göre tasarlanmış ve tribün düzeni gibi prensipleri ele alınırken, insan faktörü için belli ölçülerde konfor prensiplerinin de gözetilmesi önemlidir (9).

Sağlık standartları tesis yapılırken kullanılan malzemenin tür ve şekline, soyunma odalarına ve duşlara, ışıklandırmaya ve havalandırmaya dikkat edilmelidir. Örneğin; Amerika Spor Enstitüsü, kapalı spor alanlarında sağlıklı spor yapılabilmesi için kişi başına 1-3 m2 taze havayı temin edecek ventilasyon sisteminin zaruri olduğunu belirtmektedir (31).

3.3.2.2. Spor Tesisi Kuruluş ve Planlama Aşamasında Göz Önünde Bulundurulması Gereken Bilimsel Kriterler

Spor tesisleri tasarımcısı projenin yapımında şu hususları göz önünde bulundurması gerekmektedir.

59