Sosyal Yapılandırmacılık

Sosyal yapılandırmacılık, öğrenmenin sosyal ortamlar içinde olacağını, sadece biliĢsel süreçlerin öğrenmenin oluĢumunda yeterli olmayacağını savunan yapılandırmacı kurama bağlı bir alt kuramdır. BiliĢsel yapılandırmacılık ile benzerlik göstermekle birlikte öğrenmenin sadece bireyin biliĢsel süreçleriyle değil, dil geliĢimi ve sosyal Ģartlar ile de ilgisini kurar.

Temelini Vygotsky‟den alan kuramda Vygotsky öğrenme süreci içinde sosyal etkileĢim ve dil geliĢiminin önemli yer tuttuğunu vurgular. Vygotsky' e göre çocuğun öğrenme potansiyeli diğer bilgili bireylerle birlikte olduğunda ortaya çıkar.

Birey, yaĢamının büyük bölümünü sosyal bir topluluk içinde geçirmekte ve yaĢamı süresince bu toplulukla etkileĢimde bulunarak bilgi alıĢveriĢi yapmaktadır. Buna bağlı olarak; yaĢamında sahip olduğu birçok deneyim ve fikir, sosyal topluluk içerisindeki etkileĢimlerine bağlı olarak Ģekillenmektedir.

Sosyal yapılandırmacılık (social constructivism), sosyalleĢme sürecinde eğitimin önemini vurgular ve bireysel geliĢimin sosyal geliĢim ile elde edileceğine inanır. “Bireyler bilgiyi çevreyle etkileĢerek yapılandırır ve süreç içinde hem çevre hem de birey değiĢir. Okullar; okuma, yazma, matematik gibi konu alanlarının kültürel araçlar olarak kullanıldığı sosyokültürel ortamlardır” (Abdal- Haqq, 1998).

Piaget‟in kendi baĢına oluĢturulmuĢ Ģemalarının aksine Vygotsky, öğrendiklerimizin çoğunu baĢkalarından öğrendiğimiz konusunu vurgulamıĢtır. Ayrıca, baĢkalarından öğrenmek zorunda olduğumuz Ģeylerin en önemlisi, bireylerin birbirleriyle ve dünyayla etkin biçimde temaslarını kılmak için icat edilen psikolojik araçlardır. Mantık, sembolik dönüĢümler, kavramlar,

fikir biçimleri, iĢaretler, sayılar ve kelimeler insanların birlikte yaĢadıkları bir dünya inĢa ederken kullandıkları araçlardır. Öğrenen bir psikolojik araç edindiğinde, ufkunda yeni olasılıklar açılır. Dil, yüksek öğrenme biçimleri, problem çözme ve yeni yeteneklerin kazanımını olanaklı kılan en üst düzey psikolojik araçtır. “Hem Vygotsky hem Dewey dilin öncelikle bir iletiĢim aracı olduğunu kabul ederler. Dille kaydedilen kavram ve iliĢkiler, sosyal bir ortamda aktarılır ve kazanılır” (Philips ve Soltis, 2005:59).

“Vygotsky kültür ve kültürel etkileĢimi ön plana alır ve yapılandırmanın iĢbirliğine dayalı olarak gerçekleĢeceğini varsayar” (Ülgen, 2001:94). Vygotsky‟e göre üç önemli geliĢim alanı vardır:

1-Anlamlandırma: KiĢilerin içinde yaĢadığı toplum ve kültür, kiĢilerin bilgiyi yapılandırmalarında etkilidir. Çevremizdeki insanlar ve kültür, olayları algılamamızı ve anlamlandırmamızı etkiler ve bilgilerimizi bunlar vasıtasıyla oluĢtururuz.

2-BiliĢsel geliĢim araçları: Çocuğun biliĢsel geliĢimin sağlayan araçlar vardır. Bunlar; kültür, dil ve çevresindeki çocuk için önemli olan kiĢilerdir. Bu araçların Ģekli ve kalitesi biliĢsel geliĢimi biçimlendirir ve hızını etkiler.

3- Yakınsal GeliĢim Alanı (The Zone of Proximal Development): “Vygotsky‟e göre kiĢinin geliĢimi sonu olmayan bir silindire benzer. Bu silindir kiĢinin problem çözme becerileri geliĢtikçe yukarılara doğru kayan yakınsal bir geliĢim alanı vardır” (Senemoğlu, 2004:56-57).

Vygotsky, geliĢimsel süreçte iki aĢamalı bir geliĢimsel düzeyden bahsetmektedir. Çocuk öncelikle sosyal çevre ile iliĢki kurmakta ve bu kiĢiler arası düzeyi oluĢturmakta, daha sonrasında ise kendisi ile iliĢkiye girmekte ve bu da içsel düzeyini ortaya çıkarmaktadır. Bu düzeylerden birincisinde çocuk tek bir birey olarak ele alınmaktan çok, yetiĢkin, kendinden daha deneyimli ve bir akran veya öğretici çifti ile iliĢkisi psikolojik olarak araĢtırılmakta ve birim analizinin yapılmasını içermektedir. DüĢünme bu durumda paylaĢılan aktivitelerle baĢlamaktadır

Sosyal öğrenmede öğrenme sürecinde önce yetiĢkin yönlendirmeleri, daha sonra içsel düzenlemeler yolu ile özümlemekte, içselleĢtirmekte ve giderek çocuğun bundan sonraki performansında bir rehber görevi görmektedir. Ancak bu yapılırken çocuğun Ģu

anda var olan gerçek anlayıĢ düzeyi ve yeteneklerine duyarlı olunmalı, çocuğun problem çözmede kendi giriĢimlerini yapmasına izin verilmelidir.

Vygotsky'e ve sosyal yapılandırmacılara göre sosyal yapılandırmacılığın görüĢleri Ģöyle özetlenebilir (Özden, 2003:62):

* Öğrenme ve geliĢim sosyal bir etkinliktir.

* Öğretmen, öğrencinin öğrenme sürecinde kolaylaĢtırıcı görevindedir.

*Öğrencilerin birbirleri ile çalıĢmaları ve etkileĢimleri desteklenmeli yani öğrencilerin edindikleri yeni bilgileri, arkadaĢları ve öğretmenleri ile paylaĢarak, tartıĢarak benimsemeleri sağlanmalıdır.

Eggen (1999), Piaget'nin ve Vygotsky'nin yapılandırmacılığa iliĢkin görüĢlerini aĢağıdaki çizelgede karĢılaĢtırarak bu iki psikologun ortak yapılandırmacı görüĢünü belirlemeye çalıĢmıĢtır (Akt.Erdem, 2001:119).

Çizelge 1.3. Piaget ve Vygotsky'nin Yapılandırmacı GörüĢlerinin KarĢılaĢtırılması

Piaget Vygtotsky

Temel Soru Yeni bilgi tüm kültürlerde nasıl oluĢturulur?

Bilginin araçları (kültür ve dil) belli bir kültüre nasıl aktarılır?

Dilin Rolü

Sembolik düĢünceyi geliĢtirmeye yardım eder; nitelik zihinsel iĢlev düzeyini arttırmaz (iĢlevin

düzeyini çalıĢma arttırır).

Kültürel aktarma ve öz-

düzenleme düĢünmede önemlidir. Nitelik zihinsel iĢlevin düzeyini arttırır.

Sosyal EtkileĢim

ġemaları sınamak ve geçerli kılmak için bir yol sağlar

Fikirlerin kültürel değiĢimi ve dil becerilerini geliĢtirme için ortam sağlar. Öğrenenlerin GörüĢü Nesne ve fikirlerin kullanılmasında etkindir. Sosyal bağlamlarda ve etkileĢimlerde etkindir. Öğretim Dengesizliği yıkmada öğrenme

yaĢantılarını tasarımlar.

ÇalıĢmanın çatısını oluĢturur. EtkileĢimi sağlar.

BiliĢsel ve sosyal yapılandırmacılık arasındaki temel farklılığı Ģu Ģekilde açıklayabiliriz: Piaget çocukların kendi davranıĢları, eylemleri yoluyla bilgiyi yapılandırır görüĢünü savunur, Piaget‟e göre çocuğun eylemleri, bilginin yapılanmasında temel role sahiptir. Vygotsky ise bilmenin ve anlamanın kaynağının toplum içinde olduğunu söyler. Vygotsky‟e göre, bilginin yapılanmasında temel role sahip olan bireyin eylemleri değil içinde yaĢadığı, iletiĢim kurduğu toplumdur.