Bu çalışma kapsamında sosyal sermayenin diğer sermaye türlerinden farklılıklarına ve diğer sermaye türleri ile arasındaki ilişki ve benzerliklere değinilecektir. Bu kapsamda ilk olarak beşeri ve sosyal sermaye arasındaki farklılıklara değinilecektir. Özyılmaz (2008: 399), beşeri ve sosyal sermaye arasındaki farklara şu şekilde değinmiştir:
Beşeri sermayenin konusu birey ile ilgilidir, oysa sosyal sermayenin konusu ilişkiler ile ilgilidir
Beşeri sermayenin ölçülmesinde okullarda harcanan yıllar ve kazanılan nitelikler kullanılmaktadır. Sosyal sermayenin ölçülmesinde ise tutumlar, değerler, üyelik, katılım ve güven seviyeleri kullanılmaktadır.
Beşeri sermayenin çıktıları gelir ve verimlilik gibi doğrudan ve sağlık ve sivil faaliyetler gibi dolaylı iken, sosyal sermayenin çıktıları sosyal bağlılık, ekonomik başarı ve daha fazla sosyal sermayedir
Beşeri sermaye doğrusal olarak modellenebilirken sosyal sermaye karşılıklı etkileşim, dairesel olarak modellenebilir.
Robison vd. (2002: 4) beşeri sermayenin bireyin yalnızca kendisinde yer alabilirken, sosyal sermayenin bir sosyal ilişki ile birlikte var olduğuna değinmiştir. Tablo 2.3’de ise Neira vd. (2009: 115) beşeri ve sosyal sermaye arasındaki ilişkileri yaklaşım, ölçüm, sonuçlar ve model bakımından kıyaslamaktadırlar.
Tablo 2.3: Beşeri ve Sosyal Sermaye Arasındaki İlişki
Beşeri Sermaye Sosyal Sermaye
Yaklaşım Bireysel etken İlişkiler
Ölçümler Okulda geçen yıllar ve nitelikler
Tutumlar/değerler Katılım
Güven düzeyleri
Sonuçlar Dolaysız: Artan gelir ve verimlilik
Dolaylı: Sağlık, sivil etkinlik
Sosyal bağlılık Ekonomik karlar
Artan sosyal sermaye artışı
Model Çizgisel İnteraktif
Kaynak: Neira vd., 2009: 115
Tablo 2.3’e göre beşeri sermaye birey ve sosyal sermaye ilişkiler odaklıyken, beşeri sermaye ‘okulda geçen yıllar’ veya diploma ve nitelikler ile ölçülür ve sosyal sermayeyi ölçme metodu tutum ve değerler, katılım ve güven düzeyidir. Eşki Uğuz (2010: 28), Tablo 2.4’de değinildiği üzere, Bourdieu’nun tablolaştırdığı sermayenin üç türü ve özelliklerine aşağıda yer aldığı şekilde değinmiştir.
Tablo 2.4: Bourdieu'da Sermayenin Üç Biçimi ve Temel Karakteristikleri
Sermayenin
Biçimi Temel Ayrım
Ana Belirleyici Hiyerarşi Derecesi
Gösterge Ekonomik Mali başarı ya da
başarısızlık Para Güçlü Ekonomik Statü
Kültürel Tanınmışlık ya da
sıradanlık Prestij Güçlü Statü ve eğitim
Sosyal Üye olma ya da
olmama
Sosyal ilişkiler ve
bağlantılar Zayıf Üyelikler
Kaynak: Eşki Uğuz Hülya, 2010: 28
Tablo 2.4’de yer aldığı üzere, ekonomik, kültürel ve sosyal sermaye biçimleri kıyaslanmıştır. Ekonomik sermayenin belirleyicisi mali iken, kültürel sermayenin belirleyicisi prestij ve sosyal sermayenin belirleyicisi sosyal ilişkiler ve bağlantılar şeklindedir. Sosyal sermayenin diğer sermaye formlarından farklılaşan özelliklerine ise Tablo 2.5 yer vermektedir.
Tablo 2.5: Sosyal Sermayenin Diğer Sermaye Formlarından Farklılaşan Özellikleri
Sermaye Şekli Ulaşım Vergileme Birikim Dönüşüm Ekonomik
Sermaye
Hayır Evet Evet Evet
Fiziksel Sermaye Hayır Evet Evet Evet
Beşeri Sermaye Hayır Hayır Evet Evet
Kültürel Sermaye
Hayır Hayır Evet Evet
Sosyal Sermaye Evet Hayır Evet Evet
Kaynak: Eşki Uğuz Hülya, 2010: 107.
Tablo 2.5’e göre, ekonomik ve fiziksel sermaye vergilendirilebilirken; beşeri, kültürel ve sosyal sermaye vergilendirilememektedir. Birikim ve dönüşüm tüm sermaye şekilleri için ortak özellik olarak gözükmektedir. Sosyal sermayenin diğer sermaye türlerinden farklı bir temel özelliği daima ulaşılabilir olmasıdır ve diğer sermaye biçimlerinden farklı olarak sosyal birlikteliklerin içerisinde doğal olarak var olup hemen ulaşılabilen bir şekilde gelişimini sürdürmektedir (Eşki Uğuz, 2010: 107).
Sosyal sermayenin diğer sermaye türlerinden farklı bir yönü, ilişkilerin var olması durduğu zaman, sosyal sermayenin de kaybolmasıdır (Leana ve Van Buren, 1999: 539). Sosyal sermaye diğer sermaye türlerine nasıl dönüştürülebilir olduğuyla da ilgi çekicidir (Daly ve Silver, 2008: 541). Sosyal sermayenin diğer sermaye türleriyle benzer olan ve benzer olmayan yönlerine Tablo 2.6’da yer verilmektedir.
Tablo 2.66: Verimlilik, Birikim, Mülkiyet ve Karmaşıklık Referanslarını İçerecek
Şekilde Sosyal Sermaye ve Diğer Sermaye Formları Arasındaki Benzer ve Benzer Olmayan Özelliklerin Özeti
Benzer Özellikler Benzer Olmayan Özellikler
Verimlilik Sosyal sermaye kullanılmayan durumda olabilen batık maliyetlerdir.
Sosyal sermaye iyiye ya da kötüye kullanılabilir (Toplumun perspektifinden)
Sosyal sermaye aktörlerin çıkarlarını, toplumun perspektifinden iyi ya da kötüyü yansıtır. Toplumun çıkarları açısından tarafsız değildir Birikim ve Sürdürüm
Sosyal sermaye sürdürülmezse tükenir. Sosyal sermaye hem kast edilmiş yatırımların, hem de diğer eylemlerin niyet edilmemiş yan ürünlerinin bir sonucudur.
Sosyal sermaye geçmiş eylemlerin bir sonucudur.
Sosyal sermayenin birikimi ciddi anlamda gelecek faydalar için kasıtlı fedakarlıklar gerektirmez.
Sosyal sermayenin harici müdahalelerle oluşturulması daha zordur.
Mülkiyet Hakkı Kamu Malları Mukayesesi Sosyal sermayeye erişim hiçbir zaman tam
anlamıyla kamusal değildir. Erişim bir ağa bağlantı ve / veya mutlak yetenekler gerektirir.
Sosyal sermaye sosyaldir, yani bireysel olarak sahiplenilemez.
Karmaşıklık ve Toplam Düzeyleri Çeşitlendirilmiş sosyal sermaye ekonomik
yapısal değişikliklere karşı daha az savunmasızlık anlamına gelir.
Sosyal sermaye en fazla çeşitlendirilmiş, sermayenin en az homojen şeklidir.
Farklı seviyelere dayanaraktan sosyal sermayenin toplanması ciddi metodolojik zorluklar gerektirir.
Kaynak: Westlund, 2006: 38’ den uyarlanmıştır
Tablo 2.6’da birikim ve sürdürüm başlığı altında sosyal sermayenin diğer sermaye türlerinden farklılıkları kapsamında sosyal sermayenin kast edilmiş, niyet edilmiş yatırımların yanında niyet edilmemiş yan ürünlerin de bir sonucu olduğu vurgulanmıştır. İlgili durum işletme literatüründe yer alan sistem yaklaşımı bakımından da irdelenebilir. Koçel (2003: 253), verilen talimat doğrultusunda faaliyetlerini sürdürüp çıktının önceden tahmin edilebilir ve bu çıktıda bir değişme beklenmediği durumda sistemin deterministik sistem olduğunu, çıktının değişik bir özellik göstermesi durumunda ise sistemin probabilistik sistem olduğuna yer vermiştir. Westlund (2006: 38) ve Koçel (2003: 253) birlikte değerlendirildiğinde niyet edilmemiş yan ürünlerin bir sonucu olabilen sosyal sermayenin çıktı olarak önceden tahmin edilebilirliğinin
güçlülüğü ortadır ve sosyal sermayenin probabilistik sistem özellikleri sergileyebildiği değerlendirilmesinde bulunulabilir.