Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun Örgütsel Yapısı

1983 yılında, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Kurum, önce Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlı olarak kurulmuş, 1989 yılında da Başbakanlığa bağlanmıştır.¹⁴⁶

Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, 2828 sayılı Kanun ile 24.5.1983 tarihinde kurulmuştur. Kanun'a ilişkin Tasarı, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından hazırlanmış, Bakanlar Kurulu'nda kabul edilerek Danışma Meclisi'ne sevk       

145 Kovancı, a.g.e., s. 21 146 www.shçek.gov.tr. (2011)

edilmiş ve buradaki görüşmelerin ardından, dönemin yetkili yasama organı olan Milli Güvenlik Konseyi'nce kabul edilmiştir. Kanun, kamu hukuku statüsü içinde görev yapan SSYB Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü, SSYB Sosyal Hizmetler Enstitüsü ve İllerde kurulu Korunmaya Muhtaç Çocukları Koruma Birlikleri ile demek statüsündeki Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu'nu kaldırmış ve yeni bir kamu hukuku tüzel kişisi (SHÇEK) oluşturarak tamamen yeni ve farklı bir örgütlenme modeli geliştirmiştir.¹⁴⁷

SHÇEK Genel Müdürlüğü, katma bütçeli ve tüzel kişiliği olan bir kamu kuruluşudur. Kurumun kuruluş amacı 2828 sayılı SHÇEK Kanununun 1. Maddesinde; "Korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, sakat, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetleri ve bu hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları ile faaliyet ve gelir, görev, yetki ve sorumlulukları ile faaliyet ve gelirlerine ait esas ve usulleri düzenlemektir" şeklinde ifade edilmiştir. Bu kanunun kapsamı ise 2. Maddede yer alan "Bu kanun, sosyal hizmetlerle ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişileri ve özel hukuk tüzel kişilerini, sosyal hizmet kurum ve kuruluşlarında çalışan personeli, sosyal hizmetlerden faydalananları ve faydalanacak durumda olanları kapsar" ifadeleriyle belirtilmiştir. Sosyal devlet ve sosyal hizmetler birbiriyle çok yakın bağlantıları olan iki farklı alandır. Sosyal hizmetlerin gelişimi sosyal devlet anlayışının ortaya çıkışını etkilediği gibi, sosyal devletin kurumsallaşması da sosyal hizmetlerin daha çağdaş bir anlayışla yaygın ve etkili bir biçimde örgütlenmesine temel oluşturmuştur. Ekonomik ve toplumsal yönden zayıf toplum kesimlerini korumayı amaçlayan sosyal politikaları, anayasal ve yasal düzenlemelerle güvence altına almayı benimseyen "sosyal devlet"i bir ülke halkının her alandaki yaşam düzeyini iyileştirmek için devlet taralından alınması yararlı ve gerekli maddesel ve maddesel olmayan Önlemlerin bütünü belirler. Halkın tümünün refahım-gönencini amaçlar ve sosyal refah devleti düşüncesi ve uygulamaları ile özdeşleşir. 24 Mayıs 1983 tarihinde kabul edilen 2828 sayılı SHÇKK kanunu ile sosyal devlet ilkesinin anayasal yükümlülükleri temel esaslara bağlanmış ve güçlü bir teşkilatlanma ve örgütlenmenin gerçekleştirilmesi ile uygulamaların çağdaş sosyal hizmet anlayışı       

147 Ethem Çengelci, Cumhuriyet Türkiye'sinde Sosyal Hizmetlerin Örgütlenmesi, Ankara, 1996, s.8–9.

çerçevesinde geliştirilip yaygınlaştırılması amaçlanmıştır. Sosyal hizmetlerin günümüz şartlarına uygun olarak geliştirilmesi ve modern toplum standartlarına uygun bir biçimde yerine getirilmesini amaçlayan kanun, ülkemizde son yıllarda kabul edilen, birey ve grupların ihtiyaç duydukları sosyal desteği sunan en önemli sosyal içerikli kanunlardan birisi olma özelliğine sahiptir.¹⁴⁸

Uzun yıllar adı geçen ancak bir türlü gerçekleştirilemeyen, korunmaya, bakıma, yardıma muhtaç çocuk, sakat, yaşlı ve diğer ihtiyaç gruplarını kapsayan sosyal hizmetlere ilişkin yönetim ve uygulamaların bütünleştirilerek tek bir otorite altında toplanması ve güçlü bir teşkilatın kurulması 2828 sayılı kanunla mümkün olabilmiştir. Sosyal politikanın çok etkin bir aracı ve uygulama alanı olan sosyal hizmetlerin her ülkenin kalkınma ve gelişmesi açısından son derece önemli bir yeri ve rolü vardır. 2828 sayılı kanun ile getirilen bir önemli yenilik de devlet imkanları ile vatandaş imkanlarını, gönüllü katkı ve katılımları açık ve objektif esaslar çerçevesinde birleştirmek olmuştur, illerde kurulan, Vali ve ildeki üst düzey kamu yöneticileri ile gönüllü kişi ve kuruluşların katılımıyla oluşturulan İl Sosyal Hizmetler Danışma Kurulları ve Hizmeti vatandaşa mahallinde, en yakın noktadan sunabilecek özellikteki "İl Sosyal Hizmetler Müdürlükleri" sosyal hizmetler alanında devlet-vatandaş işbirliğini sağlamada etkili olan bir düzenlemeyi gerçekleştirebilmiştir.¹⁴⁹

Söz konusu kanunla, SHÇEK Genel Müdürlüğü, Anayasa ile Türkiye Cumhuriyeti Devletine verilmiş sosyal güvenlik, sosyal yardım ve sosyal hizmetlerle ilgili görevlerin önemli bir bölümünü yürütmekle sorumlu kılınmış, gerekli hukuki olanaklarla donatılmış ve bu alandaki kurumsal yapı oldukça güçlendirilmiştir. SHÇEK’ in teşkilat yapısı Merkez Teşkilatı ve Taşra Teşkilatından oluşmaktadır. Teşkilat yapılarının özellikleri örgütsel yapısı şu şekildedir:

148 Semih Kut, Sosyal Hizmet Mesleği: Nitelikleri, Temel Unsurları, Müdahale Yöntemleri, Ankara. 1988

Merkez Teşkilat: SHÇEK Genel Müdürlüğü, Başbakanlığa bağlık kanıtı tüzel

kişiliğine sahip katma bütçeli bir kurumdur. Bu kurumun merkezi Ankara'dır. Kurumun merkez teşkilatı (Madde İÜ) bir Genel Müdür, üç Genel Müdür Yardımcısı ile aşağıdaki birimlerden oluşur:

• Özel Kalem,

• Hukuk Müşavirliği, • Teftiş Kurulu,

• APK (Araştırma, Planlama, Koordinasyon Dairesi), • Aile ve Çocuk Hizmetleri Dairesi,

• Yetiştirme Yurtları Dairesi, • Yaşlı Hizmetleri Dairesi,

• Sakatlar m ve Felçlilerin Korunması ve Rehabilitasyonu Dairesi, • Ailenin Bütünlüğünün Korunması Dairesi,

• Genel Sosyal Hizmetler Dairesi, • Personel Dairesi,

• İdari ve Mali İşler Dairesi, • Bütçe Dairesi,

• Sosyal Hizmetler Eğitim ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü.

Taşra Teşkilatı

:

• İl Sosyal Hizmetler Müdürlükleri,

• İhtiyaç duyulan ilçelerde kurulacak sosyal hizmet şubeleri, • Sosyal Hizmet Kuruluşları

İl Sosyal Hizmetler Kurulu Valinin Başkanlığında aşağıdaki temsilcilerden oluşur:

• İl İdare Kurulu Üyeleri, • İl Sosyal Hizmetler Müdürü, • İl Merkez Belediye Başkanı.

Sosyal hizmet kuruluşları; 2828 sayılı SHÇEK Kanunun amacına ve belirtilen esaslara uygun faaliyette bulunan kuruluşlar olup, bunlardan;

• "Çocuk Yuvaları"; 0–12 yaş arası korunmaya muhtaç çocuklarla gerektiğinde 12 yaşını dolduran kız çocuklarının bedensel, eğitsel, psiko-sosyal gelişimlerini, sağlıklı bir kişilik ve iyi alışkanlıklar kazanmalarını sağlamakla görevli ve yükümlü yatılı sosyal hizmet kuruluşlarını,

• "Yetiştirme Yurtları"; 13–18 yaş arası korunmaya muhtaç çocukları korumak, bakmak ve bir iş veya meslek sahibi edilmeleri ve topluma yararlı kişiler olarak yetiştirilmelerini sağlamakla görevli ve yükümlü olan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarını,

• "Kreş ve Gündüz Bakımevleri"; 0–6 yaş grubundaki çocukların bakımlarını gerçekleştirmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumak ve geliştirmek ve bu çocuklara temel değer ve alışkanlıkları kazandırmak amacıyla kurulan ve sunduğu hizmetler karşılığında ücret alan ve yatılı olmayan sosyal hizmet kuruluşlarını,"Huzurevleri"; muhtaç yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak ve bakmak, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarını,

• "Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri"; bedensel, zihinsel ve ruhsal özürleri nedeniyle normal yaşamın gereklerine uyamama durumunda olan kişilerin, fonksiyon kayıplarını gidermek ve toplum içinde kendi kendilerine yeterli olmasını sağlayan beceriler kazandırmak veya bu becerileri kazanamayanlara devamlı bakmak üzere Kurulan sosyal hizmet kuruluşlarını ifade eder.150

2.1.2.Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumlarında