3.8. Bulgular ve Yorumlar
3.8.4. Konya SHÇEK de Çalışanların TKY Uygulamalarının Kritik Faktörleri
3.8.4.1. Üst Yönetimin Liderliği, Çalışanların Eğitimi ve Katılımı Kritik
Bu bölümde Toplam Kalite Yönetiminin ilgili faktörlere ait toplam 11 sorunun bulguları yer almaktadır.
Soru 2: Çalışanların TKY uygulamalarına katılımının teşvik edilmesi
Tablo 3.11’de çalışanların %46,6’sı TKY uygulamalarına katılımının teşvik edildiğini düşündüğünü belirtilmiştir. Çalışanlardan %6,1’i bu konuda kararsız olduğunu belirtmiştir. Yöneticilerin, bu konuda orta düzeyde bir bilinçlilik seviyesine sahip olması Konya SHÇEK de TKY uygulamalarına çalışanların katılımı konusunda
daha çok önem vermesi gerektiğinin bir göstergesi olabilir. Çünkü TKY de çalışanların kalite konusunda ikna edilmesi, yönetimindeki değişim sürecine alıştırılması, motive olabilmeleri için üst yönetimin destekleyiciliğinin ve örnek oluşturması önemlidir.
Tablo 3.11. TKY Ölçeği Soru 2 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 47 32,2 67,8 Katılmıyorum 22 15,1 21,9 Kararsızım 9 6,1 6,8 Katılıyorum 67 45,9 0,7 Tamamen Katılıyorum 1 0,7 100,0 Toplam 146 100,0 3,02
Soru 5: Çalışanların işlerini etkili bir biçimde yapabilmek için gerekli eğitimi
alması
Tablo 3.12’de çalışanların %66,4’ü çalışanların işleriyle ilgili eğitimi aldığını düşünmektedir. %25,3 çalışan bu konuda kararsızdır. Toplam kalite yönetimine geçiş sürecinde olduğu kadar uygulama döneminde de çalışanların gerekli eğitimi alması önemli bir unsur olarak yer almaktadır. Aslında öncelikle üst yönetimin bu konuda eğitilmesi ve bu şekilde ikna ederek tam destek vermesinin sağlanması gerekliliği göz önünde bulundurulursa, eğitim toplam kalite yönetiminin en başında önem kazanmakta ve zaman içinde öneminden hiçbir şey kaybetmediği orta çıkmaktadır.
Sonuç olarak Toplam Kalite Yönetimi zaman içinde değişikliklere uğrayarak, gelişerek devam eden bir süreç olarak tasarlandığı için eğitim sürekli var olmalı ve sürekli geliştirme için bir yardımcı faktör olarak kullanılmalıdır.
Tablo 3.12. TKY Ölçeği Soru 5 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 2 1,4 1,4 Katılmıyorum 10 6,8 8,2 Kararsızım 37 25,3 33,6 Katılıyorum 60 41,1 74,7 Tamamen katılıyorum 37 25,3 100,0 Toplam 146 100,0 3,82
Soru 19: Çalışanların kurumdaki kalite iyileştirme çabalarından dolayı
ödüllendirilmesi
Tablo 3.13. TKY Ölçeği Soru 19 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 43 29,5 70,5 Katılmıyorum 48 32,9 37,7 Kararsızım 35 24,0 13,7 Katılıyorum 11 7,5 6,2 Tamamen katılıyorum 9 6,2 100,0 Toplam 146 100,0 3,71
Tablo 3.13’ de çalışanların %62,4’ ü bu konuda olumsuz bir kanaate sahip olduğu bulunmuştur. Çalışanların kalite iyileştirme çabalarından dolayı ödüllendirdiği ifade edenlerin oranı ise % 13,7 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak çalışanların büyük bir kısmına göre, Konya SHÇEK ve bağlı kuruluşlarda başarının her zaman değerlendirilmediği ve ödüllendirmenin gerçekleşmediği söylenebilir. Oysaki TKY teorilerinde kurumun başarısı için bilgi, beceri, yetenek ve öz verili çalışmanın desteklenmesi, kurum içerisinde çalışanların emeklerinin takdir edilerek ödüllendirilmesi hoşnutluğa dönüşerek çalışanların olumlu tepki vermesine neden olacağı konusunda açıklamalar yapılmaktadır. Fakat yapılan çalışma sonucunda açığa çıkan sonuçlar uygula sürecinde tersine bir durumun olduğunu göstermektedir.
Soru 20: Üst düzeydeki yöneticilerin kurumun kalite vizyonu ve amaçlarının
Tablo 3.14’de kurum çalışanlarından % 79,4 ü üst düzey yöneticilerin kurumun kalite ve vizyonu ve amaçlarının oluşturulmasında aktif rol aldığını düşünmektedirler.
TKY uygulamaları başlatılırken üst düzeydeki yöneticilerin kurumun kalite, vizyonu ve amaçlarının oluşturulmasında aktif rol alması önemlidir. Çünkü yöneticilerin kurum içerisinde yeni uygulamaya geçebilmesi için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme yaparak, örgüt içi her türlü yapısal ve motivasyon tedbirlerin alınarak yürürlüğe konulmasını sağlaması sorumlulukları dahilindedir.
Sonuç olarak Konya SHÇEK kurum ve kuruluşlarında 2010 yılında TKY uygulamaları çalışmalarına başlamasına rağmen temel kavram ve amaçların belirtilmesi uygulamanın zamanla daha da iyiye gideceğinin bir göstergesi olduğu söylenebilir.
Tablo 3.14. TKY Ölçeği Soru 20 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 4 2,7 2,7 Katılmıyorum 11 7,5 10,3 Kararsızım 15 10,3 20,5 Katılıyorum 66 45,2 65,8 Tamamen katılıyorum 50 34,2 100,0 Toplam 146 100,0 4,00
Soru 21: Üst yönetimin kalite çalışmalarına önemli zaman ayırması
Tablo 3.15’de çalışanların %67,8’i üst yönetimin kalite çalışmalarına önemli zaman ayırdığını düşünmektedir. Bu durum çalışanların büyük bir kısmını değil de orta düzeyi ifade ettiği söylenebilir. Üst Yönetimin kalite çalışmalarına önemli zaman ayırması TKY teorilerinde belirtilmiş olduğu gibi kalite yönetiminin uzun yolculuğuna “üst yönetim”den başlanır maddesi için önem arz etmektedir. Çünkü kalite dönüşümü sürekli ifade edildiği gibi liderlere bağlıdır.
Konya SHÇEK düzeyinde düşünüldüğünde, sürekli kalite iyileştirmenin başarılı bir şekilde uygulanmasının yöneticilerin eğitimi, yöneticilerin kendisini işlerine adaması ve bu işe ayrılan örgütsel kaynakların sinerjik etkileşimine bağlı olacağı için önem verilmesi gerektiğini ifade edebiliriz.
Tablo 3.15. TKY Ölçeği Soru 21 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 6 4,1 4,1 Katılmıyorum 9 6,2 10,3 Kararsızım 32 21,9 32,2 Katılıyorum 57 39,0 71,2 Tamamen katılıyorum 42 28,8 100,0 Toplam 146 100,0 3,82
Soru 22: Üst yönetimin TKY çabalarının başlatılması ve sürdürülmesi için
sorumluluk üstlenmesi
Tablo 3.16’de çalışanların %67,1’i bu konuda olumlu bir fikre sahiptir. Araştırma sonucunda elde edilen bu oran biraz önce Tablo 3.7’ de ortaya çıkan oranla örtüştüğü gözlenmektedir. Bu nedenle kurumda çalışanlar için üst yönetimin TKY çalışmalarına orta düzeyde destek sağlayarak bilgi ve beceri kazandırılması hususunda aktif rol aldıkları benzer biçimde ortaya çıkmaktadır.
Tablo 3.16. TKY Ölçeği Soru 22 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
Yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 7 4,8 4,8 Katılmıyorum 8 5,5 10,3 Kararsızım 33 22,6 32,9 Katılıyorum 61 38,6 74,7 Tamamen katılıyorum 37 25,3 100,0 Toplam 146 100,0 3,77
Soru 23: Üst yönetimin çalışanların desteklenmesi için bir ödül sistemi
Tablo 3.17’de çalışanlardan %13’ü kurumdaki kalite çabalarının değerlenmesi için bir ödül sisteminin kurulduğuna inanmaktadır. Çalışanlardan %26’sı ise bu konuda karasız olduklarını ifade etmiştir. Tablo 3.15’de bilgi beceri ve emekte özverinin devamlılığı ile kalitenin artması ve çalışanların işlerine daha çok motive olmalarını sağlayan “ödüllendirme sistemi”ni faktörünün yeteri kadar gerçekleştirilmediği burada da ortaya çıkmıştır.
Tablo 3.17. TKY Ölçeği Soru 23 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama(x) Kesinlikle katılmıyorum 47 32,2 67,8 Katılmıyorum 42 28,8 39,0 Kararsızım 12 26,0 13,0 Katılıyorum 38 8,2 4,8 Tamamen katılıyorum 7 4,8 100,0 Toplam 146 100,0 3,75
Soru 24: Üst yönetimin, çalışanların temel TKY tekniklerini öğrenebilmeleri
için ortam yaratması.
Tablo 3.18. TKY Ölçeği Soru 24 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 3 3,4 2,1 Katılmıyorum 14 8,0 11,6 Kararsızım 32 11,4 33,6 Katılıyorum 58 37,5 73,3 Tamamen katılıyorum 39 39,8 100,0 Toplam 146 100,0 3,79
Tablo 3.18’de çalışanlardan %76,3’ü bu konuda olumlu bir fikre sahip oldukları gözlenmekteyken, %11,4’ünün ise bu konuda kararsız oldukları ortaya çıkmıştır. Toplam kalite yönetim sürecine geçiş aşamasında ve iyi bir şekilde ilerlemesi için çalışanların toplam kalite yönetim anlayışını ve ilkelerini öğrenmeleri önemlidir. Ortalama değeri 3,79 olarak orta düzeyde olsa da Konya SHÇEK’de
kurumun TKY sürecini başarılı bir şekilde devam edebilmesi için biraz daha iyileştirmesi gerektiğini söylenebilir.
Soru 25: Üst yönetimin çalışanların yetişmeleri için gerekli mali kaynağı
ayırması
Tablo 3.19. TKY Ölçeği Soru 25 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 5 3,4 3,4 Katılmıyorum 13 8,9 12,3 Kararsızım 38 26,0 38,4 Katılıyorum 58 39,7 78,1 Tamamen katılıyorum 32 21,9 100,0 Toplam 146 100,0 3,67
Tablo 3.19’da çalışanlardan %61,6’sı çalışanların yetişmesi için yöneticilerin gerekli mali yardımı yaptığı hususunda olumlu fikirde oldukları, çalışanlardan %26’sınında bu konuda kararsız oldukları ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak Konya SHÇEK kurumunda çalışanların orta düzeyde bir kısmı yeterli mali kaynağın TKY hususunda gerekli bilgi ve beceri sağlamaları için ayrıldığını düşündükleri söylenebilir.
Barry’in belirttiği gibi yönetim süreci genel olarak ele aldığımızda sosyo-ekonomik ve teknik özelliği bulunan bir süreçtir. Karar verme, planlama örgütleme, iletişim, eş güdümleme ve denetleme aşamaları büyük ölçüde teknik nitelikler taşıyan süreçlerdir. Yönetimin sosyal özelliği ise, yöneltme aşamasında belirginleşirken tüm bu süreçlerin gerçekleşmesi için mali kaynağın çalışanlara sunulmasıyla sağlanır.218 Bu açıdan ele aldığımızda TKY sürecinin de başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi çalışanların eğitiminden ve eğitim sürecinin de aksamadan gerçekleştirilmesi içinde mali kaynağın yönetim tarafından ayrılması önem taşıdığı söylenebilir.
218 Barry ,B.W, Strategic Planning Workbook for public and Nonprofit Organizations, St. Paul, Amherst, Wilder Foundation, 1986.
Soru 31: Kurumda çalışanlara problem belirleme ve çözme eğitimi verilmesi
Tablo 3.20’da çalışanlardan %63’ü bu konuda olumlu fikre sahipken %25,3’ünün kararsız oldukları gözlenmektedir. Sonuç olarak çalışanlar, SHÇEK kurum ve kuruluşlarında kendilerinin problem belirleme ve çözme eğitimi verilmesi hususunda 3,67 puanla orta düzeyde gerçekleştirildiğini ifade ettikleri bulunmuştur.
TKY’ni amacı Kaizen felsefesinden hareketle insanların doyumunun sağlanmasıdır. Sürekli gelişmenin en iyi bir biçimde sağlanması için elde olan bütün olanakların en mükemmel biçimde kullanılması gerektiğini öngörmektedir.219 Bu nedenle kurumda çalışanların problem belirleme ve çözümüne yönelik eğitim alması, çalışanların yönetim sürecinde birebir aktif rol alarak morallerin yükselmesi, daha fazla uygulanabilir kararların alınması, zamandan tasarruf sağlanması ve çok zor görevlerin yerine getirilmesi verilirken, bütün bunlarda kişilerin duygularının doyuma ulaştığı, farklı görüşlere olanak tanınan ve aktiviteyi sürekli canlı tutan çalışanların becerilerinin ve bilgilerinin geliştirilmesi ile mümkün kılınacağı açıktır.
Kamu kurumlarında merkeziyetçilikten uzaklaşılarak, kararların kurumun gerçek sahibi olan çalışanlara ve hizmetten yararlanan doğrudan veya hizmetin üretim ve sunumundan dolaylı veya doğrudan katkısı olanlara aldırmak, problemleri onlara çözdürmek, kuruma ortak olduklarını hissettirmek TKY açısından vazgeçilmez bir değerdir. Sonuç olarak SHÇEK Kurumu çalışanlarına aktif olarak problem belirleme ve çözüm üretme eğitimi verilmesine biraz daha önem vermesi gerektiği söylenebilir.
Tablo 3.20. TKY Ölçeği Soru 31 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 7 4,8 4,8 Katılmıyorum 10 6,8 11,6 Kararsızım 37 25,3 37,0 Katılıyorum 42 28,8 65,8 Tamamen katılıyorum 50 34,2 100,0 Toplam 146 100,0 3,80
219 Mina, Özevren, Toplam Kalite Yönetiminde Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Alfa Yayınları, 1996, İstanbul.
Soru 32: Kurumdaki kalite iyileştirme çabalarında, “çalışan katılımı”nın
kritik öneme sahip olduğunun herkes tarafından bilinmesi
Tablo 3.21’de çalışanlardan %79,5’i kalite iyileştirme çabalarında çalışan katılımının önemini bildikleri fikri ortaya çıkmaktadır. Çalışanlar TKY’ nin başarılı bir şekilde uygulanması için “kaliteye olan inançta çalışan katılımın kritik öneme sahip olduğu” fikrine yönelik 4,08 iyi düzeyinde bir ortalamaya sahip oldukları belirlenmiştir. Bu durum SHÇEK kurum ve kuruluşlarında çalışanların gerekli eğitim ve bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi sonucunda TKY’e geçişin başarılı bir şekilde devam edeceğini göstermektedir. Çünkü TKY uygulamalarında çalışanların “kaliteye olan inanç” ve bu inancın gerçekleştirilmesi için kendilerinin önemli bir faktör olduğunun farkına varması önem arz etmektedir. Çetin’in de belirtmiş olduğu gibi kalite uygulamalarının başarıya ulaştığı organizasyonlarda çalışanlar kalite iyileştirmeleri için yeni fikir ve öneri oluşturmada kendilerini sorumlu hissederler. Eğitilen ve güçlendirilen çalışanlar, kendi kurumlarındaki en iyi kaliteyi üretme yeteneği taşırlar.
Sonuç olarak SHÇEK kurum ve kuruluşlarında çalışanların çoğu TKY uygulamalarına geçiş sürecinde önemli bir faktör olan, kurumdaki kalite iyileştirme çabalarında, “çalışan katılımı”nın kritik öneme sahip olduğunun çoğu çalışan tarafından bilindiği söylenebilir.
Tablo 3.21. TKY Ölçeği Soru 32 Frekans ve Yüzde Dağılımları
Faktör Frekans Yüzde Kümülâtif
yüzde Ortalama (x) Kesinlikle katılmıyorum 3 2,1 2,1 Katılmıyorum 8 5,5 7,5 Kararsızım 19 13,0 20,5 Katılıyorum 60 41,1 61,6 Tamamen katılıyorum 56 38,4 100,0 Toplam 146 100,0 4,08