Sosyal Bilgiler Dersinin Değerler Eğitiminde Rolüne İlişkin Elde Edilen

Öğretmen adaylarının“Sosyal Bilgiler dersi değerler eğitiminde nasıl bir rol üstlenmiştir?” sorusuna ilişkin görüşleri alınmış ve buna yönelik alt kategoriler ve frekans değerleri belirlenmiştir. Bu kategorilere ilişkin model aşağıda yer almaktadır.

Sosyal Bilgiler dersinin değerler eğitiminde rolü, kategorisi ile bağlantılı birçok farklı alt kategorinin olduğu görülmektedir. Bu alt kategoriler “etkili vatandaş yetiştirme”, “soyut kavramları somutlaştırma”, “ulusal ve evrensel değerleri tanıtma”, “ulusal değerlere sahip çıkma”, “kültürel değerleri koruma ve geliştirme”, “bir arada yaşama bilinci kazandırır” , “değerleri öğrencilere kazandırma”, “değerleri kapsayan bütünleyici bir ders”, “sosyal yaşama hazırlama”, “bireyler yaşadıkları topluma uyum sağlar”, “gelecek nesillere değerleri taşıma”, “değerlerin toplumda yaşatılmasını sağlar”, “kişilik gelişimine katkıda bulunur”, “değerleri daha işlevsel hale getirir” ve “değerlerin içselleştirilmesini sağlar” olarak sıralanabilir. Bu kategorilere ilişkin veri kaynakları ve yükleme sayısı aşağıda yer almaktadır.

Şekil 4’te yer alan kategoriler incelendiğinde yirmi dört yükleme ile “etkili vatandaş yetiştirme” kategorisi en çok dile getirilen kategoridir. Daha sonra on dokuz yükleme ile “soyut kavramları somutlaştırma”, on yedi yükleme ile “ulusal ve evrensel değerleri tanıtma”, on beş yükleme ile “ulusal değerlere sahip çıkma” ve “kültürel değerleri koruma ve geliştirme”, on dört yükleme ile “bir arada yaşama bilinci kazandırır”, “değerleri öğrencilere kazandırma” ve “değerleri kapsayan bütünleyici bir ders”, on üç yükleme ile “sosyal yaşama hazırlama”, on yükleme ile “maddi bireyler yaşadıkları topluma uyum sağlar”, dokuz yükleme ile “gelecek nesillere değerleri taşıma” ve “değerlerin toplumda yaşatılmasını sağlar”, yedi yükleme ile “kişilik gelişimine katkıda bulunur”, altı yükleme ile “değerleri daha işlevsel hale getirir” ve beş yükleme ile “değerlerin içselleştirilmesini sağlar” takip etmektedir. Aşağıda, Sosyal Bilgiler dersinin değerler eğitiminde rolüne ilişkin bazı alt kategoriler incelenerek, referans cümlelerine yer verilmiştir.

a. Etkili Vatandaş Yetiştirme

Sosyal Bilgiler dersinin amacı etkili vatandaşlar yetiştirmektir.Sosyal bilgiler dersinin değerler eğitimindeki rolü, sorumlu ve etkili vatandaşlar yetiştirmek amacıyla, programda yer alan değerlerin öğrenciye aktarılması olarak tanımlanabilir.Bu şekilde düşünen öğretmen adaylarının görüşleri aşağıda belirtilmektedir. Bir öğretmen adayı,

Ö.A. (3) “Sosyal Bilgilerin amacı etkili vatandaş yetiştirmektir bu amacı

gerçekleştirebilecek en önemli derslerden biridir Sosyal Bilgiler çünkü bu dersteki değerler bu amacı gerçekleştirmemize yardımcı olur.”cümlesiyle görüşünü ifade etmiştir. Başka bir öğretmen adayı konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (40)“Zaten bu dersin amacı etkili bir vatandaş yetiştirmek, bayrağına,

vatanına sahip çıkabilen bunun bilincinde olan vatandaşlar yetiştirebilmektir, değerlerde zaten burada devreye giriyor biz bunların değerlerin hepsini Sosyal Bilgiler dersi adı altında öğrenciye aktarıyoruz.”cümlesiyle açıklarken, diğer bir öğretmen adayı konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (39) “Bence Sosyal Bilgiler dersi değer eğitiminde vatandaşlık bilinci adı

altında rol üstlenerek dersin amacına uygun hedefleri kazandırmayı üstlenmiştir.” şeklinde belirtmiştir. Bir diğer öğretmen adayı konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (33)“Sosyal Bilgiler değer eğitiminde önemli bir derstir çünkü Sosyal

Bilgilerin ele aldığı dersler vatandaşlık olsun coğrafya olsun bunların hepsi toplumla ilgili derslerdir yine toplumun bir arada olması için en önemli husus öğrenciye aktarılabilecek düşünce ve değerleri, etkin vatandaş yetiştirmek ve haklarımızı öğrenmek açısından önemli olduğu için değerler de büyük önem taşır.” cümlesiyle açıklamıştır. Başka bir öğretmen adayı ise konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (34) F. “Aslında bu toplu düzelecekse Sosyal Bilgiler dersi sayesinde

düzeltilebilir; çünkü Sosyal Bilgiler dersi birçok değeri kapsayan toplumsal yaşamı içeren birçok kapsamı olan bir derstir maalesef günümüzde bu önemli olduğu düşünülmüyor ama Sosyal Bilgiler dersinde değerler eğitimi verilirken vatandaşlık değeri aşılanabilir bu sayede etkin vatandaşlar yetiştirilebilir.” şeklinde belirtmiştir.

b. Ulusal ve Evrensel Değerleri Tanıtma

Toplumun varlığını oluşturan ulusal ve evrensel değerleri bireylerin fark etmesini sağlamak ve bu değerleri bireylere kazandırmak adına Sosyal Bilgiler dersi değer eğitiminde önemlidir. Sosyal Bilgilerin ulusal ve evrensel değerleri tanıttığını düşünen öğretmen adaylarının görüşleri aşağıdaki gibidir. Bir öğretmen adayı,

Ö.A. (10) “Biz öğretmen adayı olarak Sosyal Bilgiler dersinde sadece tarih

yükümlüyüz çünkü Sosyal Bilgiler toplumsal sorunları da konu alıyor o yüzden sadece toplumsal değerleri değil ve evrensel değerleri de çocuğa kazandırmamızda Sosyal Bilgiler dersi önemlidir.” cümlesiyle görüşünü ifade etmiştir. Başka bir öğretmen adayı konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (41) “Bana göre Sosyal Bilgiler değerler eğitiminde diğer derslere göre

daha önemlidir. Genelde toplumsal konuları işlediği için bu konularla ilgili değerleri öğrenciye kazandırır zaten kazandırdığı bu değerler de toplumumuzun genel değerleridir bence.”şeklinde belirtmiştir. Bir diğer öğretmen adayı ise konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (58) “Sosyal Bilgiler dersi toplumu gündelik hayata adapte etme

noktasında en büyük yardımı sunan derstir. Bu dersin amacı bireyi toplumun sahip olduğu değerleri öğretip tanıtmaktır.”cümlesiyle açıklamıştır.

c. Kültürel Değerleri Koruma ve Geliştirme

Sosyal Bilgiler dersi kültürel değerleri korumak ve geliştirmek adına önemli bir derstir. Sosyal Bilgiler dersinde verilen değerler eğitimi ülkenin geleceği açısından önem taşır çünkü kültürel değerlere sahip bireyler bu değerleri koruyarak ülkenin gelişimine katkıda bulunabilmektedir. Bu şekilde düşünen öğretmen adaylarının görüşleri aşağıdaki gibidir. Bir öğretmen adayı,

Ö.A. (28) “Sosyal Bilgiler dersi değerlerimizi öğrencilere aktararak kültürel

değerlerin devamlılığını sağlar ve bu da değerlerin toplumda yaşatılması demektir.” cümlesiyle görüşünü ifade etmiştir. Başka bir öğretmen adayı konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (7) “Sosyal bilgiler dersi tarihimizi, kültürümüzü, geçmişimizi öğreten bir

ders olduğu için geçmişten bir şeyler buluyorsun ve öğrencileri geleceğe yönlendiriyorsunuz hani bunun içinde çocuğun geçmişteki değerleri bilmesi gerek. Çocuk diğer dersler de geçmişi ile bugünü kıyaslayamaz değerleri bilemez ama Sosyal Bilgiler dersinde geçmişini öğrendiği için kültürünü korumasını sağlar bu açıda Sosyal Bilgilerde değer eğitimi önemlidir diye düşünüyorum.” şeklinde belirtmiştir. Bir diğer öğretmen adayı ise konuya ilişkin düşüncesini,

Ö.A. (12) “Sosyal Bilgiler aslında var olan toplumun kültürünü inançlarını

bireylere tanıtan ve onu korumayı amaçlayan değerler bütünü bir ders niteliğinde, rol oynar.” cümlesiyle açıklamıştır.

4.4. Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Öğrencilere