I. BÖLÜM
2.5. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Perspektifinde Türkiye’de
2.5.2. Sosyal Bilgiler Programında Hukuk Eğitimi Perspektifi
2.5.2.2. Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Okuryazarlığına
Sosyal bilgiler, ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirmek amacıyla, sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgilere dayalı olarak, öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanı olarak tanımlanmaktadır (Erden, Tarihsiz, 8). Bu bağlamda yenilenen sosyal bilgiler programında yer alan sosyal bilimlerden seçilen hukuk konularına Tablo 5, Tablo 6, Tablo 7 ve Tablo 8’ de yer verilmektedir. Sosyal bilgiler öğretim programı alanında yer alan ünite konuları, öğrencilerin hukuk okuryazarlığını tanımalarını sağlama, öğrencilerin bireysel ve toplumsal haklarını öğretme ve onları bilinçlendirme gibi genel kazanımları hedeflemektedir. Kazanımlar, çocukların doğrudan gözlenebilir davranışlarının yanı sıra bilgi, beceri, tutum ve değerleri de içeren ifadelerdir. (Demirkaya, 2006: 82). Kazanım, öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla öğrencinin kazanması beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerlerdir (Gelen, 2006: 309).
Programdaki her bir kazanım bir öğrenme alanının konusuna göre düzenlenmektedir. Öğrenme alanı, birbiri ile ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır (MEB, 2005a: 95; MEB, 2005b: 98). Sosyal bilgiler dersi “ Birey ve Toplum”, “ Kültür ve Miras”, “İnsanlar, Yerler ve Çevreler”, “Üretim, Dağıtım ve Tüketim”, “Zaman, Süreklilik ve Değişim”, “ Bilim, Teknoloji ve Toplum”, “ Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler”, “
Güç, Yönetim ve Toplum”, “Küresel Bağlantılar” olmak üzere dokuz öğrenme alanı çerçevesinde yapılandırılmıştır. Hukuk disiplinine yer verilen öğrenme alanlarına bakıldığında, bireyin kişisel gelişimi ve sosyal çevrenin bu gelişime etkisinin değerlendirilmeye çalışıldığı birey ve toplum öğrenme alanı, değişim ve gelişimin devam eden bir süreç olması sebebiyle geniş bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bu öğrenme alanında bireyin, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak hak ve sorumluluk ilişkisini kurabilmesi ve aidiyet duygusunu kavraması amaçlanmaktadır (MEB, 2005b: 98).
Telif hakları ve patentin bilimsel gelişmelerdeki etkisini tartışarak bilimsel çalışma ve birikimlerin yasalarla korunduğunu fark etmelerini sağlamayı amaçlayan “Bilim, Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanında da hukuk konularına yer verilmektedir. Hukuk disiplininin konularına ağırlık verildiği “ Güç, Yönetim ve Toplum” öğrenme alanında öğrencilerin, bilinçli ve etkin yurttaş olarak topluma tam katılma yollarını araştırarak görev ve sorumluluklarının farkına varmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu öğrenme alanında öğrenciler, demokratik yönetim anlayışının tarihsel gelişimini eş zamanlı olarak öğrenirler. Demokrasinin temel ilkelerinden hareketle farklı yönetim biçimlerini tanır ve karşılaştırırlar. Toplumsal düzenin nasıl sağlandığını ve korunduğunu anlayarak mevcut yönetimi etkilemek için hangi demokratik yolların olduğunu kavrarlar. Kural ve kuralsızlık kavramı üzerinde düşünerek kurallara neden gereksinim duyulduğunu ve kurallara uyulmadığı durumlarda ortaya çıkabilecek toplumsal kargaşa ile ilgili fikir sahibi olurlar. Anayasanın hazırlanmasında izlenen süreci, yasaların gereğini ve önemini kavrarlar. Geçmişten günümüze Türk devletlerinde yönetim şekli ve egemenlik anlayışındaki değişim ve sürekliliği fark ederek T.C. devletinin yönetim yapısını güçler ayrılığı ilkesi çerçevesinde analiz ederler (MEB, 2005b: 101).
4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler öğretim programına bakıldığı zaman hukuk konularının ağırlıklı olarak 6. ve 7. öğrenme alanı olan “Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler” ile “Güç, Yönetim ve Toplum” adlı öğrenme alanlarında toplandığı görülmektedir. Gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler öğrenme alanında, sosyal bilgiler konularının bireyler, gruplar ve kurumlar arasındaki etkileşimi incelemektedir. Okul, cami, aile, devlet daireleri, mahkemeler vb. kuruluşlar insan hayatında önemli bir role sahiptirler. Öğrencilerin bu kuruluşların nasıl meydana geldiğini, onların nasıl kontrol
altında tutulduğunu ve etkilendiğini, bu kuruluşların bireyleri ve kültürü nasıl etkilediğini ve onların nasıl değiştiğini ya da yaşamını sürdürdüğünü öğrenmeleri çok önemlidir (Demirkaya, 2006: 109).
6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programına bakıldığı zaman hukuk konularının ağırlık olarak 6. sınıfın 6. öğrenme alanı ve 7. sınıfın 7. öğrenme alanı olan “ Güç, Yönetim ve Toplum” da toplandığı görülmektedir. Güç, yönetim ve toplumun yapısındaki tarihsel gelişimi ve bunların çağdaş Türk toplumu ve dünyanın diğer toplumlarında gelişen işlevlerini kavramak vatandaşlık görevimizin geliştirilmesi açısından çok önemli bir yere sahiptir (Demirkaya, 2006: 110).
Sosyal bilgiler programında hukuk perspektifini daha kolay görmeyi sağlamak için müfredatta hukuk konularının yer aldığı bölümleri Tablo 2’ deki gibi şöyle tablolaştırmak mümkündür.
Tablo 5: İlköğretim 4.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Konularının Yer Aldığı Kazanımlar
Sınıf Öğrenme Alanı
Ünite Adı Kazanım
4. sınıf Birey ve Toplum Kendimi Tanıyorum
1. Bireysel farklılıkları tanır ve kabul eder.
Üretim, Dağıtım ve Tüketim Üretimden Tüketime
5. Bilinçli bir tüketici olarak haklarını kullanır.
Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler Hep Birlikte
1. İnsanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmî kurum ve grupları fark eder.
2. Ön bilgi ve yaşantısını kullanarak çevresindeki belli başlı sosyal problemler ya da ihtiyaçlarla grup, kurum ve sosyal örgütleri ilişkilendirir. 3. Kendisi ile çevresindeki gruplar, kurumlar ve
sosyal örgütler arasındaki etkileşime örnekler verir Güç, Yönetim ve Toplum İnsanlar ve Yönetim
1. Yaşadığı yerin yerel yönetim birimlerini tanır. 2. Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yerel
yönetimlerin rolünü açıklar.
3. Kamuoyunun yerel yönetimlere etkisine örnekler verir.
4. Büyük millet meclisinin açılışı ile ulusal egemenliği ilişkilendirir.
Tablo 5’ te görüldüğü gibi 4. sınıf sonunda öğrenciler, bilinçli bir tüketici olarak haklarını korumayı, insanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmi kurum ve grupları fark etmeyi, kendi çevresindeki sosyal örgütlerin ve resmi kurumların bilincine varmayı, yaşadığı yerel yönetim birimlerini tanıyarak kamuoyunun yerel yönetimlere etkisini öğrenmektedir (Oğuz, 2013: 169). Ayrıca ulusal egemenlik kavramı ile Büyük Millet Meclisi’nin açılışı arasındaki ilişkiyi kurabilmeyi öğrenmektedir.
Tablo 6: İlköğretim 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Konularının Yer Aldığı Kazanımlar
Sınıf Öğrenme Alanı
Ünite Adı Kazanım
5. sınıf Birey ve Toplum Haklarımı Öğreniyorum
1. Bulunduğu çeşitli grup ve kurumlar içindeki yerini belirler.
2. İçinde bulunduğu gruplar ile gruplara ait rolleri ilişkilendirir.
3. Katıldığı gruplarda aldığı roller ile rollerin gerektirdiği hak ve sorumlulukları ilişkilendirir.
4. Çocuk olarak haklarını fark eder.
Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler Toplum İçin Çalışanlar
1. Toplumun temel ihtiyaçlarıyla bu ihtiyaçlara hizmet eden kurumları ilişkilendirir.
2. Kurumların insan yaşamındaki yeri konusunda görüş oluşturur.
3. Sivil toplum kuruluşlarını etkinlik alanlarına göre sınıflandırır.
4. Sivil toplum kuruluşlarının etkinliklerinin sonuçlarını değerlendirir.
5. Bireylerin rolleri açısından sivil toplum kuruluşlarını resmî kurum ve kuruluşlarla karşılaştırır.
Küresel Bağlantılar
Hepimizin Dünyası
2. Ülkeler arasında ekonomik alışveriş olduğunu fark eder.
Güç, Yönetim
ve Toplum
Bir Ülke, Bir Bayrak
1. Toplumsal yaşamı düzenleyen yasaların varlığını ve önemini fark eder.
2. Yaşadığı yerdeki merkeze bağlı yönetim birimleri ile bu birimlerin temel görevlerini ilişkilendirir.
3. Merkezî yönetim birimlerini tanıyarak bu birimleri temel görevleriyle ilişkilendirir.
4. Demokratik yönetim birimlerindeki yetki ile ulusal egemenlik arasındaki ilişkiyi açıklar.
Tablo 6’ da görüldüğü gibi 5. sınıf sonunda öğrenciler, temel hak ve özgürlüklerin neler olduğunu, evdeki ve okuldaki kuralların neler olduğunu fark edip bu kurallar doğrultusunda sorumluluklarının neler olduğunu kavramaktadır. Bunların yanı sıra toplum için hizmet eden kuruluşların neler olduğunu öğrenen öğrenciler, bireylerin rolleri açısından sivil toplum kuruluşları ile resmi kurum ve kuruluşları karşılaştırmaktadır. Böylelikle toplumsal yaşamı düzenleyen yasaların varlığının bilincinde olarak yasaların önemini fark etmektedir. Merkezi yönetim birimlerini tanıyıp yaşadığı yerdeki merkeze bağlı yerel yönetim birimleriyle karşılaştırmaktadır. Ayrıca öğrencilere milli bayramların öğretilmesi sağlanarak milli marşla, ulusal egemenlik ve bağımsızlık sembollerine değer verilmesi hususları kavratılmaktadır (Oğuz, 2013: 171).
Tablo 7: İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Konularının Yer Aldığı Kazanımlar
Sınıf Öğrenme Alanı
Ünite Adı Kazanım
6.sınıf Birey ve Toplum Sosyal Bilgiler Öğreniyorum
4. Bir soruna getirilen çözümlerin hak, sorumluluk ve özgürlükler temelinde olması gerektiğini savunur.
5. Sosyal bilgilerin, Türkiye Cumhuriyeti’ nin etkin bir vatandaşı olarak gelişimine katkısını fark eder
Üretim, Dağıtım ve Tüketim Ülkemizin Kaynakları
3. Vatandaşlık sorumluluğu ve ülke ekonomisine katkısı açısından vergi vermenin gereğini ve önemini savunur. 6. İlgi duyduğu mesleklerin gerektirdiği eğitim, beceri ve kişilik özelliklerini araştırır. Güç, Yönetim ve Toplum Demokrasinin Serüveni
1. Demokrasinin temel ilkeleri açısından farklı yönetim biçimlerini karşılaştırır. 2. Değişik dönem ve kültürlerde
demokratik yönetim anlayışının tarihsel gelişimini tartışır.
3. Demokratik yönetimlerde yaşama hakkı, kişi dokunulmazlığı hakkı, din ve vicdan özgürlüğü ile düşünce özgürlüğüne sahip olunması gerektiğini savunur.
4. Tarihsel belgelerden yola çıkarak insan haklarının gelişim sürecini analiz eder. 5. Türk tarihinde kadının konumu ile ilgili sembollerine değer verir.
örnekleri, kadın haklarının gelişimi açısından yorumlar. Bilim, Teknoloji ve Toplum Elektronik Yüzyıl
1. Sosyal bilimlerdeki çalışma ve bulgulardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına etkisine örnekler verir. 4. Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur.
Tablo 7’ de görüldüğü gibi 6. sınıf sonunda öğrenciler, temel hak ve özgürlüklerin ihlali durumunda bireylerin bilgi edinme haklarının ve dilekçe haklarının var olduğunu öğrenmektedir. Devletin bireye- bireyin devlete karşı sorumluluklarının neler olduğu öğretilerek bireyin bilinçlenmesi sağlanmaktadır. Öğrenciler bir vatandaş olarak vergi vermenin önemini kavrayacak, alışveriş yaptıklarında alınan fiş ya da faturanın vergi olduğu bilgisine sahip olmaktadır. 5. sınıfın konularının devamı olarak demokrasiyi farklı yönetim biçimleriyle karşılaştırabilecek olan öğrenciler, tarihsel belgelerden yola çıkarak insan haklarının gelişim sürecini analiz etmektedir. Hukuk biliminin de yer aldığı sosyal bilimleri tanıyarak sosyal bilimlerdeki çalışma ve bulgulardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına etkisine örnek verir duruma gelmektedir. Herhangi bir ürün aldıklarında ise ürünün korsan olup olmadığını fark ederek, telif ve patent hakkı konusunda bilgilenmektedir. (Oğuz, 2013: 172).
Tablo 8: İlköğretim 7.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Konularının Yer Aldığı Kazanımlar
Sınıf Öğrenme Alanı Ünite Adı Kazanım 7.sınıf Birey ve Toplum İletişim ve İnsan İlişkileri
4. Doğru bilgi alma hakkı, düşünceyi açıklama özgürlüğü ve kitle iletişim özgürlüğü arasındaki bağlantıyı fark eder.
5. Kitle iletişim özgürlüğü ve özel hayatın gizliliği kavramlarını, birbiriyle ilişkileri çerçevesinde yorumlar. İnsanlar, Yerler ve Çevreler Ülkemizde Nüfus
5. Yerleşme ve seyahat özgürlüğünü açıklar. Bilim, Teknoloji ve Toplum Zaman İçinde Bilim
5.Tarihsel süreçte düşünceyi ifade etme ve bilim özgürlüklerini bilimsel gelişmelerle ilişkilendirir. Üretim, Dağıtım ve Ekonomi ve Sosyal
6. Eğitimin meslek edindirme hedefini kavrayarak ilgi ve yetenekleri doğrultusunda meslekî tercihlerine yönelik planlama yapar.
Tüketim Hayat Küresel Bağlantılar Ülkeler arası köprüler
2. küresel sorunlarla uluslar arası kuruluşların kuruluş amaçlarını ilişkilendirir.
3. küresel sorunların çözümlerinin yaşama geçirilmesinde kişisel sorumluluğunu fark eder.
4. düşünce, sanat ve edebiyat ürünlerinin, doğal varlıkların ve tarihi çevrelerin ortak miras öğesi olarak yaşatılmasında insanlığın sorumluluğunun farkına varır.
Güç, Yönetim ve Toplum Yaşayan Demokrasi
1. Tarihsel süreçte Türk devletlerinde yönetim şekli ve egemenlik anlayışındaki değişim ve sürekliliği fark eder.
2. Anayasamızın 2. maddesinde yer alan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin nitelikleri ile ilgili uygulamalara toplum hayatından örnekler verir.
3. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yönetim yapısını yasama, yürütme ve yargı kavramları çerçevesinde analiz eder.
4. Siyasî partilerin, sivil toplum örgütlerinin, medyanın ve bireylerin, gündemi ve yönetimin karar alma süreçlerini ne şekilde etkilediğini örnekler üzerinden tartışır.
5. İçinde bulunduğu eğitsel ve sosyal faaliyetlerde işleyen süreçleri demokrasinin ilkeleri açısından analiz eder.
Tablo 8’ de görüldüğü gibi 7. sınıf sonunda öğrenciler, doğru bilgi alma hakkını öğrenerek düşünceyi açıklama özgürlüğü ile kitle iletişim özgürlüğünün arasındaki bağlantıyı fark etmektedir. Kitle iletişim özgürlüğü ile özel hayatın gizliliği kavramlarını yorumlamaktadır. Bireyin yerleşme ve seyahat özgürlüğünün ne olduğunu açıklamaktadır. Tarihsel süreçte özgürlükleri bilimsel gelişmelerle ilişkilendirmektedir. Hukuk konularının verilmesi sürecinde öğrenciler, avukatlık, savcılık, hakimlik gibi meslekleri tanıyarak kendi mesleki tercihlerine yönelik planlarını yapabilmektedir. Tarihsel süreçte Türk devletlerinde yönetim şekillerinin değişim ve sürekliliğini fark ederek Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yönetim yapısını yasama, yürütme ve yargı kavramları çerçevesinde analiz etmektedir. Siyasi partilerin, sivil toplum örgütlerinin, medyanın ve bireylerin gündemi ve yönetimin karar alma süreçlerini nasıl etkilediğini tartışarak düşüncelerini ortaya koymaktadır. Evde, okulda ve çevresinde yapılan eğitsel ve sosyal faaliyetleri işleyiş sürecinde demokrasi ilkeleri açısından doğru yorumlamaktadır (Oğuz, 2013: 173).
2.5.2.3.Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Okuryazarlığına İlişkin Kavram Boyutu
Sosyal bilgiler öğretim programında kavramlar giriş, geliştirme ve pekiştirme düzeyinde verilmektedir. Sınıf düzeyine göre kavramlar ele alınıp konuların öğretilmesinde de bu kavramlardan yararlanılmaktadır.
Tablo 9: İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Hukuk Kavramların Listesi
Kavramlar 4. 5. Kavramlar 4. 5 1. Aile 25. Kamuoyu 2. Akrabalık 26. Katılım 3. Anayasa 27. Kimlik 4. Bağımsızlık 28. Kurum 5. Barış 29. Millet
6. Bildirge (Beyanname) 30. Millî egemenlik
7. Bilim 31. Özgürlük
8. Birey 32. Rol
9. Cumhuriyet 33. Seçim
10. Dayanışma 34. Sivil Toplum Kuruluşu
11. Davranış 35. Sorumluluk
12. Değer 36. Sosyal etkileşim
13. Demokrasi 37. Sosyal örgüt
14. Devlet 38. Sözleşme
15. Düşünce 39. Temel hak ve özgürlükler
16. Egemenlik 40. Teşkilât
17. Emek 41. Vatan
18. Etkin yurttaş 42. Vergi
19. Gelenek 43. Yargı 20. Grup 44. Yasa 21. Güç 45. Yasama 22. Hoşgörü 46. Yönetim 23. İş bölümü 47. Yurttaşlık 24. Kamu Toplam 42 47
Bu kavram giriş düzeyinde verilecektir. Bu kavram geliştirme düzeyinde verilecektir. Bu kavram, pekiştirme düzeyinde verilecektir.
4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler öğretim programında 4. sınıf seviyesinde 91 adet, 5. sınıf seviyesinde ise 121 adet kavram (MEBa, 2005: 85-86) öğretilmektedir. Tablo 9 ‘da yer alan hukuk konularına ait kavramlar listesi incelendiğinde 4. sınıf seviyesinde 42 adet, 5. sınıf seviyesinde 47 adet kavram bulunmaktadır. Hukuk konularına ait
kavramların sosyal bilgiler öğretim programında önemli derecede yer aldığı görülmektedir. Aynı zamanda kavramlar, giriş ve geliştirme düzeyinde yer almaktadır.
Tablo 10: İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Hukuk Kavramların Listesi
Kavramlar 6. 7. Kavramlar 6. 7.
1. Aile 29. Kurultay
2. Akrabalık 30. Kurum
3. Anayasa 31. Meşrutiyet
4. Bağımsızlık 32. Millet
5. Barış 33. Millî egemenlik
6. Bildirge (Beyanname) 34. Monarşi
7. Bilim 35. Oligarşi
8. Birey 36. Özgürlük
9. Cumhuriyet 37. Rol
10. Dayanışma 38. Saltanat
11. Değer 39. Seçim
12. Demokrasi 40. Sivil Toplum Kuruluşu
13. Devlet 41. Siyaset (Politika)
14. Düşünce 42. Siyasî güç
15. Egemenlik 43. Sorumluluk
16. Emek 44. Sosyal bilim
17. Etkileşim 45. Sözleşme
18. Gelenek 46. Telif ve patent
19. Genelleme 47. Teokrasi 20. Görüş 48. Vatan 21. Grup 49. Vatandaş 22. Hak 50. Vergi 23. Hoşgörü 51. Yargı 24. Islahat 52. Yasa 25. İletişim 53. Yasama 26. Kamuoyu 54. Yönetim 27. Kanıt 55. Yürütme 28. Katılım Toplam 52 51
Bu kavram giriş düzeyinde verilecektir. Bu kavram geliştirme düzeyinde verilecektir. Bu kavram, pekiştirme düzeyinde verilecektir.
6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programında 6. sınıf seviyesinde 145 adet, 5. sınıf seviyesinde ise 157 adet kavram (MEBb, 2005: 85-86) öğretilmektedir. Tablo 10 ‘da yer alan hukuk konularına ait kavramlar listesi incelendiğinde 6. sınıf seviyesinde 52 adet, 7. sınıf seviyesinde 51 adet kavram bulunmaktadır. Hukuk konularına ait kavramların sosyal bilgiler öğretim programında önemli derecede yer aldığı görülmektedir. Ayrıca bir çok hukuk kavramları, 7. sınıfta pekiştirme düzeyindedir.
Sonuç olarak 4. sınıfta hukuk kavramları giriş düzeyinde öğretilmiş olup aynı kavramların daha üst sınıflardada yer alıp daha ayrıntılı olarak pekiştirilmektedir.
2.5.2.4.Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Okuryazarlığına İlişkin Beceri Boyutu
Beceri, öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilerde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir (MEB, 2005). Aynı zamanda beceri, bireyin fiziksel ve psikolojik çaba göstererek bir işi kolaylıkla ve ustalıkla yapabilmesidir (Demirkaya,2006: 97).
Sosyal bilgiler öğretim programı, ilköğretim 4-7 sınıf düzeyinde diğer derslerle birlikte dokuz ortak becerinin kazandırılmasını hedeflemektedir. Bunlar sırasıyla, eleştirel düşünme becerisi, yaratıcı düşünme becerisi, iletişim becerisi, araştırma becerisi, problem çözme becerisi, karar verme becerisi, bilgi teknolojilerini kullanma becerisi, girişimcilik becerisi, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisidir. Sosyal bilgiler dersi kendine özgü olarak altı beceri kazandırmayı hedeflemektedir. Bunlar sırasıyla, gözlem becerisi, mekanı algılama becerisi, zaman ve kronolojiyi algılama becerisi, değişim ve sürekliliği algılama becerisi, sosyal katılım becerisi ve empati becerisidir. Programda ayrıca, her sınıf düzey için öğrenme alanlarına göre doğrudan verilecek beceri başlığı altında beceriler yer almaktadır. Programda sınıf düzeylerine göre verilmek istenen temel beceriler ve üniteler ile öğrenme alanlarına göre dağılım Tablo 11’ de gösterilmektedir (MEB, 2005a; MEB, 2005b).
Tablo 11: İlköğretim 4., 5., 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Öğrenme Alanlarında Yer Alan Hukuk Konularına İlişkin Temel Beceriler
Sınıf Öğrenme Alanı Ünite Adı Beceriler
4. sınıf
Birey ve Toplum Kendimi Tanıyorum Kanıtı tanıma ve kullanma Üretim, Dağıtım ve
Tüketim Üretimden Tüketime
Tablo, diyagram ve grafik okuma
Gruplar, Kurumlar ve
Sosyal Örgütler Hep Birlikte
Sebep-sonuç ilişkisini belirleme
Güç, Yönetim ve
Toplum İnsanlar ve Yönetim Karar verme
5. sınıf
Birey ve Toplum Öğreniyorum Haklarımı Yazılı anlatım Gruplar, Kurumlar ve
Sosyal Örgütler
Toplum İçin
Çalışanlar Sosyal katılım
etme Güç, Yönetim ve
Toplum Bir Ülke, Bir Bayrak
Basılı ve görsel kaynakları kullanma ve
değerlendirme
6. sınıf
Birey ve Toplum Sosyal Bilgiler Öğreniyorum Bilimsel genelleme yapma Üretim, Dağıtım ve
Tüketim Kaynakları Ülkemizin Girişimcilik Güç, Yönetim ve
Toplum
Demokrasinin
Serüveni Sosyal katılım Bilim, Teknoloji ve
Toplum Elektronik Yüzyıl Yaratıcılık
7. sınıf
Birey ve Toplum İletişim ve İnsan
İlişkileri İletişim İnsanlar, Yerler ve
Çevreler Ülkemizde Nüfus Grafik hazırlama Bilim, Teknoloji ve
Toplum Zaman İçinde Bilim
Zaman ve kronolojiyi algılama
Üretim, Dağıtım ve Tüketim
Ekonomi ve Sosyal
Hayat Tarihsel empati
Küresel Bağlantılar Ülkeler Arası Köprüler Kalıp yargıları fark etme Güç, Yönetim ve
Toplum Yaşayan Demokrasi Karar verme
2.5.2.5.Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Hukuk Okuryazarlığına İlişkin Değer Boyutu
Değerler, toplum ya da bireyler tarafından benimsenen birleştirici olgulardır. Aynı zamanda bireyin bilincinde yer alan ve davranışı yönlendiren güdülerdir (MEBb, 2009: 89). Sosyal bilgiler öğretim programında, aile birliğine önem verme, adil olma, bağımsızlık, barış, özgürlük, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük, estetik, hoşgörü, misairperverlik, sağlıklı olmaya önem verme, saygı, sevgi, sorumluluk, temizlik, vatanseverlik ve yardımseverlik değerlerine yer verilmektedir. Tablo 12’ de sosyal bilgiler öğretim programında hukuk konularının yer aldığı öğrenme alanlarında yer alan değerler gösterilmektedir.
Tablo12 : İlköğretim 4., 5., 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Öğrenme Alanlarında Yer Alan Hukuk Konularına İlişkin Değerler
Sınıf Öğrenme alanı Ünite adı Değer
4.
sınıf Birey ve Toplum Kendimi Tanıyorum
Duygu ve düşüncelere saygı, hoşgörü
Üretim, Dağıtım ve
Tüketim Üretimden Tüketime
Temizlik ve sağlıklı olmaya önem verme Gruplar, Kurumlar ve
Sosyal Örgütler Hep Birlikte Yardımseverlik Güç, Yönetim ve Toplum İnsanlar ve Yönetim Bağımsızlık
5. sınıf
Birey ve Toplum Haklarımı
Öğreniyorum Sorumluluk Gruplar, Kurumlar ve
Sosyal Örgütler
Toplum İçin
Çalışanlar Dayanışma
Küresel Bağlantılar Hepimizin Dünyası Tarihsel mirasa duyarlılık Güç, Yönetim ve Toplum Bir Ülke, Bir Bayrak Adil olma, bayrağa ve İstiklal Marşı’na saygı
6. sınıf
Birey ve Toplum Sosyal Bilgiler
Öğreniyorum Bilimsellik Üretim, Dağıtım ve
Tüketim Ülkemizin Kaynakları Sorumluluk
Güç, Yönetim ve Toplum Demokrasinin Serüveni Hak ve özgürlüklere saygı Bilim, Teknoloji ve
Toplum Elektronik Yüzyıl Çalışkanlık
7. sınıf
Birey ve Toplum İletişim ve İnsan İlişkileri Farklılıklara saygı İnsanlar, Yerler ve
Çevreler Ülkemizde Nüfus Vatanseverlik Bilim, Teknoloji ve
Toplum Zaman İçinde Bilim Bilimsellik Üretim, Dağıtım ve
Tüketim
Ekonomi ve Sosyal
Hayat Dürüstlük
Küresel Bağlantılar Ülkeler Arası Köprüler Barış Güç, Yönetim ve Toplum Yaşayan Demokrasi Adil olma
Tablo 12 incelendiğinde hukuk konularını doğrudan ilgilendiren değerler olduğu görülmektedir. Özellikle “Güç, Yönetim ve Toplum” öğrenme alanında bağımsızlık,