Sosyal Ağ Siteleri

Sosyal ağlar, internetin doğuşundan bu yana insan hayatında olan ve güncelliğini koruyan bir kavramdır. Web 2.0’ın ortaya çıkışı sosyal ağların temeli olarak sayılmaktadır. Web 1.0 döneminde farklı amaçlarla kullanılan sayfalar olan arkadaş bulma, sohbet odaları vb. ağlar Web 2.0 ile beraber farklı bir boyut kazanarak günümüzde ki konumuna ulaşmıştır (Polat, 2018: 52). 1977 yılında yayınlandığı bilinen ilk sosyal ağ sitesi sixdegrees.com’dur. Bu site kullanıcıların profiller oluşturduğu, arkadaşlarını listesi oluşturabilme ve 1998 yılı başlarında ise oluşturduğu arkadaş listelerinde dolaşma imkânı sunan bir sitedir. O dönemlerde siteye üye olan kullanıcılar arkadaşlık isteklerini onaylama noktasında çekimser davranmış ve çoğu kullanıcı yabancılarla konuşmakla ilgilenmemiştir. Sixdegrees.com sitesi kendisini kişilerarası bağlantı kurmak ve ileti yollamak üzerine bir araç olarak düzenlemiş, milyonlarca üyesi olduğunda ise bu işi devam ettirmeyi başaramayarak 2000 yılında faaliyetine son vermiştir (Bostancı, 2010: 39-40). Boyd ve Ellison sosyal ağ sitelerini “kullanıcılara sınırlı bir ortam içerisinde, diğer kullanıcıların görebileceği şekilde açık ya da bazı kullanıcıların görebileceği yarı açık profil oluşturmalarına, iletişim kurdukları diğer kullanıcıların bir listesini (arkadaşlık listesi) sunmalarına hem kendisinin hem de bu sitelerde diğer kullanıcıların bağlantı listelerini (ana sayfasını) görüntüleyerek aralarında geçiş yapmalarına imkan tanıyan web tabanlı hizmetler” olarak açıklamışlardır (2008: 211).

Bir başka tanımla sosyal ağ siteleri, insanların belirli bir konu hakkında diğer kullanıcılarla bağlantı kurmalarını ve birbirleriyle etkileşim halinde olmalarını ya da sadece online olmalarını sağlayan sanal topluluklara denilmektedir (Cheung vd., 2010: 1337).

Sosyal ağlar, sosyal medyaya olan ilgiyi arttıran önemli bir kavramdır. Sosyal ağların sunduğu farklı kullanım alanları ve farklı içerikler barındırması insanların sanal ortamda daha çok zaman geçirmesi için birer neden teşkil etmektedir (Vural ve Bat, 2010: 3335).

Kullanıcılar bu sitelerde ilk olarak profil oluşturmaktadırlar. Oluşturdukları bu profillerde isim, soy isim, doğum tarihi, evli ya da bekar olmak gibi medeni durum, iş bilgileri, eğitim bilgileri, dini tercihleri, siyasi tercihleri, beğenileri, ilgi alanları gibi farklı kişisel bilgileri eklemektedirler. Profil sahibi kullanıcılar benzer özellik taşıyan kullanıcılarla bağlantı kurabilmektedir. Aynı bölgede yaşayan, benzer hobilere sahip, benzer yaşam tarzı süren ya da aynı siyasi görüşe sahip kişiler kurdukları bağlantılarla iletişim sağlamaktadır. Arkadaş listeleme yöntemi vb. nitelikler bu sitelerin özelliğidir. Arama butonu sayesinde ise diğer kullanıcılar sayılan niteliklerle beraber e-posta adresi gibi anahtar kelimeleri aratarak istediği bilgiye ulaşabilmektedir (İşlek, 2012: 51). Farklı statüdeki insanların konumu gibi sosyal farklılıklar düşünüldüğünde sosyal platformların oluşumu ve bu platformların kullanımı kişiden kişiye farklılaşmıştır. Farklı bir dine mensup kişiler ya da farklı kültürleri yaşayan kişiler sosyal ağlarda ki kullanımlarını da bu alanlara göre belirlemektedirler. Günümüzde 500’den fazla sosyal ağ platformu vardır. Çoğunun giriş ve gelişim kısımları birbirinden farklı olmakla beraber bazıları dünya çapında aktif bir şekilde kullanılıyorken bazıları yok olma tehlikesindedir. Facebook sitesi yok olma tehlikesi altında olan sitelerin aksine günümüzde tüm dünyayı etkisi altına almış, hemen hemen her insanın kullandığı, kendini geliştirmiş ve güncel bir mecra olarak hayatımızda yerini almıştır (Polat, 2018: 60). Sosyal ağlar, zorunlu profil oluşturan ve bu profili kitlelerle bağlantı kurmak amacıyla bireylerin belli sınırları içeren bir sistem içinde topluma açık ya da yarı açık profil oluşturarak, arkadaş listesini açıkça göstermesine, diğer internet kullanıcılarının uygulamadaki listelenmiş bağlantıları görmesine ve aralarında dolaşmasına imkân tanıyan web tabanlı hizmetlerin tümünü ifade etmektedir (Büyükşener, 2009: 19; Vural ve Bat, 2010: 3335). Sosyal ağlar, sistemde zorunlu bulunan profilin paylaşılarak kullanıcı topluluklarla bağlantı kurulmasına olanak tanıyan web tabanlı servis olarak tanımlanmaktadır (En anlaşılır anlamda sosyal ağ siteleri, kullanıcılarına online

profil oluşturmalarına yani bir anlamda kişisel web sayfalarını oluşturmalarına izin veren ve online sosyal ağ geliştirmelerine olanak sağlayan siteler olduğu söylenebilir. İnternet kullanıcılarının oluşturduğu profil sayfası, kendi web sayfası olarak görev yapmaktadır. Kullanıcılarının profillerinde yer alan bilgileri içerisinde, doğum tarihi, cinsiyeti, siyasi görüşü, dini inancı ve doğum yeri gibi bilgilerden en sevdiği filmlere, kitaplara ve boş zamanlarını nasıl değerlendirdiğine kadar çeşitli bilgilere yer verebileceği bir yapıdan oluşmaktadır. Bu bilgilerin dışında kendi kullandıkları profil dâhilinde sayfa görünümünü tasarlayabilme, resim, video ve müzik dosyaları gibi içerikleri de profiline ekleyebilme olanağı tanımaktadır (Şenyurt, 2016: 109). Sosyal medya platformları tasarım açısından değerlendirildiğinde; birbirinden faklı birçok teknik özellik ve uygulamaya sahip olsalar da temelde kullanıcıların ürettiği içerik ve profillerden oluşan sanal ortamlardır. Kullanıcılar arasında bağlantıların yapısı ve gayesi farklılaşabilmektedir. Kullanıcılar, ürettikleri içerikler ve oluşturdukları profiller sayesinde diğer kullanıcılarla etkileşim halindedirler. Profiller; kullanıcıların kendisini tanımladıkları sayfalar olarak nitelendirilmektedir. İçerikler ise, sosyal medya ortamlarının ana sayfasında kullanıcıların ürettiği/dolaşıma soktukları türlü paylaşımlardan oluşmaktadır (Yıldırım, Özdemir vd., 2018: 48).

Günümüzde sosyalleşmenin en önemli araçlarından biri olan sosyal ağ siteleri, kullanıcıların kendilerine ait bir profil oluşturarak, çevresiyle etkileşimine olanak tanıyan platformlardır. Özellikle web alanındaki yeni nesil teknolojilerin gelişmesiyle; multimedya (fotoğraf, video, yazı, müzik) paylaşımına izin verilmesi ve kullanıcıların arkadaşlarıyla devamlı iletişim halinde olması ile “sosyal ağlar” en etkin iletişim kurma araçlarından biri durumuna gelmiştir. Bu platformların en önemli özelliklerinden biri ise insanların günlük hayattaki etkinliklerinin büyük bir kısmının, sosyal ağlar üzerinden yönetilmesine imkân sağlamasıdır. Sosyal ağ sitelerinin bir diğer özelliği markalar için avantajlar sağlamasıdır. Markalar sanal ortamdaki hedef kitlesine ulaşmak için daha bireysel bir iletişim kurarak, ürün ve hizmetlerinin tanıtımına ortam hazırlamaktadırlar (Kahraman, 2014: 21). Günümüzde insanlar zamanlarının büyük bir kısmını sosyal ağlarda geçirdiği için sosyal medya kavramı insanlar üzerinde kontrol mekanizması işlevi gören bir mecra

durumuna gelmiştir. Aile, din, okul, mahalle, arkadaş çevresi gibi toplum üzerinde kontrol mekanizması olarak görev yapan faktörler geride kalarak sosyal medya araçları insanları etkisi altına kontrol mekanizmaları haline gelmiştir (Çalışkan ve Mencik, 2015: 255). Yani sosyal ağların homojen, kümelenme, küçük dünya etkisi, arkadaşların heterojen dağılımları ve topluluk yapısı dahil olmak üzere geniş bir birleştirici yapısal özellikler gösterdiği görülmüştür (Ugander vd., 2011: 1).

Akar’a göre sosyal ağ sitelerinin diğer web uygulamalarından farkları profil modülü, yorum modülü ve özel mesaj modülü olarak sıralanabilir (2011: 125):

-Profil Modülü: Kullanıcının kendisiyle ilgili hobileri olarak sayılabilecek türden sayfaları yani, beğendiği müzik türlerini, arkadaş listesini, ilgi alanlarını yansıttığı sayfalardır.

-Yorum Modülü: Web 2.0’ın ortaya çıkması ile kullanıcıların sosyal ağlar üzerinden kendi düşünceleri hakkında yorum yaparak paylaşabildikleri sayfalardır.

-Özel Mesaj Modülü: Kullanıcıların, kendi arkadaşlarıyla özel sayılabilecek şekilde iletişim kurabildikleri sayfalardır.

Günümüz modern çağında hemen hemen her bireyin kullanmakta olduğu bir sosyal ağ sitesi bulunmaktadır. İçerik yaratmak, etkileşim halinde olmak, feedback’de bulunmak, aktif olmak artık sosyallik kavramını tamamlayan özelliklerindendir denilebilir. Geleneksellik anlayışından sıyrılmış, etkileşimlerin fiziksel olmasını (dokunmak, hissetmek, göz göze gelmek gibi) geride bırakan bir durum söz konusudur. Yeni dünya düzeninde sosyal ağların şekillendirdiği bir iletişim ve sosyalleşme türü söz konusu olmuştur. Farklı yerlerdeki farklı kullanıcıların internet aracılığı ile bir araya gelerek sosyalleştikleri ortamlar, günümüzde en popüler haliyle sosyal etkileşim platformlarını oluşturmuştur. İnsanlar artık gündelik hayatlarında internet sayesinde sosyalleşmeyi kabullenmiş ve teknoloji dünyasına tamamen uyumlu hale gelmişlerdir (Polat, 2018: 51). İnsanların en çok kullandığı sosyal ağlar ise; Facebook, Twitter, Instagram WhatsApp, Swarm, Badoo,

Snapchat, Linkedin siteleridir. Sosyal medya sitelerinin devamlı kullanıcılarının artmasının bir nedeni ise çok yönlü iletişimin gerçekleşmesine olanak sağlıyor olmasıdır (Yalçın, 2018: 14).