Sorgulayıcı öğrenme yönteminin temelleri

J. Richard Suchman sorgulayıcı öğrenmenin başlangıcının 1960’lara dayandığını ileri sürse de sorgulayıcı öğrenme metodunun Sokrat ve sokratik düşüncelerden doğmuş olduğunu öne süren iddialar bulunmaktadır (Suchman 1968’den Akt. Davis, 2005). Çünkü Sokrates bilginin insanda doğuştan var olduğunu, bunların hatırlanmasıyla bilginin elde edileceğini belirtmiştir. Buna göre de yöntemini 1. alay bölümü, 2. doğurtma bölümü olacak şekilde ikiye ayırmıştır. Bunlar:

1. Alay (ironie) bölümü: Sokratesin, karşılıklı konuşma yoluyla, kendisinin hiçbir şey bilmediğini göstererek, karşısındakinin konu hakkındaki fikirlerini öğrenip daha sonra karşısındaki kişinin söylediklerinden onun yanlışlarını çıkardığı bölümdür. 2.Doğurtma (Maieutique): Bu bölümde de karşısındakinin iyi bildiği bilgilerinden dolayı çelişkiye düştüğünü görünce bir takım sıralanmış sorularla konuşmaya devam ederek doğruları karşısındakine buldurtur.

Sokrates kendi yöntemini “ Önceden özenle düzenlenmiş sorularla karşısındakinin zihninde saklı olan doğruları açığa çıkarma, böylelikle ona gerçeği buldurtma temeline dayanan bir yöntem” olduğunu belirtmiştir. Bu yöntemi bir köleye geometri kuramını öğretilmesinde uyguladığı, “Menon Diyaloğu” yöntemiyle kolaydan zora, özelden genele, olaylardan sonuca giderek köleye doğruları buldurtmuştur (Aydın, 2007).

Sokrates’e göre öğreticinin temel amacı; öğrencilerin öğrenme sürecini anlayarak ve kavrayarak öğrenmesine olanak tanımaktır (Karakoç, 2003). Başka bir deyişle öğretmen öğrencilere yol gösteren, onları hedefler doğrultusunda ilerlemelerini sağlayan bir rehberdir. Öğretmen, öğrencileri düşünmeye, yorum yapmaya sevk eden bir rol üstlenmelidir.

Sorgulamaya dayalı öğretim yönteminin tanımını birçok araştırmada bulmak mümkündür. Farklı araştırmacılar çok sayıda tanım yapmış, bunları kimi zaman soru-cevap tekniğine bazen de buluş yolu yöntemine benzeterek açıklanmaya çalışmışlardır. Aydın (2007) sorgulayıcı öğrenme yönteminin temeli olan buldurtma yöntemini, buluş yoluyla öğretme yaklaşımı içerisinde bir yöntem olduğunu ve temelinde de soru cevap tekniği olduğunu belirtmiştir. Soru- cevap tekniğinde soruların bir sıra izlemediğini, sadece öğrencideki bilgiyi açığa çıkarmak için sorulurken, buldurtma yönteminde ise sorular önceden mantık sırasına dizilerek, öğrenciyi bilinenden bilmeyene ulaştıran bir yöntemdir.

Yapılan araştırmalardan elde edilen bulgurlara göre son zamanlarda birçok öğrenme ve öğretme teorileri ile karşılaşmaktayız. Yapılan araştırmalara göre sorgulayıcı öğrenme yöntemi de yapılandırmacı yaklaşım, Bloom’un öğrenme taksonomisi ve tam öğrenme modeli yönteminin karışımı olarak gösterilebilir (Franklin, 2004). Bir başka araştırmaya göre sorgulayıcı öğrenmenin temeli 1900’lü yıllara dayanmaktadır ve John Dewey’in görüşlerinden etkilenmiştir (Ediger, 2001). Dewey’in tezine göre ise eğitim ve öğrenme öğrenenin konuya merak duyması ile başlar (Davis, 2005). Sorgulayıcı öğrenme teorisini Dewey’in eğitimdeki görüşlerine göre şekilde Şekil 2.1.’de açıklanmıştır.

Şekil 2.1. Sorgulayıcı Döngü 1(Đnquiry Page, 2004)

John Dewey’in felsefesi baz alınarak, öğrencilerin eğitimin başlangıcındaki merakıyla birlikte, öğrenilmek istenen konu hakkında soru sorma, cevapları araştırma, konu hakkında bilgi toplarken yeni bilgiler üretme ve bulunanları ve deneyimleri tartışma, yeni elde edilen bilgileri yansıtarak sorgulayıcının sarmal yolunu kullanmış oluruz.

Dewey’in sorgulayıcı döngüsüne benzeyen bir başka döngüyü de Llewellyn (2002) önermiştir. Bu döngü Şekil 2.2.’ de verilmiştir (Warner, Myers, 2008). Bu tezin diğer savunucuları ise; Jean Jacques Rousseau, Jean Piaget, Lev Vygotsky ve Jerome Bruner’dir.

Şekil 2.2. Sorgulayıcı Döngü 2 (Đnquiry Group, 2004)

Sorgulayıcı Döngü 1. Sorgulama: Araştırmaya bir soru ile başlamak. 3. Sunma: Sonuçlar arası ilişki kurmak ve paylaşmak 6. Deneyim: Olası çözüm yollarını için beyin

fırtınası yapmak 4. Özetleme: Bulguları derlemek ve sonuç çıkarmak 2. Uygulama: Plan tasarlamak ve onu yürütmek. 5. Tahmin: Test için cümle

Suchman (1968) sorgulayıcı metodu şöyle açıklar :

… Aktif öğrenme ve sorgulayarak düşünme süreci öğrenilen nesne hakkında bilgi edinmekle başlar. Biz yabancı bir nesne gördüğümüz zaman onun ne olduğu, neden yapıldığı, ne için kullanıldığı ve daha fazlası hakkında merak duyarız. Bu tür soruların cevaplarını bulabilmek için nesneyi tanımaya çalışır, test eder, yakından inceler ve benzeri nesnelerle karşılaştırarak hakkında bilgi toplamaya çalışırız. Veya ne olduğu hakkında yeni tezler ortaya atarız. Gözlemleme, hipotez oluşturma, deney yapma, ve sonuçlandırma gibi bütün bu süreçler sorgulamanın bir parçasıdır. Bu aktivitelerin amaçları ise; beynimizde oluşan biçimin anlamlandırılması ve bir kalıba sokulmasıdır” (Akt. Davis, 2005).

Evans’a (2001) göre, fende sorgulamaya dayalı öğretim, öğrencilerin çok yönlü gözlem yapması, gözlemlerine göre sorular oluşturması, araştırmayı tasarlaması ve bunu yürütmesi, veriler toplayarak bunları analiz etmesi, bulduğu bulguları yorumlaması ve problemlere sonuçlar üreterek, eleştirel, mantıksal ve yaratıcı düşünmesidir (Taşkoyan, 2008). Sorgulamaya dayalı öğrenme etkinlikleri ile öğrenciler, hem bilimsel süreç becerilerini kullanma durumlarını hem de fene ve yaşama ilişkin anlayışlarını geliştirirler (Duban, 2008).

Sorgulama sürecinde öğrencilerin bazı yetenekleri de gelişmektedir. Ash (2000) bu yetenekleri yedi başlık altında toplamıştır. Bunlar:

1. Gözlem yapma: Dikkatlice gözlemlemek, not almak ve çelişenleri belirleyerek karşılaştırma yapmak.

2.Soru sorma: Gözlemler hakkında soru sormak ve yapılacak araştırmalarla ilgili sorular sormak.

3.Hipotez oluşturma: Elde etiği gözlemlerle tutarlı açıklamalar yapmak. 4.Varsayım bulunma: Gözlemlere dayanan, bir olay önermek.

5.Araştırma yapma: Planlamak, araştırmaları yürütmek, ölçüm yapmak, bilgileri toplamak, değişkenleri kontrol etmek.

6.Yorumlama: Elde ettiği bilgileri sentezlemek, sonuç çıkarmak, örneklerin farkına varmak.

7.Đletişim: Değişik biçimlerde, sözlü, yazılı veya sunum hazırlayarak, diğerlerine açıklamak.

Literatür araştırıldığında ülkemizde sorgulayıcı öğrenme yöntemi sınıflarda fazla kullanılmadığı saptanmıştır. Son yıllarda yapılan araştırmalarda bu yöntem üzerinde durulmaktadır.

Bu yöntemi uygulayan öğretmen:

- Konu uzmanı olmalı,

- Kendi ana diline ve bilim diline hakim olmalı,

- Sorulan sorularla, konu ve sosyal yaşam bağlantısı iyi kurulmalı,

- Öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal davranışlarına ait ön bilgilerini ortaya

çıkarabilmeli,

- Öğrencinin zihinsel gücü belirlenmiş olmalıdır (Baytekin, 2000).

Bunun yanında bu yöntem her konuda uygulanamaz, özellikle öğrenciler bir konuyu ilk defa görüyorlarsa bu yöntemle öğrenemezler. Öğrenci sayısının genelde 30 kişiyi aşmaması gerekmektedir. Bu yöntemde öğrenciler ilke ve genellemelere kendileri sorularla ulaştığından yöntemin uygulanışı için uzun zaman gerekmektedir. Oysaki okullarımızda her konunun işlenmesi için belli bir süre verilmiştir bu yüzden bu yöntemi kullanmak öğretmenlerin zamanını fazla aldığı söylenebilir. Bunun yanında bu yöntemin en iyi şekilde uygulanması için sınıfı “U” ya da hilal biçiminde oturmalarını sağlayacak şekilde düzenlemelidir, bu da öğretmenlere yer açısından sıkıntı getirmektedir (Aydın, 2007). Bu özelliklerden dolayı öğretmenlerin sınıflarda bu yöntemi çok fazla kullanmadığı savunulmaktadır. Bu yüzden sorgulayıcı öğrenme yöntemi zamanla geliştirilerek farklı araştırmalarda, bu yöntemi kolaylıkla uygulayabilmeleri için öğretmenlere yol gösterici farklı modeller araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir.