Açık uçlu sorulardan oluşan uzun cevaplı yazılı sınavlarının özelliği, bu sınavlarda öğrenciye, yazılı olarak soru sorulur ve ondan sorunun cevabını düşünerek, bilgilerini organize edip düzenli bir biçimde yazması beklenir. Cevapların puanlanmasındaki en iyi yol da objektif olması açısından, anahtarla puanlamadır (Özçelik, 1992) .
Araştırmada deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin uygulanan yöntemlere karşı gösterdikleri akademik başarıyı ölçmek amacıyla “Embriyonik gelişimin incelenmesi”, “Memeli beyninin incelenmesi”, “Kan grubu tayini”, “Memeli kalbi ve damarların yapısının incelenmesi” ve “Yaprak yapısında stoma ve parankima dokusunun incelenmesi” deneylerine ilişkin açık uçlu sorulardan oluşan konu sınavları kullanılmıştır. Bu konu sınavları her deney bitiminde uygulanmıştır. Bunların yanı sıra embriyonik gelişimin incelenmesi, Memeli beyninin incelenmesi ve kan grubu tayinini deneylerinin konularını içeren dönem içi sınavı ve yapılan tüm deney konularını içeren dönem sonu sınavı bulmaca, yapılandırılmış grid, tanımlayıcı-dallanmış ağaç, boşluk doldurma ve açık uçlu sorulardan oluşturulmuştur. Sorular oluşturulmadan önce araştırmacı tarafından deneylerin kazanımları belirlenmiştir. Sorular bu kazanımlara uygun olarak sorular çeşitli üniversite düzeyindeki biyoloji kitaplarından yararlanılarak hazırlanmıştır.
Deneylere ait soruların Bloom taksonomisine göre hangi düzeyde bulunduklarını belirlemek amacıyla bir belirtke tablosu hazırlanmıştır (Tablo 4.1.). Bu sayede hazırlanan soruların kapsam geçerliliği sağlanmış olduğu düşünülmektedir. Bu geçerlilik türü; testi oluşturan maddelerin, ölçülmek istenen davranışı (özelliği) ölçmede nicelik ve nitelik olarak yeterli olup olmadığının göstergesidir (Büyüköztürk, 2007).
Tablo 3.4. Deneylerin konularını içeren sınav sorularına ait belirtke tablosu
Bilişsel Alanlar
Deneyler
Bilgi Kavrama
Uygula-ma Analiz Sentez Değerlen- dirme Toplam Soru Sayısı 1) Embriyonik gelişimin incelenmesi 7 8 1 3 3 2 24 2)Memeli hayvan beyninin incelenmesi 4 4 2 3 1 2 16 3) Kan grubu tayini 5 5 3 3 3 1 20 4) Memeli kalbinin ve damarların yapısının incelenmesi 4 4 - 4 1 1 14 5) Yaprak yapısında stoma ve parankima dokusunun incelenmesi 2 3 4 2 2 1 14 Toplam Soru Sayısı 22 24 10 15 10 7 88 Yüzde 25 27.27 11.36 17.05 11.36 7.96 100
Belirtke tablosu doğrultusunda çeşitli üniversite düzeyindeki kitaplardan yararlanılarak: Embriyonik gelişimin incelenmesi deneyinin konusunu içeren 27 tane açık uçlu soru, memeli beyninin incelenmesi deneyinin konusunu içeren 17 tane açık uçlu soru, kan grubu tayini deneyinin konusunu içeren 21 tane açık uçlu soru, memeli kalbi ve damarların yapısının incelenmesi deneyinin konusunu içeren 15 tane açık uçlu soru, yaprakta stoma ve parankima dokusunun incelenmesi deneyinin konusunu içeren 14 tane açık uçlu sorudan oluşan ön deneme formu hazırlanmıştır. Büyüköztürk’e (2007) göre uzmanlardan görüş alınması kapsam geçerliliğini sağlamada kullanılan başka bir yoldur. Bu amaçla taslak olarak hazırlanan bu
soruların, söz konusu deneylerin konusunu ve bunlarla ilgili kazanımları istenen biçimde ölçüp ölçmediği konusunda, iki araştırma görevlisi, beş öğretim üyesine danışılarak uzman görüşlerine başvurulmuştur. Bu görüş ve öneriler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Böylece, her soru maddesinin seçilen deney konularıyla ilişkili olduğu ve soru maddelerinin açık seçik anlaşılır olduğu sonuçlarına dayanılarak açık uçlu soruların hem kapsam geçerliliğine hem de görünüş geçerliliğine sahip olduğu düşünülmektedir.
Hazırlanan sorulardan bir soru havuzu oluşturulmuştur. Her sınav öncesi bu havuzdan sorular Bloom taksonomisindeki düzeylere göre seçilerek konu sınavları (Ek A1), dönem içi (EK A2) ve dönem sonu sınavı (EK A3) hazırlanmıştır. Yapılan sınavların içerdiği konular Tablo 3.5.’de verilmiştir.
Tablo 3.5. Yapılan sınavlar ve sınavların içeriği
Hazırlanan sınavlar Sınavların içerdiği konular
1. Konu sınavı Embriyonik gelişimin incelenmesi 2. Konu sınavı Memeli beynin yapısının incelenmesi 3. Konu sınavı Kan grubu tayini
4. Konu sınavı Memeli kalbi ve damarların yapısının incelenmesi
5. Konu Sınavı Yaprak yapısında stoma ve parankima dokusunun incelenmesi
Dönem içi sınavı
Embriyonik gelişimin incelenmesi, Memeli beynin yapısının incelenmesi, Kan grubu tayini
Dönem sonu sınavı Tüm deney konuları
Dönem içi sınavında toplam 20 soru, dönem sonu sınavında ise toplam 29 soru yer almaktadır.
Açık uçlu soruların değerlendirilmesi yapılırken, değerlendirme ölçütü olarak “Kavram Sayısal Değerlendirme Çizelgesi” kullanılmıştır (Bayram, Sökmen, Savcı
1997’den Akt. Akpınar, 2003). Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri cevapların doğruluk düzeyine göre “Tam doğru için 4 puan”, “Kısmen doğru için 3 puan”, “Az doğru için 2 puan”, “Daha az doğru için 1 puan” ve sorunun “Cevabı yoksa 0 puan” verilerek puanlama yapılmıştır (Bkz. Tablo 3.6.).
Tablo 3.6. Kavram Sayısal Değerlendirme Çizelgesi
Sayısal Değer veya Kavramın Öğrenilmiş
Olma Derecesi Değerlendirmede Kullanılan Ölçüt
0- Cevap yok
Kavram hiç yok veya tamamen ilgisiz ( hemen hemen hiç doğru yok veya cevap yok)
1- Daha Az Doğru Tamamen tersi veya yanlış kavrama (az doğru bilgi var çelişkili çokça yanlış var)
2- Az Doğru
Kavram kısmen öğrenilmiş, yanlış
doğrulardan fazla(doğrular var; ama yanlışlar da var)
3- Kısmen Doğru
Kavram kısmen öğrenilmiş, yanlış doğrulardan az
( doğrular çoğunlukta, fakat yetersiz) 4- Tam Doğru Kavramın tüm parçaları var, cevap bilimsel
olarak kabul edilebilir (doğru ve eksiksiz)
Yazılı sınav sorularının güvenirliği için araştırmacı ve derse giren öğretim üyesi tarafından kağıtlar iki defa puanlanarak aralarındaki korelasyona bakılmıştır. Bu
şekilde puanlama güvenirliğinin sağlandığı düşünülmektedir. Bu sorular, uygulama
yapılacak sınıflardaki öğrencilerin eline geçmemesi için deneysel işlem öncesinde hiçbir gruba uygulama yapılmamıştır.
Her iki gruba da, aynı sınavı aynı anda, her deney bitiminde sadece yaptıkları deney konusunu içeren konu sınavları, dönem içi ve dönem sonu sınavı uygulanmıştır.
Akademik başarıyı ölçmek için sınavların açık uçlu sorulardan yapılmasının temel nedeni, bu tür sınavların üst düzey becerileri daha iyi ölçmesidir. Ayrıca açık uçlu sınavlar konu hakkında araştırmacıya daha geniş ve ayrıntılı bilgi vermektedir (Büyüköztürk vd., 2009).