Değer açıklama yaklaşımında hoşgörülü olmanın olumlu sonuçlarına ilişkin kategorilerde kullanılan kavram sayısında azalma görülmüştür. Hoşgörülü olmanın
olumsuz sonuçlarına ilişkin bu yaklaşımda olumsuz kavram kullanımında düşük oranda azalma olmuştur. Hoşgörüsüz olmanın olumlu sonuçlarına ilişkin kavram kullanımında belirgin bir artış söz konusudur. Hoşgörüsüz olmanın olumsuz sonuçlarına ilişkin kavram kullanımında da azalma görülmektedir.
Değer analizi yaklaşımında hoşgörülü olmanın olumlu sonuçlarına ilişkin kategorilerin çoğunda belirgin artış görülmüştür. Hoşgörülü olmanın olumsuz sonuçlarına ilişkin kavram kullanımında azalma söz konusudur. Hoşgörüsüz olmanın olumlu sonuçlarına ilişkin kavram kullanımında artış görülürken, hoşgörüsüz olmanın olumsuz sonuçlarına ilişkin kategoriler arasında düşük oranda azalma olduğu görülmüştür.
Ahlâkî muhakeme yaklaşımında hoşgörülü olmanın olumlu sonuçlarına ilişkin kategorilerin çoğunda belirgin bir artış görülmüştür. Hoşgörülü olmanın olumsuz sonuçlarına ilişkin kavram kullanımında da artış söz konusudur. Ahlâkî muhakeme yaklaşımında hoşgörüsüz olmanın olumlu sonuçlarına ilişkin herhangi bir kavram kullanılmazken, hoşgörüsüz olumsuz sonuçlarına ilişkin kavram kullanımında azalma görülmüştür.
Hoşgörülü olmanın ve hoşgörüsüz olmanın sonuçlarına ilişkin değer analizi yaklaşımının hoşgörülü olmanın sonuçlarına ilişkin olumlu bir gelişme olması yönüyle, ahlâkî muhakeme yaklaşımının da hoşgörüsüz olmanın sonuçlarına ilişkin olumlu bir gelişme olması yönüyle değer açıklama yaklaşımına oranla daha etkili olduğu söylenebilir.
5.4. HOŞGÖRÜ KATEGORİLERİNE İLİŞKİN SONUÇLAR
Değer açıklama yaklaşımında, devlet içi ve kültürler arası hoşgörü kategorilerini kullanan öğrenci sayısında artış olmuş, dinler arası, bireyler arası ve devletler arası hoşgörü kategorilerini kullanan öğrenci sayısında azalma görülmüştür.
Değer analizi yaklaşımında, devlet içi, bireyler arası ve kültürler arası hoşgörü kategorilerini kullanan öğrenci sayısında artış görülürken, dinler arası ve devletler arası hoşgörü kategorilerini kullanan öğrenci sayısında çok düşük bir azalma görülmüştür.
Ahlâkî muhakeme yaklaşımında, sadece devlet içi hoşgörü kategorisini kullanan öğrenci sayısında artış görülmüş, bireyler arası ve devletler arası hoşgörü kategorilerini kullanan öğrenci sayısı sabit kalmış, dinler arası ve kültürler arası hoşgörü kategorilerini kullanan öğrenci sayısında ise büyük oranda azalma görülmüştür.
Hoşgörü kategorilerine ilişkin gerek tüm kategorilerde dağılımın olması gerekse hoşgörü ile geliştirilmek istenen kategorilerde artışın olması sebebiyle değer analizi yaklaşımı daha etkili olmuştur.
5.5. HOŞGÖRÜ DEĞERİ HAKKINDAKİ YARGILARA
İLİŞKİN SONUÇLAR
Değer açıklama yaklaşımında, hoşgörünün geçmişte olduğunu ya da olmadığını belirten öğrenci sayısında azalma, geçmişte hem hoşgörünün hem de hoşgörüsüzlüğün var olduğunu belirten öğrenci sayısında artış görülmüştür. Hoşgörü değeri hakkında günümüze ilişkin yargılarda, günümüzde hoşgörünün olması gerektiğini belirten öğrenci sayısında azalma, olmaması gerektiğini söyleyen öğrenci sayısında artış, sınırlandırılmış bir şekilde olması gerektiğini söyleyen öğrenci sayısında da artış görülmüştür. Hoşgörü değeri hakkında geçmişe ilişkin yargılarda son değerlendirmede ikisi de kategorisinde artışın olması olumlu, bugüne ilişkin yargılarda olmalı kategorisinde azalma ve olmamalı kategorisinde artış olması olumsuz, sınırlandırılmalı kategorisinde artışın olması olumlu gelişmelerdir.
Değer analizi yaklaşımında, hoşgörünün geçmişte olduğunu belirten öğrenci sayısında azalma, olmadığını belirten öğrenci sayısında artma, geçmişte hem hoşgörünün hem de hoşgörüsüzlüğün var olduğunu belirten öğrenci sayısında artış görülmüştür. Hoşgörü değeri hakkında günümüze ilişkin yargılarda, günümüzde hoşgörünün olması gerektiğini belirten öğrenci sayısında azalma görülmüştür. Olmaması gerektiğini söyleyen öğrenci bulunmamaktadır. Sınırlandırılmış bir şekilde olması gerektiğini söyleyen öğrenci sayısı da sabit kalmıştır. Hoşgörü değeri hakkında geçmişe ilişkin yargılarda ikisi de kategorisinde artışın olması olumlu, yok kategorisinde artışın olması olumsuz, bugüne ilişkin yargılarda olmalı seçeneğinde düşüşün olması olumsuz gelişmelerdir.
Ahlâkî muhakeme yaklaşımında, hoşgörünün geçmişte olduğunu belirten öğrenci sayısı sabit kalmış, geçmişte hem hoşgörünün hem de hoşgörüsüzlüğün var olduğunu belirten öğrenci sayısında artış görülmüştür. Hoşgörü değeri hakkında günümüze ilişkin yargılarda, günümüzde hoşgörünün olması gerektiğini belirten öğrenci sayısı sabit kalmıştır. Olmaması gerektiğini söyleyen öğrenci bulunmamaktadır. Sınırlandırılmış bir şekilde olması gerektiğini söyleyen öğrenci sayısında ise azalma görülmüştür. Hoşgörü değeri hakkında geçmişe ilişkin yargılarda ikisi de kategorisinde artışın olması olumlu, bugüne ilişkin yargılarda sınırlı olmalı kategorisinde azalmanın olması olumsuz gelişmelerdir.
Hoşgörüye ilişkin bulunulan yargılarda değer öğretim yaklaşımlarının belirgin bir etkililiği söz konusu olmamıştır. Ancak olumsuz durumlara rağmen gerek geçmiş gerekse bugüne ilişkin yargılarda istenen ikisi de ve sınırlı olmalı kategorilerinde artışın olması dolayısıyla değer açıklama yaklaşımı daha etkili olmuştur.
5.6. SÜRECE İLİŞKİN SONUÇLAR
Değer öğretim yaklaşımlarının uygulandığı deney gruplarında süreç açısından sonuçları şunlar olmuştur:
Değer analizi yaklaşımının uygulandığı deney grubunda öğrencilerin ilk dersten son derse kadar etkinlik ve ders esnasındaki performansları düşmemiştir. Buna karşın değer açıklama ve ahlâkî muhakeme yaklaşımlarında öğrenci ilgilerinde düşüşler gözlemlenmiştir.
Son değerlendirmelerde değer açıklama ve ahlâkî muhakeme yaklaşımlarının uygulandığı deney gruplarında ikinci kez kompozisyon yazma istemi olumsuz karşılanmış, sınıfta bulunan öğrencilerden fikirlerini belirtmek istemeyen öğrenciler olmuştur. Değer analizi yaklaşımının uygulandığı deney grubunda ise sınıfta bulunan tüm öğrenciler fikirlerini ifade etmişlerdir.