5.1. 2. İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı ile İlgili Sonuçlar Çalışmada İstanbul Üniversitesi Dil Merkezi tarafından hazırlanmış olan orta seviye “İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı” öğretim materyalinin değerlendirilmesi ile ilgili şu sonuçlara ulaşılmıştır:
Ders kitabı yabancı dil olarak Türkçe öğretimi amacıyla hazırlanmış bir öğretim materyalidir. Ders kitabı içinde yer alan görsel öğeler, karakterler, metin konuları, kültürel içerik, kültür ve dil ilişkisine dair göstergeler, içerik bilgisi gibi unsurlar açısından öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyi ve ilgi alanlarına uygundur.
Ders kitabının girişinde yabancı dil öğretiminde, o dilin içinde geliştiği kültürün de öğretilmesinin gerekliliği vurgulanmış, hedef dil ile hedef kültürü bir arada öğretebilmenin kitabın amaçlarından biri olduğu belirtilmiş, kitabın içeriğinde gerek Türk kültürü gerekse diğer dünya kültürlerine dair çeşitli bilgiler verilmiştir.
İlgili ders kitabı Türk kültürünün aktarımı açısından incelendiğinde, Türk kültürüne ait komşuluk ilişkilerine, misafirperverlik özelliğine, aile yapısına, başta İstanbul olmak üzere Türkiye’de yer alan tarihi ve turistik şehirlerin özelliklerine, bazı Türk bilim adamı, sanatçı ve edebiyatçılara yer verildiği görülmektedir. Bununla birlikte kitapla ilgili görüşü alınan okutmanların belirttiği gibi ders kitabı, Türk kültürünün geçirdiği değişim süreci ve Türk kültürüne ait öğelerin aktarımıyla ilgili birtakım eksikliklere de sahiptir. Belirtilen kültürel öğelere kitapta daha geniş olarak yer verilmelidir.
Yine ders kitabı içeriğinde Türkiye’de yaşayan farklı kültür ve sanatlar, işsizlik, kirlilik, şiddet vs. gibi sosyal sorunlar ve tabu sayılan konular yeterince yer bulmamıştır. Ders kitabında verilmeye çalışılan olumlu tablo, günlük hayatlarında belirtilen sorunlarla karşı karşıya kalabilecek öğrenciler için kitabın gerçekçi bulunmamasına yol açabilir.
İlgili ders kitabı, farklı kültürlere yönelik olumlu tutum geliştirme ve kültürel çeşitliliği yansıtma konusunda birtakım eksiklikleri bulunmakla birlikte yeterli bir öğretim materyali olarak değerlendirilmiştir. Ders kitabında, özellikle kültürden kültüre bölümlerinde meslekler, seyyahlar, müzikle tedavi, geleneksel kıyafetler beden dili farklılıkları vb. gibi konularda Türk kültüründen ve dünyanın çeşitli kültürlerinden örnekler verilmiştir. Böylelikle yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin, diğer kültürlere karşı merak ve ilgi duyması sağlanmaya çalışılmıştır. Bunların yanı sıra öğrencilere metin sonrası etkinliklerde, işlenen konuyla ilgili olarak, “sizin kültürünüzde bu durumda ne yapılır”, “ülkenizde böyle yerler var mı” gibi sorularla öğrencilerin kendi kültürünü ders ortamına aktarması sağlanmıştır. Böylelikle öğrenci kendi kültürü ile Türk kültürün karşılaştırarak, kültürel farkındalık kazanacaktır.
Ders kitabı, kültür ve dil ilişkisi açısından değerlendirildiğinde eksiklikleri olduğu görülmektedir. Kitapta Türk kültürüne ait deyim ve atasözlerine, günlük dilde kullanılan argo sözcüklere, yaygın kullanılan deyişlere, yazı ve sokak diline yapılan referanslara yeterince yer verilmediği görülmektedir.
Sonuç olarak ilgili ders kitabı bazı eksikliklerine rağmen hedefleri, içerik bilgisi, diğer kültürlere yönelik öğrencilerde olumlu tutum geliştirme, kültürel çeşitliliği yansıtma ve kültürlerarası farkındalık kazandırma konusunda etkinlik ve alıştırmaları ile
kültürlerarası iletişimsel yeterlilik yaklaşımının gerekliliklerini karşılamaktadır. Bu açıdan kültürlerarası iletişimsel yeterlilik yaklaşımı açısından yeterli bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
5.1.3. Gazi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı ile İlgili Sonuçlar Çalışmada değerlendirilmesi yapılan bir diğer öğretim materyali Gazi TÖMER Yabancılar için Türkçe ders kitabıdır. Ders kitabı görsel öğeler, kültürel içerik, metin ve alıştırmalar, içerik bilgisi açısından değerlendirilmiş ve kitabın öğrencilerin kavramsal ve zihinsel hazır bulunuşluk düzeyine uygun olduğu görülmüştür.
Gazi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı’nda Türk dili ile birlikte Türk kültürünün de öğretilmesi hedeflendiği ve kültür aktarımına büyük önem verildiği görülmektedir. Kitabın içeriğinde ebru, kilim dokuma gibi Türk kültürüne ait el sanatları, Türk bilim adamı, şair ve yazarların yaşamları, Türk kültürüne ait masal, hikayeler geniş yer bulmaktadır. Bununla birlikte ilgili ders kitabında Türk toplumundaki farklı sosyal sınıfların yansıtılması ve Türk aile hayatına dair örnekler sınırlı sayıda kalmakta ve ders kitabı Türk toplumunun sosyal yapısını örnekleme konusunda tam olarak yeterli bir öğretim materyali olarak görülmemektedir.
Ders kitabı içerik bilgisi konusunda değerlendirildiğinde, diğer ders kitabında olduğu gibi eksiklikleri olduğu görülmektedir. İdeolojik ve dini kavramlar, tabu sayılan konular, alt kültür grupları ve klişeleşmiş tipler kitapta yeterince yer bulmamıştır. Ancak ders kitabı sosyopolitik sorunları yansıtma konusunda oldukça başarılıdır. Kitapta toplum ve ülkenin durumu sadece olumlu yanlarıyla belirtilmemiş, olumsuz durumlara da yer verilmiştir. Küresel ısınma, açlık sorunu, deprem gerçeği, göçler gibi ülkemizi ve dünyayı ilgilendiren birçok konu içerikte yer almıştır. Bu durum öğrencilerin kitapta anlatılanları daha gerçekçi bulmasını sağlamaktadır.
Ders kitabı farklı kültürlere yönelik olumlu tutum geliştirme ve kültürel çeşitliliği yansıtma konusunda yeterli bir öğretim materyali olarak değerlendirilmiştir. Kitapta evrensel sanat dallarına, yabancı bilim adamları ve eserlerine, dünya edebiyatından örneklere yer verilmiş, bu şekilde öğrencilerin diğer kültürlere karşı
merak ve ilgi duyması sağlanmıştır. Ancak kitapta kültürel çeşitliliği sağlamak amacıyla yer verilen örneklerde geniş bir çerçeve çizilememiş, örnekler daha çok Batı kültürüyle sınırlı kalmıştır.
Ders kitabında, öğrencilere Türk kültür öğelerin aktarımı yapılırken, “siz de ülkenizdeki tarihi yerler hakkında bilgi veriniz”, “ülkenize ait bir masalı” anlatınız gibi yönergelerle kendi kültürlerine dönük farkındalık kazandırılmaya çalışılmıştır. Kendi kültürlerini ifade edebilmeleri öğrenciler için dersleri daha ilgi çekici hale getirecek, bu durum Türk dili ve kültürün öğrenme konusunda teşvik edici nitelikte olacaktır.
Ders kitabı kültür dili ilişkisi açısından değerlendirildiğinde eksiklikleri olduğu görülmektedir. Kitapta Türk kültürüne ait belirli deyim ve söyleyişlere yer verilmiş olmakla birlikte, Türk toplumunun kendine has sözlü ve sözsüz davranış biçimleri, bölgesel deyimler, argo kullanımlar gibi dil değişkenleri yeterince yer bulmamıştır.
Belirtilen eksikliklerinin dışında ders kitabı hedefleri, içerik bilgisi, diğer kültürlere yönelik öğrencilerde olumlu tutum geliştirme ve kültürlerarası farkındalık kazandırma konusundaki etkinlik ve alıştırmaları ile kültürlerarası iletişimsel yeterlilik yaklaşımı açısından yeterli bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.