Bu bölümde, okul öncesi eğitim kurumlarında, aile katılım etkinliklerinin tam olarak gerçekleştirilebilmesi için, öğretmenlere, öğretmenler aracılığıyla ebeveynlere yönelik olarak uygulanan aile eğitimi ve aile katılımı programının etkililiğini deneysel olarak saptamak ve etkili modeli oluşturmak amacıyla yapılan bu çalışmanın sonuçları sunulmuştur.
5.1.1. Nicel Verilere İlişkin Sonuçlar
Ebeveynlerin, “Ebeveyn İçin Öğretmen Ve Okula Yönelik Görüş Formu” ve “Ebeveyn İçin Aile Katılımı Değerlendirme Formu”na ilişkin eğitim öncesin ön test puanları karşılaştırıldığında deney 1, deney 2 ve kontrol grubunun aynı düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
“Ebeveyn İçin Öğretmen ve Okula Yönelik Görüş Formu” ön test- son test puanları sonucunda deney 1, deney 2 ve kontrol grubunda yer alan ebeveynlerin öğretmene karşı görüşlerinin olumlu olduğu görülmektedir. Ancak okula yönelik görüşlerinde beklentilerine yönelik fark olduğu, bu farkın deney 1’de ön test, deney 2’de son test ve kontrol grubunda son test lehine olduğu, kontrol grubunda son test lehine olsa da hiçbir anlamlılığın olmadığı ortaya konmuştur.
“Ebeveyn için Aile Katılımı Değerlendirme Formu” ön test- son test puanları sonucunda deney 1 ve deney 2 de Öğretmen Eğitim Programı ile öğretmenlerin aile katılımı çalışmaları konusunda bilgi düzeylerinin arttığı, ancak aile katılım çalışmaları uygulamalarında yüz yüze rehberliğin daha etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kontrol grubunda ise herhangi bir değişiklik olmamıştır.
5.1.2. Nitel Verilere İlişkin Sonuçlar
Öğretmelerin aile eğitimi ve aile katılımı konusundaki görüşleri ile ilgili sonuçlar
Öğretmenlerin, aile katılım çalışmalarının gerekli olduğuna inandıkları saptanmıştır. Eğitim öncesi öğretmen a, b ve c’nin aile iletişimine yönelik etkili çalışmalarının haber mektupları, telefon görüşmeleri ve okula geliş-gidiş saatlerinin olduğu ortaya konmuştur. Eğitim sonrasında ise öğretmen b ve öğretmen c’nin daha önce belirttikleri etkinliğin dışında farklı bir iletişim etkinliği belirtmedikleri, dolayısıyla aile iletişim etkinliklerinin nicelik ve niteliğinde değişiklik olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen a’ da ise, eğitim öncesinde aile iletişimine yönelik üç etkinlik uygularken, eğitim sonrasında etkinlik sayısının dokuza yükseldiği görülmektedir. Bu etkinliklerin, duyuru panosu, toplantı, okul ziyaretleri, yazışma, kitapçık ve etkinlik örnekleri, ses/görüntü cihazlarından oluştuğu belirtilmiştir. Etkinliklerin içeriği incelendiğinde literatürde yer alan aile iletişim etkinliklerinin tamamına yer verildiği görülmüştür. Bu durumda deney 1 de aile iletişimine yönelik etkinliklerin niceliğinde artış niteliğinde de gelişme olduğu saptanmıştır.
Eğitim öncesi öğretmen a, b ve c’nin aile iletişiminde problem yaşamadıkları, eğitim sonrasında ise, öğretmen a’nın ailelerin farklı özelliklere sahip olmasından dolayı iletişim engeli yaşadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Eğitim öncesinde öğretmen a, b ve c’nin aile eğitimine ilişkin bilgi düzeylerinin yetersiz olduğu, eğitim sonrasında öğretmen eğitim programına katınla öğretmenlerin aile eğitimi konusunda bilgi düzeylerinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte yüz yüze rehberlik sağlanan öğretmenin aile eğitimi uyguladığı, uzaktan eğitim modeli ile rehberlik sağlanan öğretmen ve kontrol grubunda yer alan öğretmenin aile eğitimi uygulamadıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Öğretmenlerin aileler ile ilgili çalışmalarını kolaylaştıran ve zorlaştıran etmenler olarak, öğretmen a ve öğretmen c aile eğitimi yapmadıkları için kolaylaştıran ve zorlaştıran etmenlerinin olmadığını belirtmişlerdir. Öğretmen a ise okul öncesi eğitim programını anlamanın kolaylaştırıcı etmen olduğu, çocukların eğitimi ile birlikte aile eğitiminin yapılması zaman kontrolü açısından zorlaştırıcı etmen olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Ebeveynlerin aile katılımına isteksiz olmaları, mazeret bildirmeleri, öğrenim düzeylerinin yüksek olması ve materyal eksikliğinin aile katılımını güçleştiren koşullar olduğu ortaya çıkmıştır.
Eğitim öncesinde öğretmenlerin uygun koşullar sağlandığında aile eğitimi ve aile katılımına yönelik seminer, konferans, duyuru panosu hazırlama ve bireysel görüşme yapmak istedikleri, eğitim sonrasında ise öğretmen b ve c’nin cevabında değişiklik olmadığı, ancak öğretmen a’nın programda yer alan çalışmaların hepsini uyguladığı, ev ziyaretlerini daha çok yapmak istediği ortaya çıkmıştır.
Ebeveynlerin aile eğitimi ve aile katılımı konusundaki görüşleri ile ilgili sonuçlar
Eğitim öncesinde ebeveynlerin, aile katılımının çocukları hakkında bilgi edinmek ve okul ortamında neler yaptıklarını görmek için önemli olduğuna inandıkları, eğitim sonrasında deney 2 ve kontrol grubunda yer alan ebeveynlerin görüşlerinde fark olmadığı, ancak deney 1’de yer alan ebeveynlerin, kendilerini değerlendirme, yanlışlarının farkına vararak bunları düzeltme konusunda aile katılım çalışmalarının gerekli olduğuna inandıkları ortaya konmuştur.
Eğitim öncesinde deney 1, deney 2 ve kontrol gruplarında yer alan ebeveynlerin, aile katılımına ilişkin haber mektupları, telefon görüşmeleri, duyuru panoları, fotoğraflar, etkinlik dosyaları, geliş gidiş saatlerinin karşılaştıkları etkinlikler olduğu, eğitim sonrasında ise deney 1’de yer alan ebeveynlerin bu etkinliklere ek olarak konferans, eğitim semineri ve toplantı, bireysel görüşme ve ev ziyaretlerinin de karşılaştıkları uygulamalar olduğu ortaya konmuştur. Deney 2 ve kontrol grubunun cevaplarında her hangi bir değişikliğe rastlanmamıştır.
Eğitim öncesi ebeveynlerin aile katılım çalışmaları ile, çocuklarını okul ortamında tanıma, çocukları hakkında bilgi edinme de katkı sağladığı, eğitim sonrasında ise deney 1 grubunda yer alan ebeveynlerin görüşlerinde kendilerini değerlendirme ve çocuklarının gelişimsel özelliklerinin farkına varmada katkı sağladığı yönünde değişiklik olduğu saptanmıştır. Kontrol grubunda ise herhangi bir değişikliğe rastlanmamıştır.
Aile katılım çalışmalarının çocuklarına katkısı konusunda ebeveynlerin görüşlerinin eğitim öncesinde çocukların sosyalleşme süreci ve farklı aile yapılarını tanıması, dil gelişimi
ve öz güvenini arttırarak davranış değişikliği sağladığı ortaya çıkmıştır. Eğitim sonrasında Deney 2 ve kontrol grubunun cevaplarında önemli bir değişiklik saptanmamıştır. Deney 1’de yer alan ebeveynlerin, kendilerindeki olumsuz davranışların farkına vararak düzeltme çabasına girmelerinin, çocuklarının özgüvenlerini ve gelişimsel özelliklerini desteklemede olumlu katkı sağlayacağı sonucuna ulaşılmıştır.
Eğitim öncesinde aile katılım çalışmalarının öğretmene katkısını ebeveynlerin genel olarak bilmedikleri, ancak eğitim sonrasında deney 1 de yer alan ebeveynlerin görüşlerinde, öğretmen- ebeveyn iletişimini güçlendirme ve kendilerini tanıma fırsatı sağlayacağı yönünde değişiklik olduğu ortaya çıkmıştır.
Eğitim öncesi ve eğitim sonrasında, Deney 1, deney 2 ve kontrol grubunda yer alan ebeveynlerin daha çok öğretmenlerden çocuklarının yaptıkları hakkında bilgilenmek ve çocuk gelişimi konusunda bilinçlenmek yönünde beklentilerinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Aile katılım çalışmaları uygulamalarında, ebeveynlerin uygun zamanlarının olmaması, çocuk sayısının fazla olması ve mekân eksikliği nedeniyle katılımın sağlanmasında öğretmenin güçlüklerle karşılaşabileceği, eğitim sonrasında ise, öğretmenin ek bir elemana ihtiyaç duyabileceğini ve ailelerin sosyo kültürel seviyesinin eşit olmamasının öğretmen için güçleştirici koşul olabileceği ebeveyn görüşleri sonucunda ortaya konmuştur.
Eğitim öncesinde deney1, deney 2 ve kontrol grubundaki ebeveynlerin aile katılımında herhangi bir zorlaştırıcı koşullarının olmadığı, eğitim sonrasında ise, deney 1 ve deney 2 grubunda yer alan iki ebeveynin çalışıyor olmalarının zorlaştırıcı koşul olduğu diğer ebeveynlerin ise zorlaştırıcı koşullarının olmadığını sonucuna ulaşılmıştır.
Deney 2 ve kontrol grubunda yer alan ebeveynlerin aile eğitimi yapıldığı takdirde katılabileceklerini belirtmişlerdir. Deney 1 de yer alan ebeveynlerden biri aile eğitimi sürecinde yaşanan hastalıkların ve eşinin farklı bir ilde çalışıyor olmasının kendisi için güçleştirici koşul olduğunu belirtmiştir. Diğer iki ebeveyn ise, katılımlarını güçleştiren bir koşul olmadığını ifade ettikleri ortaya konmuştur.
5.1.3. Öğretmen Doküman inceleme sonuçları
Deney 1 de yer alan öğretmenin aile katılım etkinlikleri (duyuru panosu hazırlama, yazışma, telefon görüşmesi, evde yapılacak etkinlikler, haber mektupları, teyp kaydı, bireysel görüşme, toplantı, okul ziyaretleri, ev ziyaretleri, yönetim ve karar verme süreci, kitapçıklar, portfolyo, konferans, ebeveynlerin eğitim etkinliklerine katılımları ile ilgili dokümanlarının olduğu tespit edilmiştir. Deney 2 de yer alan öğretmenin bu konuda yazılı dokümanının olamadığı belirlenmiştir.
5.1.4. Öğretmen Ebeveyn Eğitimi Gözlem sonuçları
Araştırmacı deney 1 de yer alan öğretmenin, ebeveyn eğitimlerinden 1.2.5.8. ve 10 oturumuna katılmıştır ve gözlenen bu eğitimlerin sonuçlarına yer verilmiştir. Öğretmenin, genel olarak, eğitimi eğitim programının amacına uygun olarak gerçekleştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Deney 2 de yer alan öğretmenin ise araştırmacı tarafından eğitim almasına ve ebeveynlere eğitim yapması istenmesine rağmen, aile eğitimine ilişkin çalışma yapmadığı tespit edilmiştir.
Araştırma sonucunda öğretmenlere uygulanan öğretmen eğitim programı ile öğretmenlerin aile eğitimi ve aile katılımı konusunda bilgi ve beceri düzeylerinin arttığı ortaya konmuştur. Ebeveyn eğitim programına katılan, ebeveynlerin aile eğitimi ve aile katılımı konusundaki görüşlerinde, ebeveyn eğitim programına katılmayan ebeveynlere göre olumlu yönde farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bundan sonraki bölümde bu bilgiler ışığında konu ile ilgili yapılacak araştırmalara ve uygulamalara yön verecek önerilere yer verilecektir.