Bu bölümde araþtýrmadan elde edilen bulgulara dayalý olarak ulaþýlan sonuçlar, uygulamacýlar ve araþtýrmacýlar için önemli görülen bazý öneriler bulunmaktadýr.
6.1.Araştırmanın Sonuçları
“Ortaöğretim okul yöneticilerinin yaşadıkları stres belirtilerinin düzeyi nedir?” þeklinde temel probleme dayalý 3 alt problem çerçevesinde elde edilen bulgulardan þu sonuçlar çýkartýlabilir:
Araþtýrmada birinci alt problem, “Ortaöğretim okul yöneticileri, stres belirtilerini Stres Belirtileri Ölçeğine göre hangi sıklıkta yaşamakta ve yaşama sıklığına göre nasılsıralamaktadır? biçiminde ifade edilmiþti.
Bununla ilgili olarak;
Ortaöðretim okul yöneticilerinin genel olarak stres belirtilerini yaþama sýklýðý içinde en yüksek ortalamaya sahip madde 6.madde olurken, en düþük ortalamaya sahip madde ise 11. madde olmuþtur. Okul yöneticileri en yüksek “uykusuzluk”; en düþük ise “iş kazaları/dikkatsizlik” olan stres belirtilerini yaþamaktadýrlar. Diðer bir ifade ile okul yöneticileri stresli olduklarý zamanlarda en çok “uykusuzluk” yaþamakta; en az ise “iş kazaları/dikkatsizlik” yaþamaktadýrlar.
Ortaöðretim okul yöneticileri çalýþma koþullarýnýn yoðunluðu nedeniyle baský altýnda yaþamaktadýrlar. Bununla birlikte okul içerisinde yapýlan iþleri planlama, eþgüdümleme, objektif kararlar vererek personele adaletli davranma, okulun iþletmecilik görevlerini üstlenme (boya, tamirat vb.) gibi yoðun görevleri bulunmaktadýr. Bu görevlerinin verdiði yoðun iþ temposu ve hissetmiþ olduklarý büyük sorumluluk duygusu nedeniyle uyku düzenlerinde bozulma olabilir. Ertesi gün ve daha sonraki günlerin iþlerini düþünme, onlarý planlama ve kýsa ve uzun vadeli kararlar alma nedeniyle uykusuzluk problemi yaþadýklarýný ifade etmiþ olabilirler.
Bu araþtýrmada olduðu gibi Kýrel’in (1991) yapmýþ olduðu araþtýrmada da insanlarýn en çok yakýndýklarý stres belirtileri arasýnda “uyku problemleri” olduðu tespit edilmiþtir.
Genel olarak stres belirtileri içinde “pek çok” ve “çok” derecesinde yer alan stres belirtisi yoktur. Demir’in (1997) yapmýþ olduðu araþtýrmada “pek çok” ve “çok”
derecelerinde yer alan stres belirtisi bulunmamaktadýr. Bu araþtýrma bu yönüyle Demir’in araþtýrmasýyla uyuþmaktadýr.
14 maddelik stres belirtileri yaþanma bakýmýndan iki tanesi orta, on tanesi az, iki tanesi hiç derecesinde görülmüþtür. Ortaöðretim okul yöneticilerinin verdikleri cevaplar neticesinde genel olarak stres belirtileri yaþanma bakýmýndan “az” derecesinde yoðunlaþmaktadýr.
Ýkinci alt problem, “Ortaöğretim okul yöneticileri, Fizyolojik ve Psikolojik boyutlar içerisindeki stres belirtilerini, Stres Belirtileri Ölçeğine göre hangi sıklıkta yaşamakta, yaşama sıklığına göre nasıl sıralamakta ve söz konusu fizyolojik ve psikolojik belirtiler (boyutlar) yaşama sıklığına göre nasıl sıralanmaktadır?” biçiminde ifade edilmiþti.
Bununla ilgili olarak;
Ortaöðretim okul yöneticilerinin fizyolojik stres belirtilerini yaþama sýklýðý içinde en yüksek ortalamaya sahip madde 6. madde olurken, en düþük ortalamaya sahip madde ise 5. madde olmuþtur. Okul yöneticileri en yüksek “uykusuzluk”; en düþük ise “nefes darlığı” olan stres belirtilerini yaþamaktadýrlar. Diðer bir ifade ile okul yöneticileri stresli olduklarý zamanlarda en çok “uykusuzluk” yaþamakta; en az ise “nefes darlığı” yaþamaktadýrlar.
Uykusuzluk, yöneticilerde en çok ortaya çýkan ve bireylerin en çok yakýndýklarý stres belirtilerinden birisidir. Demir’in (1997) yapmýþ olduðu araþtýrma da uykusuzluk en çok gözlemlenen stres belirtisi olarak tespit edilmiþ ve uykusuzluk orta derecede yaþanýlan bir stres belirtisi olarak bulunmuþtur. Bu sonuç bu araþtýrmanýn bulgularýyla uyuþmaktadýr. Ortaöðretim okul yöneticileri çalýþma koþullarýnýn yoðunluðu nedeniyle
gerilim unsurlarýný her an üzerlerinde hissedebilirler. Personel, veli, öðrenci ve okul yönetim iþleri ile tek tek uðraþma ve bunlar arasýnda denge kurma ve baþarý gösterme zorunluluðu gece okul yöneticilerini bunlarý düþünmeye itebilir. Bunun sonucu olarak da geceleri uykusuzluk yaþýyor olabilir.
Bu araþtýrmaya göre okul yöneticileri stres belirtilerinden biri olan nefes daralmasý problemini en az yaþadýklarý stres belirtisi olarak belirtmiþlerdir. Nitekim Ertekin’in (1993) de orta düzey yöneticiler üzerinde yapmýþ olduðu araþtýrmada da yöneticilerin nefes daralmasý probleminden diðer stres belirtilerine oranla daha az þikâyet ettikleri tespit edilmiþtir. Ayrýca Garipoðlu’nun (2007) banka çalýþanlarý ile yapmýþ olduðu çalýþmada hazýrlanmýþ olan 59 maddelik ankette nefes darlýðýnýn stres belirtileri sýralamasýnda gösterilme sýklýðý içinde nefes darlýðý maddesi 50. madde olmuþtur. Bu durumda nefes darlýðý probleminin diðer maddelere oranla çok önemli olmayan bir stres belirtisi olduðu izlenimini vermektedir. Görüldüðü gibi her iki araþtýrmadaki bulgular bu araþtýrma bulgularý ile paralellik göstermektedir.
Yaþanma sýklýðý bakýmýndan fizyolojik stres belirtileri maddelerinden iki tanesi
“orta”, beþ tanesi “az” derecesinde olduðu tespit edilmiþtir. Ortaöðretim okul yöneticilerinin fizyolojik olarak “pek çok”, “çok” ve “hiç” derecelerinde stres belirtisi yaþamadýklarý tespit edilmiþtir.
Ortaöðretim okul yöneticilerinin psikolojik stres belirtilerini yaþama sýklýðý içinde en yüksek ortalamaya sahip madde 13. madde olurken, en düþük ortalamaya sahip madde ise 11. madde olmuþtur. Okul yöneticileri en yüksek “Öfkesini Çevresine Hissettirme”; en düþük ise “İş Kazaları / Dikkatsizlik” olan stres belirtilerini yaþamaktadýrlar. Diðer bir ifade ile okul yöneticilerinin stresli olduklarý zamanlarda en çok “Öfkesini Çevresine Hissettirme” yaþamakta; en az ise “İş Kazaları/Dikkatsizlik” yaþamaktadýr.
Bu bulguya göre; ortaöðretim okul yöneticileri çalýþma ortamlarýnda dikkatsizlik sonucunda önemli herhangi bir iþ kazasý yaþamamakta; fakat yaþadýklarý stres nedeniyle çalýþma ortamlarýnda isteyerek veya istemeyerek öfkelerini çevrelerine hissettirmektedirler.
Garipoðlu’nun (2007) banka çalýþanlarý üzerinde yaptýðý çalýþmada
“Konsantrasyon Düþüþü veya Zorluðu/ Dikkatsizlik” maddesinin hazýrlanmýþ olan 59 maddelik anketinde gösterilme sýklýk derecesi 8’dir. Garipoðlu’nun çalýþmasýna göre
“konsantrasyon düþüþü veya zorluðu/ dikkatsizlik” maddesi stres belirtileri içinde önemli bir konumda yer almaktadýr.
Özdayý’nýn (1990) resmi ve özel liselerde görevli öðretmenler üzerinde yapmýþ olduðu çalýþmada “Öfkesini Çevresine Hissettirme” maddesine benzer bir ifade olan
“Sinirlilik” maddesi bulunmaktadýr. Özdayý (1990), öðretmenlerin yüksek düzeyde bedensel gerilim yaþadýklarýný, bunlarýn baþýnda “yorgunluk, sinirlilik ve býkkýnlýk”
geldiðini tespit etmiþtir.
Pehlivan’ýn (1993) yapmýþ olduðu çalýþmada “Öfkesini Çevresine Hissettirme”
maddesine benzer olarak “Geçimsizlik” maddesi bulunmaktadýr. Genellikle kiþinin stresle sýnýrlý kalmadýðýndan bahseden Pehlivan (1993), “kiþi öfke ve kýzgýnlýk duygularý ile çevresine karþý kýrýcý ve anlayýþsýz olmaktadýr” þeklinde bir ifade kullanmaktadýr. Pehlivan’ýn çalýþmasýnda “Geçimsizlik” az derecede yaþanýlan stres belirtisi olarak tespit edilmiþtir. Bu sonuç, bu çalýþmanýn sonuçlarý ile bu yönüyle uyuþmaktadýr.
Garipoðlu (2007) tarafýndan banka çalýþanlarý ile yapýlan çalýþmada “Alýnganlýk ve Sinirlenme” maddesinin en çok yaþanýlan stres belirtilerinin baþýnda birinci sýrada olduðu tespit edilmiþtir. Nitekim Kýrel’in (1991) yapmýþ olduðu çalýþmada da
“Sinirlilik” en çok stres yaratan faktörler arasýnda yer almaktadýr.
Yaþanma sýklýðý bakýmýndan psikolojik stres belirtileri maddelerinden üç tanesi
“az”, dört tanesi “hiç” derecesinde olduðu tespit edilmiþtir. Ortaöðretim okul yöneticilerinin psikolojik olarak “pek çok”, “çok” ve “orta” derecelerinde stres belirtisi yaþamadýklarý tespit edilmiþtir. Yedi maddelik psikolojik stres belirtilerinin yaþanma bakýmýndan “az” derecesinde toplandýðý görülmüþtür.
Genel olarak boyutlara göre en yüksek ortalamaya sahip boyutun fizyolojik stres belirtileri boyutu, en düþük ortalamaya sahip olan boyutun psikolojik stres belirtileri
boyutu olduðu ortaya çýkmýþtýr. Buna göre; ortaöðretim okul yöneticileri stres yaþadýklarýnda genellikle fizyolojik olarak etkilenmekte, psikolojik olarak ise daha az etkilendikleri söylenebilir. Okul yöneticilerinin psikolojik olarak stresten az etkilenmelerinin nedeni üniversitede almýþ olduklarý eðitim ve pedagojik formasyon ile insan psikolojisi, geliþim ve ergen psikolojisi konusunda yeterli bilgiye sahip olmalarý ve bu bilgilerini okul ortamýnda güzel bir biçimde uygulamalarý olduðu söylenebilir.
Üçüncü alt problem, Ortaöğretim okulyöneticilerinin;
Ortaöðretim okul yöneticilerinin görev unvanýna, yaþýna, yöneticilik kýdemine ve medeni durumuna göre “Stres Belirtileri Ölçeði”nde anlamlý bir farklýlýk olmadýðý ayný zamanda fizyolojik ve psikolojik boyutlarda da anlamlý bir fark olmadýðý saptanmýþtýr.
Pehlivan’ýn (1993) yapmýþ olduðu çalýþmada ise; denekler (öðretmen, müdür, müfettiþ) arasýnda psikolojik belirtiler boyutunda anlamlý farklýlýk öðretmen ve müfettiþler arasýnda çýkmýþtýr. Öðretmen ve müfettiþlerin çalýþma alanlarý birbirinden farklýdýr. Birisi denetleyen kiþi iken, diðeri denetlenen kiþidir. Psikolojik olarak farklý düzeyde etkilenmeleri olasýdýr. Pek tabidir ki denetlenen ve denetleyen olmak bireyde farklý bir psikolojik etki yapmaktadýr. Bu çalýþma ise sadece okul yöneticileri olan müdür ve müdür yardýmcýlarý üzerinde yapýlmýþtýr. Müdür ve müdür yardýmcýlarýnýn çalýþma alanlarýnýn ayný olmasý sebebiyle bu çalýþma Pehlivan’ýn (1993) çalýþmasýndan farklýlýk göstermektedir. Pehlivan’ýn (1993) yapmýþ olduðu çalýþmanýn fizyolojik stres belirtileri boyutunda ise denekler arasýnda herhangi bir anlamlý farklýlýk bulunmamýþtýr.
Bu durum insanlarýn stresli zamanlarda fizyolojik tepkilerinin hemen hemen ayný olduðu þeklindeki genel kanýyý doðrular niteliktedir. Nitekim her iki araþtýrmanýn sonuçlarý da bu yönde paralellik göstermektedir.
Özdayý’nýn (1990) yapmýþ olduðu çalýþmada evlilerin bekâr ve dullara göre daha az stresli olduðu tespit edilmiþtir. Bu çalýþmada ise denekler arasýnda anlamlý bir fark tespit edilmemiþtir. Bunun nedeni araþtýrmada yer alan bekâr yönetici sayýsýnýn sýnýrlý olmasý olabilir. Bu çalýþma bu yönüyle Özdayý’nýn çalýþmasýndan farklýlýk göstermektedir.
Özdayý’nýn (1990) yapmýþ olduðu çalýþmada 31–40 yaþýndaki öðretmenlerin çok fazla stres yaþadýðý, 20–25 yaþýndakilerinse çok az stres yaþadýðý tespit edilmiþtir. Bu çalýþmada ise tüm yaþ gruplarýnýn stres düzeyleri arasýnda anlamlý bir fark bulunmamýþtýr. Bu yönüyle bu araþtýrma hangi yaþta olursa olsun yönetim iþinin stresli bir iþ olduðu söylenebilir.
Kaya’nýn (2006) akademisyenler üzerinde yapmýþ olduðu çalýþmasýnda da yaþ ve medeni durum arasýnda anlamlý bir fark bulunmamýþtýr. Yine Balcý’nýn (2000) da üniversite öðretim elemanlarý üzerinde yapmýþ olduðu çalýþmasýnda da yaþ deðiþkenine göre gruplar arasýnda anlamlý bir fark bulunmamýþtýr. Ok (2006) tarafýndan ilköðretim okul yöneticileri üzerinde yapýlmýþ diðer bir çalýþmada da yaþ faktörünün önemli bir faktör olmadýðý yönündedir. Balcý (2000), Ok (2006) ve Kaya’nýn (2006) bulgularý ile çalýþmanýn bu bulgularý uyuþmaktadýr.
Ekinci’nin (2006) ilköðretim okul yöneticileri üzerinde yapmýþ olduðu çalýþmada da medeni durum ve yaþ deðiþkenleri arasýnda anlamlý bir fark yokken; kýdem arasýnda anlamlý bir farklýlýk bulunmuþtur. Araþtýrmada kýdemi fazla olan okul yöneticilerinin iþ stresleri daha düþük bulunmuþtur. Ekinci’nin (2006) medeni durum ve yaþ ile ilgili bulgularý bu araþtýrma ile tutarlýlýk gösterirken, kýdem deðiþkeni ile ilgili bulgularý yönünden bu araþtýrmanýn bulgularýndan farklýdýr.
Green-Reese ve diðerleri (1991) tarafýndan yapýlmýþ olan araþtýrmada yaþ ve kýdemin iþ doyumu ve iþ stresi üzerinde önemli faktör olmadýðý bulunmuþtur (Akt Ekinci, 2006). Fliin (2000) tarafýndan yapýlmýþ olan çalýþmada ise daha yaþlý olan okul müdürleri daha az stres yaþarken, yönetim tecrübesi az olan okul müdürlerinin daha yüksek seviyede stres yaþadýðý tespit edilmiþtir (Akt Bayrakcý, 2001).
6.2.Araştırmanın Önerileri
Bu araþtýrmada elde edilen bulgulara dayanarak aþaðýdaki öneriler verilebilir.
1- Okul yöneticilerinin fiziksel ve psikolojik olarak strese girmelerine neden olan etkenler, stres belirtileri ve stres yönetimi konusunda okul yöneticileri bilgilendirilmelidir.
2- Ýl milli eðitim müdürlükleri tarafýndan stres yönetimi, iletiþim, zaman yönetimi, grup psikolojisi gibi konularda seminer çalýþmalarý düzenlenmelidir.
3- Sadece öðrenciler deðil okul yönetici ve öðretmenlerine de zaman zaman psikolojik testler uygulanmalý ve gerekli durumlarda psikolojik yardým almalarý için teþviklerde bulunulmalýdýr.
4- Yaþanýlan stres belirtilerinin ciddi boyutlara ulaþmadan önlenmesi için stres belirtileri ve stresle mücadele konularýnda hazýrlanacak olan kitapçýk ve broþürler il milli eðitim müdürlükleri tarafýndan yönetici ve öðretmenlere ücretsiz olarak daðýtýlmalýdýr.
5- Araþtýrmada veri toplama aracý olarak kullanýlan, gerekli geçerlik ve güvenirlik analizleri yapýlmýþ olan bu ölçekle (Stres Belirtileri Ölçeði) yeni bir çalýþma daha büyük bir çalýþma grubu ile baþka bir ilde yapýlabilir.
6- Bu çalýþma ilköðretim okul yöneticileri üzerinde de yapýlabilir.
KAYNAKÇA
Acar, H. (2006). “Ortaöğretim OkulMüdürlerinin Çatışma Yönetim Stillerive Bu Çatışma Yönetim Stillerinin Öğretmenlerin Stres Düzeylerine Etkisi”.
Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eðitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Açýkalýn, A. (1995). Toplumsalve KurumsalYönleriile OkulYöneticiliği. 2. Baský.
Ankara: Pegem Yayýncýlýk.
Adair, J. ve Talbot Adair. (1999). Zaman Yönetimi. (çev. Bengi Güngör). Ankara:
Öteki Matbaasý
Akat, Ý., Gönül Budak ve Gülay Budak. (1994). İşletme Yönetimi. Ýstanbul: Beta Basým Yayým Daðýtým A.Þ.
Akatay, A. (2003).YönetselZamanın Etkin Kullanılması:Teorive Bir Uygulaması. Yayýmlanmamýþ Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Akgemci T, Adnan Çelik, Enver Aydoðan ve Ayten Akatay (Editörler: Þimþek, M.Þ. ve Adnan Çelik). (2003) Zaman Yönetimi ve Yönetsel Zamanda Etkinlik.
Ankara: Kalkan Matbaacýlýk.
Akpýnar, Ü. (2006) “Kocaeli İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Stres Kaynakları ve Stres Yönetimi”. Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Akpýnar, B. (2004). Çocukların Televizyon İzleme Davranışlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Çaðdaþ Eðitim Dergisi, 306 (29)
Altuntaþ, E. (2003). Stres Yönetimi. Ýstanbul: Alfa Basým Yayým.
Anonim. (1998). Rehberlik Notları.Amasya.
Anonymous. (2007) Effects of Stres. http://www.stress.org/topic-effects.htm..> (Eriþim tarihi: 03.01.2008).
Arseven, A.D. (2004). AnketHazırlama. Ankara: Gündüz Eðitim ve Yayýncýlýk.
Arslan, M. M. ve Levent Eraslan. (2003). YeniEğitim Paradigmasıve Türk Eğitim Sisteminde Dönüşüm Gerekliliği< http: // yayim.meb.gov.tr / dergiler / 160 / arslan-eraslan.htm> (Eriþim tarihi: 14.12.2007 )
Aslan, M. (1995). Öğretmenlerin Örgütsel Stres Kaynakları. Yayýmlanmamýþ Doktora Tezi, Ýnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Aþkun N.C. (2006). Örgütsel Stres ile Kariyer Planlaması Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Uygulama. Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Dumlupýnar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
Ataklý, A. (1999). Stres Kaynakları,Stresin Öğretmenlik MesleğindekiYeri,Okul Yöneticive Velilerin Anlayışlılık DüzeyiÜzerine Öğretmenlerin Görüşleri. Amme Ýdaresi Dergisi, 32 (2), TODAÝE Yayýnlarý, Ankara.
Aydýn, Ý.P. (2002).İş Yaşamında Stres. Ankara: PegemA Yayýncýlýk.
Aydýn, Þ; Ali Þahin Örnek,. (2006). Kriz ve Stres Yönetimi. Ankara: Detay Yayýncýlýk.
Balcý, A. (2000). Öğretim Elemanının İş Stresi. Ankara: Nobel Yayýn Daðýtým.
__________ (2005a). Eğitim Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Tekaðaç Basým Yayýn Daðýtým.
__________ (2005b). SosyalBilimlerde Araştırma. Ankara: PegemA Yayýncýlýk
Baltaþ, A. ve Zuhal Baltaþ. (2004). Stres ve Başa Çıkma Yolları. 22. Baský. Ýstanbul:
Remzi Kitabevi.
Baltaþ, Z. ( 2002).Verimliİş Hayatının SırrıStres. Ýstanbul: Remzi Kitabevi.
Baþar, E. (1994). Eğitim Sosyolojisi. Samsun: Eser Matbaasý.
Baþaran, Ý.E. (1982). ÖrgütselDavranışın Yönetimi. Ankara: Sevinç Matbaasý.
__________ (2000). Eğitim Yönetimi ve Nitelikli Okul. 4. Baský. Ankara: Feryal Matbaasý
Bayrakcý, M. (2001). “İlköğretim ve Ortaöğretimde Görev Yapan Yöneticilerin Kişilik Özellikleri İle Stres Kaynakları Arasındaki İlişki”. Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Kýrýkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kýrýkkale.
Binbaþýoðlu, C. (1988). Eğitim Yöneticiliği. Ankara: Binbaþýoðlu Yayýnevi.
Bilek, Ý. (2001). Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Branş Öğretmenlerinin İş ve Okul Yöneticileriyle İlişkilerinden Kaynaklanan Stres Düzeylerine İlişkin Görüşleri. Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eðitim Bilimleri Enstitüsü, Eskiþehir.
Blonna, R. (2007). Coping With Stres. New York: Mcgraw-Hýll.
Borg, M. G. ve Richard J. Riding. (1993). Occupational Stres and Job Satisfaction Among SchoolAdministrators.Journalof Educational Administration. 31(1).
Borg,M. G.; Richard J. Riding Ve Joseph M. Falzon. (1991). Stres ın Teaching: a Study of Occupational Stres and İts Determinations, Job Satisfaction And Career Commitment Among Primary School Teachers. Educational Psychology. 11(1)
Braham, B. J.(2002). Stres YönetimiAteş Altında Sakin Kalabilmek. (çev: Vedat G.
Diker). Ýstanbul: Hayat Yayýncýlýk.
Buckingham, D.A. (2004). “Assocıatıons Among Stress, Work Overload, Role Conflıctand Self-Effıcacy ın Maıne Prıncıpals” Doctor Of Education Thesis.
The University Of Maine.
Bursalýoðlu, Z. (2002). OkulYönetiminde YeniYapıve Davranış. 12. Baský. Ankara:
Pegem Yayýncýlýk.
Budak,G.; Olca Sürgevil. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama.
<http://www.iibf.deu.edu.tr/dergi/1160492999_1.pdf> (Eriþim tarihi:
17.11.2007).
Büyüköztürk, Þ. (2003). SosyalBilimler İçin VeriAnaliziElKitabı. Ankara: PegemA Yayýncýlýk.
Can, H. (2005). Organizasyon ve Yönetim. 7. Baský Ankara: Siyasal Kitabevi.
Carnegie, D. (2004 ). İşten ve Yaşamdan Zevk Almanın Yolları.(çev:Gülsen Þensoy) Ýstanbul: Epsilon Yayýncýlýk.
Certo, S. C. (2003). Modern Management. New Jersey: Prentice Hall.
Charlesworth E.A, Nathan, R.N. Stress Management, 1988, New York: Corgi Boks.
Cheng, K.K. (1993). “OccupationalStress As Perceived By AssistantPrincipals İn Hong Kong Aided Secondary Schools”.Master of Education, University of Hong Kong.
Çetin, M.Ö. (2004). ÖrgütselVatandaşlık Davranışı. Ankara: Nobel Yayýn Daðýtým.
Daðlý, A. (2004). İlköğretim Denetmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri. Çaðdaþ Eðitim Dergisi, 29 (305). Ankara: Tekýþýk Yayýncýlýk.
Demirtaþ, H. ve Hasan Güneþ. (2002). Eğitim Yönetimive DenetimiSözlüğü. Ankara:
Aný Yayýncýlýk.
Demir, K. (1997). Ortaöğretim Okullarında Yönetici ve Öğretmenlerin İş Stresi (Edirne İli Örneği).Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eðitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Dessler, G. (2004). Management. New Jersey: Pearson Education Ltd.
Donaldson, P. ve J. Clifford. (1980). The Economy and Decision Making. St. Paul:
West Publishing Company.
Durna, U. (2004). “Stres, A ve B Tipi Ki İlik Yapısı ve Bunlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma” Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11 (1)
Ekinci, Y. (2006.) “İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Sosyal Beceri Düzeylerine Göre Öğretmenlerin İş Doyumu ve İş Stresinin Karşılaştırılması” Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Ekinci, H. Ve Süleyman Ekici. (2003). “Yöneticiler Üzerindeki Etkileri Açısından Stres Kaynakları ve Bir Uygulama”. Uludað Üðniversitesi Ý.Ý.B.F. Dergisi, XXII (2)
Erdoðan, Ý. (2003). OkulYönetimive Öğretim Liderliği. Ýstanbul: Sistem Yayýncýlýk.
Eren, E. (2004). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. Ýstanbul: Beta Basým Yayým.
__________ (1997). Yönetim ve Organizasyon. Ýstanbul: Beta Basým Yayým Daðýtým.
Eroðlu, F. (2004). Davranış Bilimleri. Ýstanbul: Beta Basým Yayým Daðýtým.
Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim. Ankara: TODAÝE Yayýnlarý, DÝE Matbaasý.
__________ (1993). Örgüt ve Stres Üzerine Düşünceler. Amme Ýdaresi Dergisi, 26 (1), Ankara: TODAÝE Yayýnlarý.
Garipoðlu, E. (2007). “Stres Yönetimi ve Banka Çalışanları Üzerine Yapılan Bir Araştırma”. Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, Niðde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niðde.
Genç, N. (2005). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Seçkin Yayýncýlýk.
Genç, N. (2005). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Seçkin Yayýncýlýk.