Araştırma sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde, kırsal alanda yaşayan kadınların hem bitkisel hem de hayvansal üretimin her aşamasına katıldığı görülmektedir. Bu anlamda kadınların ekonomik katkıları fazladır. Ancak bu katkı görünmez bir el niteliğinde olduğundan kadınlar hak ettikleri yerin gerisinde kalmaktadır.
Kadınların çoğunun eşinin verdiği harçlıktan başka geliri bulunmamaktadır. Bu gelirde yine çocukları ve eşi tarafından değerlendirilmektedir.
Anket yapılan kadınların yarıdan fazlası 18-22 yaşlarında evlendikleri görülmektedir. Araştırma kapsamındaki kadınların yaşları büyüdükçe küçük yaşta evlenme oranları artmaktadır.
Araştırmaya katılan kadınların % 56,1’inin sosyal güvencesinin olduğu belirlenmiştir. Sosyal güvencesi olan kadınların eşinden dolayı BAĞ-KUR, SSK ve emekli sandığı ile sosyal güvenceye sahiptir. Ailelerin %47,6’sının 50 dönümden az araziye sahip olduğu görülmektedir.
Kadınların bitkisel üretim faaliyet alanında en fazla çapalama, ekim, dikim işlerinde çalıştıkları anlaşılmaktadır. Hayvansal üretimle ilgili faaliyetlere katılımlarına bakıldığında, kadınların süt sağımı, hayvan besleme, ahır-ağıl temizliği, hayvan sulama, hayvan otlatma işlerini yaptığı belirlenmiştir. Bu durumda kadınların tarımsal üretimin her aşamasında yer aldıklarını söylemek mümkündür.
38
Araştırma alanındaki hayvancılık faaliyetleri çoğunlukla kadınlar tarafından yerine getirilir. Bakılabilecek hayvan sayısına ve çeşidinin belirlenmesi, satılacak hayvanların hangileri olduğunun kararının verilmesi genellikle kadınlara aittir. Hayvanların bakımı, sağılması, sütün işlenerek ikincil ürünlere dönüştürülmesi çoğunlukla kadınların sorumluluğundadır.
Anket yapılan kadınların arazi satın alınıp satılmasına ailede erkeklerin karar verdiklerini belirtmişlerdir. Kadınlar en çok ailede giyim eşyalarının satın alınmasına karar vermektedirler. Eşlerin birlikte karar verdiği konuların başında ise sahip olunmak istenen çocuk sayısı gelmektedir. Araştırmada elde edilen sonuçlarda aile içinde alınan ekonomik ve sosyal kararlarda etkili olan kişi genelde aile reisi olmaktadır.
Araştırma kapsamındaki kadınlara Tarım kredi kooperatifi, tarımsal kalkınma kooperatifi, Pancar Kooperatifi, ziraat odası, Üretici birliği, Önder çiftçi gibi kooperatif ve diğer kuruluşlara ortak olup olmadığı sorulmuş, %79.3’ü üye veya ortak olmadıklarını ifade etmişlerdir. Üye veya ortak olduğunu belirten kadınların % 32.0’ı Ziraat odasına üye- ortak olduğunu belirtmiştir.
Kooperatif kurmayı düşünen kadınlara kooperatif kurulduğunda kooperatiften beklentileri sorulduğunda ürününü pazarlamanın, gelir elde etmek ve ihtiyaç sahiplerine yardımcı olmanın çok önemli olduğunu belirtmişlerdir.
Araştırmaya katılan kadınlar köyde sosyal aktivite eksikliği, sağlık ocağının bulunmaması, eczane bulunmaması ve il ve ilçeye ulaşımın zor olmasının yarattığı zorluklarla karşı karşıya kalmaktadırlar.
Anket yapılan kadınların kendi konumlarından memnun olup olmama durumları incelenirken, kendilerini, köydeki ve yakın çevredeki kadınlarla kıyaslamaları istendiğinde kadınların yarıdan çoğu kendi konumlarından az memnun olduklarını belirtmiştir. Kadınlar genel olarak hayatlarında kötü bir şey olmadığını ancak olumlu bir şey de bulunmadığını belirtmiş ve buna katlanmak zorunda olduklarını ifade etmişlerdir.
Kadınların gelecekte kendilerini güvende hissetmelerini sağlayan unsurlar arasında sigortalı olmak, evlilik ve çocuk sahibi olmak ilk sıralarda yer almaktadır. Bunu meslek sahibi olmak, zengin olmak, diğer nedenler takip etmektedir.
Ankete katılan kadınlara ilerisi için ne düşündükleri sorulduğunda kadınlar çocuklarının okumasını, çocuklarını evlendirip çalışmamayı, şehre yerleşmeyi düşünmektedirler. Şehre yerleşmek isteyen kadınlar bunu hem kendileri hem de çocuklarının geleceği için istemektedirler. Kadınların gelecekle ilgili düşünceleri daha çok çocukları ile ilgilidir.
Kadınların araştırmada elde edilen sonuçlara göre aile içi ilişkilerinde tarımsal üretimdeki rollerine göre daha fazla etkili oldukları söylenebilir. Kadınların tarımsal üretimde önemli bir ekonomik katkısı olduğu dikkate alındığında; tarımsal üretimdeki rollerinin geliştirilmesi ve açığa çıkartılması, kadınlarda farkındalığın yaratılması gerekmektedir.
Toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel açılardan gelişmesi cinsiyet açısından kadın ve erkeklerin eşit olanaklara sahip olmasına bağlıdır. Toplumu oluşturan bireylerin tüm olanaklardan eşit yararlanması toplumun dengeli kalkınmasında oldukça önemlidir.
Toplumun her kesiminde, her konuda başarı sağlamanın en önemli koşulu eğitimdir.
Kırsal alanda da gelişmenin sağlanabilmesi için öncelikle eğitim faaliyetlerine önem verilmesi gerekmektedir. Kadınların bilgi ve becerilerini geliştirmeye yönelik kurslar düzenlenerek, aynı faaliyetlerde bulunan kadınların örgütlenmelerini sağlayarak, sosyal güvenlik hizmetleri sunarak kendi ayakları üzerinde durmaları ve kendilerini ifade edebilmeleri için ortam sağlanmalıdır.
39
Kadınların sosyal güvenlik kapsamına alınması için de özendirici politikalara daha fazla ağırlık verilmesi ve kırsalda geleneksel gıdalar, köy el sanatları gibi yeni iş imkanlarının artırılması, cazip hale getirilmesi ile kadınların gelir artırıcı koşullara kavuşması ve sosyal güvenceye sahip olması önemli olmaktadır.
Türkiye’de tarımda çalışan kadın nüfusunun fazlalığı, bu alanda ele alınması gereken bir diğer önemli husus olarak belirmektedir. Çünkü bu nüfusun çok büyük bir çoğunluğu sosyal güvenlikten yoksun ve kayıt dışı çalışan nüfus olup, kırsal alanda da en zor koşullarda çalışmaktadırlar. İşte, tarımsal üretimde yoğun olarak yer alan ve kırsal kalkınma uğraşılarının da ana aktörleri arasında yer alan kadınların sosyo-ekonomik ve kültürel açılardan sorunlarının giderilmesi aynı zamanda toplum hayatına ve ülke ekonomisine de olumlu katkılarda bulunacaktır. Üretimde, eğitimde, sağlıkta, aile ilişkilerinde, beslenme konuları gibi hemen hemen her konuda sorumluluk yüklenen kadınların kalkınmaya katılımı, hem ülke ekonomisi hem de kadının statüsünün yükseltilmesi açısından önem taşımaktadır. Ekonomik güçlenmenin en önemli koşulu, kadınların iş gücüne katılımının sağlanmasından geçmektedir. Ancak özellikle kırsal kesimde kadınlar hemen hemen bütün iş kollarına dahil olmalarına rağmen genelde ücret almadan çalışmaktadırlar. Kadınlar hane içerisinde, avluda, tarlada, ahırda her yerde çalışabilen ücretsiz işçi konumunda olup, yaptığı işler zaten yapması gereken işler olarak görülmektedir. Bu durum kadın açısından kabullenilmişliği ve çaresizliği ortaya koymaktadır. (Gülçubuk ve Yasan, 2009)
Tarımsal üretimin her aşamasında yer alan kadınların ülke ekonomisine olan katkılarının da göz önünde bulundurularak ihtiyaç duydukları konularda bilginin yerinde sağlanması ve hak ettikleri değerin verilmesi gerekmektedir. Kadınlara yönelik gerçekleştirilen bütün faaliyetler ve projeler, onların yetiştirdikleri çocuklara, dolayısıyla nesilden nesille aktarılacaktır. Bu çalışmalar ne kadar verimli olursa, yeni nesillerin de o kadar bilinçli yetişeceğini söylemek mümkündür.
Toplum ve aile yaşamının her alanında erkeklere göre daha fazla sorumluluk yüklenen kadınların üretime ve karar almaya katılımları ülke tarımının gelişmesinde ve kırsal kalkınmanın gerçekleşmesinde önemli bir faktördür. Bu nedenle kadınların gerek aile içinde gerekse üretimde alınan kararlara katılması sağlanmalıdır.
40 7. KAYNAKLAR
Abay, C., Saner, G., Atış, E. (1998).Gölçe İzmir Yöresinde, Kadın Eğitimine Yönelik Hizmetlerin Kadının Kırsal alanda İstihdamına Etkisi, T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi.
Alkan, S., Toksoy, D., (2009). Orman köylerinde kadın ve kırsal kalkınma (Trabzon ili örneği). II.Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, Isparta
Anonim (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013) Kırsal Kalkınma Politikaları Özel İhtisas Alt Komisyonu Raporu Ankara.
Anonim (2010). Tarım İl Müdürlüğü Tarım Raporu 2010 Tekirdağ.
Anonim (2011a). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türkiye’de kadının durumu, T.C.
Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, Kasım 1998, Ankara.
Anonim (2011b). Kırsal Alanda Kadın Çalıştayı 15–17 Ekim 2008, Ankara, http://www.tedgem.gov.tr/calistay/calistay_kitap.doc, (Erişim tarihi 14.06.2011).
Anonim (2012). http://www.tekirdag.gov.tr/ (Erişim tarihi15/06/2012)
Anonim (2013). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
Ayanoğlu İ (2008). Kırsal Kalkınma ve Türkiye için bir Kırsal Kalkınma Modeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Aytaç M, Bayram N (2001). Öğretim elemanlarının kariyer tutumlarının gruplandırılması. V. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, 19-22 Eylül, Adana.
Barbic A. (1988). Farm women in decision making process: Yugoslav experiences, in sosiological rurialis Vol.28; No:4, 293-305
Berkes, N. (1942). Bazı Ankara köyleri üzerinde bir araştırma Sosyoloji serisi, no. 2.;
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Enstitüsü yayınları Bokemeier, J. Garkovich, L.,(1987). “Assessing the Influence of Farm Women’s
Self-Identity on Task Allocation and Decision Making”. Rural Sociology, 52(1): 13-36.
Boserup, E. (1970). Women’s Role in Economic Development. George Allen and Unwin, London. “Alınmıştır” Sirman, N. 1991. Gelişme Sürecinde Kırsal Kesim Kadını Yaklaşımlar ve Sorunlar. Kırsal Kesimde Kadının Statüsü: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. ILO-TKV Danışma Toplantısı Raporları, Aralık 1990, Ankara, s:
16-29.
Bubolz,M.M. (2001). Family as source, user and builder of social capital. Journal of socio economics 30:129-131
Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi
Çamur G (2002). Kentleşme Sürecinde Gecekondulaşma ve Toplum Merkezleri, Kentleşme Sürecinde Sosyal Hizmet içinde, SABEV Yayını, Ankara.
Doğan İ (2003). Kuzularda büyümenin çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile değerlendirilmesi, Uludağ Üniversitesi Dergisi, 22
Devlet Planlama Teşkilatı (2006). Kamu İşletmeleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu.
Erişim Tarihi: 11 Haziran 2012. Ankara. http://www.sp.gov.tr/documents/Sp-Kilavuz2.pdf.
Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005).
Eraktan G, Yıldırak N, (1989). Türkiye’de Kırsal Kalkınma Politikaları ve Stratejileri, Friderich Ebert Vakfı Yayınları, İstanbul
41
Erkuş, A. , Bülbül, M. , Kıral, T. , Açıl, A.F. ve Demirci, R., 1995. Tarım Ekonomisi, A.Ü. Ziraat Fakültesi Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı No:5, Ankara.
Ertürk, Y. 1987. Erzurum Bölgesinde Kadının Tarımsal Üretime Katılımı Konusunda Bir Araştırma. Kadının Tarımsal Üretime Katılımı Sempozyumu, 28-29 Eylül 1987, (Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Erzurum Valiliği, FAO), Erzurum.
Fazlıoğlu A (2001). GAP’ta Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (GAP-ÇATOM), Toplum Kalkınması Hizmetlerinde Sektörlerarası İşbirliği içinde, UNİCEF ve SHÇEK Ortak Yay., Ankara.
Fazlıoğlu A (2002). Kadının Kırsal Kalkınmadaki Yeri: GAP Örneği, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü ve Tarım Ekonomisi Derneği 5. Tarım Ekonomisi Kongresi, Erzurum. www.gap.gov.tr (erişim tarihi, 21/07/2012).
Fazlıoğlu A (2003). Kırsal Kalkınma Projelerinde Cinsiyet Dengeli Kalkınma Yaklaşımları, Erzurum Erozyonla Mücadele ve Kırsal Kalkınma Projelerinde Sosyal Boyut Semineri Notları, Erzurum. www.gap.gov.tr (erişim tarihi, 27/07/2012).
Fazlıoğlu A, Gülçubuk B (2003). Türkiye’de ve GAP Bölgesinde Kadının Statüsü ve Toplumsal İlişkiler Sistemindeki Yeri, 6. Avrupa Sosyoloji Kongresi İspanya/Murcia www.gap.gov.tr (erişim tarihi, 30/07/2013).
Filiz,Z. Çemrek, F. (2005). Avrupa Birliği’ne Üye Ülkeler ile Türkiye'nin Karşılaştırılması. VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu
Geray C.(1998). “Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler”, Türk İdare Dergisi, (Yıl 70, Aralık, Sayı 421), s. 326-341
Gülçubuk, B. (1997). Kırsal kalkınma kavramlar, uygulama esasları ve dikkat noktaları.
14 Mart 2009. http://www.dogaegitimi.org/egitim/kirsalkalkinma.doc
Gülçubuk, B. 1991. Nizip İlçesinde Antepfıstığı Üretimi Yapan Ailelerin Sosyo Ekonomik Ekonomisi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Uygulama yayınları
Godwin, D.D.,1998 Farm Wives Preferences, TIME Allocation, And Off Farm Employment Status. Home Economics Research Journal, 171, 110-123.
Gökçe (1996). “Tarımsal Faaliyetler Açısından Kemalpaşa Örneği İle Köy Kadını 2.
Türkiye Tarım Ekonomisi kongresi Adana.
Johnson, N., & Wichern, D. (1999). Applied multivariate statistical analysis (4th ed.).
Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Hablemitoğlu Ş (1996). Kırsal ailede kadının iş modelleri ve kararlara katılımı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hablemitoğlu, Ş. (2001). Kırsal Kesimde Kadınların Güçlenmesi ve “Bilgi” Arasındaki İlişki. Çiftçi ve Köy Dünyası, 16 (203): 17-19
Hair, J.F. Jr. , Anderson, R.E., Tatham, R.L., & Black, W.C. (1998). Multivariate Data Analysis, (5thEdition). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall
Heckmann Y, L (1998). Aşiretli Kadın: Göçer ve Yarı-Göçer Toplumlarda Cinsiyet Rolleri ve Kadın Stratejileri, Tekeli, Şirin (Der.) Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadın, İstanbul.
İlkkaracan, P (1999). Doğu Anadolu’da Kadın ve Aile Hacımirzaoğlu A.B. (Der.) 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Türkiye İş Bankası, İMKB ve Tarih Vakfı Yay. ,İstanbul.
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, KSSGM (1999). İşgücü Yetiştirme Kurslarının Kadın İstihdamına Katkısı: İş ve İşçi Bulma Kurumu İşgücü Yetiştirme ve Mesleki Rehabilitasyon Hizmetlerinin Kadın İstihdamına Katkısı Açısından Değerlendirilmesi, T.C. Başbakanlık KSSGM Yayını, Ankara.
42
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, KSSGM (2000) .Kırsal Alan Kadınının İstihdama Katılımı, T.C. Başbakanlık KSSGM Yayını, Ankara
Kalaycı, Ş. (2005). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım
Karagel, H. (2010) ''Tarihsel Süreç İçerisinde Doğu Anadolu Bölgesindeki Mülki Yönetim Alanlarının İdari Coğrafya Analizi'', Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 6/1, 41-62.
Kandiyoti D (1997). Cinsiyet Rolleri ve Toplumsal Değişme: Türkiyeli Kadınlara İlişkin Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme, Cariyeler Bacılar, Yurttaşlar içinde, Metis yay., İstanbul.
Karataş K (1997). Toplum Merkezleri Düşüncesinin Doğuşu ve Gelişimi, Çağdaşlaşma Sürecinde Toplum Merkezlerinin Yeri ve İşlevi içinde, Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı yayınları, Ankara.
Karataş K (2002). Kentleşmenin Dinamik Bir Aracı Olarak Toplum Merkezleri: Bir Model Önerisi, Kentleşme Sürecinde Sosyal Hizmet içinde, SABEV Yayını, Ankara.
Malhotra, N.K. 1999. Marketing Research, Prentice-Hall International, New Jersey, 864p.
Mangır, M. 1992. Yozgat ili köylerinin sosyo-ekonomik ve kültürel durumları üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, yayınları No 680 Ankara
Mead A (1997). Review of the Development of Multidimensional Scaling Methods. The Statistician; 41: 27–39.
Mengi, A, Algan N (2003). Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme: AB ve Türkiye Örneği, Siyasal Kitabevi, Ankara.
Miran, B. (2002). Temel İstatistik. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 288s
Nakip, M. (2003). Pazarlama Araştırmaları, Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar, Seçkin Yayınevi, Ankara
Nazik, M.H., Gönen, E.(1993). Kadınların Mevsimlik Tarım İşlerinde Çalışmalarının Ailenin Ekonomik Durumu ve Yaşam Biçimine Etkisi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 1309, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 722, A.Ü. Ziraat Fakültesi Halkla İlişkiler ve Yayın Ünitesi, Ankara.
Oğuz C., 1992. “Konya İli Tarım İşletmelerinin Hayvancılık Şubelerinde Kadın İşgücü Kullanma Kapasitesinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma”, S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, sayı:4, Konya
Oğuzlar A (2001). Çok boyutlu ölçekleme ve kümeleme analizi arasındaki ilişkiler.
V.Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu 19-22 Eylül 2001, Adana.
Özbay OL (1995). Ankara ili Elmadağ ilçesi köylerinde yaşayan kadınların tarımsal faaliyetlere katılım düzeyleri üzerine bir araştırma.Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
Özçatalbaş, O.,2001.“Adana İlinin Sosyo-Ekonomik Özellikleri Farklı İki Köyünde Kadınların Tarımsal Faaliyetlere Katılımı ve Yayımdan Yararlanma Olanakları”.
Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14/1, 79-88,Antalya
Özdamar K (2004). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, Genişletilmiş 5. Baskı
Özgen, Ö. Ufuk, H. (2011). “Kırsal Kesimde Kadın Eğitimi”, http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/6121d1f782d29b6_ek.pdf?tipi=14&sube (Erişim: 14.11.2011): 1063‐1078.
Özkan,B.,2000.“Antalya İlinde Sera Sebzeciliğinde Kadın Üreticilerin Rolü”, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 13 (2): 133-143
43
Sander, W. (1986), ‘’Farm Women And Work’’, Home Economics Research Journal, 15,1, p. 14-20
Sarptürk, İ.1990. Adana ili Kır Toplum Yapısı İçinde Kadının Yeri.Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış).
Sinn, R., Ketzis, J. and Chen, T. (1999) The role of women in the sheep and goat sector. Small Ruminant Research 34(3): 259–269
Sirman, N. 1991. Gelişme Sürecinde Kırsal Kesim Kadını, Yaklaşımlar ve Sorunlar.Kırsal Kesimde Kadının Statüsü: Sorunlar ve Çözüm Önerileri.
Şahin A, Abay C, Miran B (2006). Tarımsal ve sosyo ekonomik özellikler açısından Türkiye’nin AB’ne uyum olanaklarının değerlendirilmesi: bir MDS uygulaması.
Türkiye VII. Tarım Ekonomisi Kongresi, 13-15 Eylül 2006, Antalya
Tatlıdil, H. (1996). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz. Akademi Matbaası, Ankara, 424s
Tuğrul İ, Fazlıoğlu A (1999). GAP Bölgesi’nde Dezavantajlı Grupların Kalkınma Sürecine Entegrasyonu, Bölgesel Kalkınma Sürecinde Sosyal Hizmet içinde, T.C.
Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başbakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Ortak Yayını, Ankara.
Tuğrul İ (1999). GAP İdaresi-Güneydoğudaki ÇATOM Uygulamaları, Çağdaşlaşma Sürecinde Toplum Merkezlerinin Yeri ve İşlevleri içinde, Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı Yayını, Ankara.
Wickelmaier F (2003). An introduction to MDS, Sound Quality Research Unit, 2003.
Yasa, İ. 1969. 25 yıl sonra Hasanoğlan köyü. Ankara Üniversitesi, 391 sayfa.
Yıldırak, N. 1983. Köy kalkınması ve Türkiye’de köy kalkınma politikası. TZD Ziraat Dünyası Dergisi, (358), 6-18.
Yıldırak, N., 1990. Toplumsal Ekonomik Durumları ve Sorunlarıyla Türkiye’de Köy Çocukları,Ayyıldız Matbaası, Ankara
Yıldırak, N.1992. Köy Kadınlarının Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Konumları. Friedrich Ebert Vakfı, Araştırma Sonuçları
Yıldırak, N.-Gülçubuk, B.-Gün S.-Olhan, E., Kılıç, M., (2003), “Türkiye’de Gezici ve Geçici Kadın Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları”, Tarım-İş, Ankara