SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde bulgular ve literatür araştırmalarına dayanılarak elde edilen sonuçlar açıklanmıştır.

Örgü analizine başlamadan önce literatürde de belirtildiği gibi, örgü analizi öncesi uygulanacak olan işlemlerin neler olduğu ve uygulama sırasını belirlemek için öncelikle kumaşın genel görünümün incelendiği belirlenmiştir.

Kuvvetlendirilmiş ve çok katlı tüm kumaşlar için belirlenen analiz öncesi işlem sırasının; “kumaşın ön ve arka yüzünü belirleme, kumaşın atkı ve çözgü yönünü belirleme, kumaşın atkı (atım sırasını)ve çözgü iplik kursunu belirleme, kumaşın atkı ve çözgü sıklığını belirleme, kumaştaki analiz edilecek farklı örgüleri belirleme, kumaşın desen çizimi “olduğu ve sıklık belirleme ile iplik kursu belirleme işlemlerinin, uygulanan yöntemlere göre yer değiştirebileceği belirlenmiştir.

Kumaşın ön ve arka yüzünü belirlemede literatürde belirtilen kriterlerin temel alındığı tespit edilmiştir.

Kumaşın atkı ve çözgü yönünü belirleme de; kumaşın sıklık bilgileri ve iplik özelliklerinden faydalanıldığı belirlenmiştir. Kumaşın her iki yönünden iplik çekilerek ve çekilen ipliklerin hammaddesi, iplik çeşidi, bükümü gibi yapısal özelliklerine ve kumaş içerisinde aldığı kıvrım durumuna bakılarak ipliklerin çözgü ipliği ya da atkı ipliği olduğuna karar verildiği belirlenmiştir. İplik özelliklerinin karar vermede yeterli olmadığı durumda, iplik sıklığı, tarak izi, kumaş yapısı gibi bazı kumaş özelliklerinin de atkı çözgü yönünü belirlemede ipucu oluşturduğu tespit edilmiştir.

Kumaşın atkı ve çözgü iplik kursunu belirlemede 2 yöntem uygulandığı tespit edilmiştir. Yöntem 1 de her bir iplik grubunun sıklığı tespit edilip, kumaşın aynı birim ölçüsündeki sıklıkların birbirleriyle oranına bakılarak iplik kursu belirlenirken, Yöntem 2’de ise atkı ve çözgüdeki tüm iplik gruplarının bir arada kullanıldığı, örgüdeki bağlantıların sık olduğu bir alandan iplikler sırasıyla kumaştan çekilerek iplik kursu belirlenmektedir.

Kumaşın atkı ve çözgü sıklığı, literatürde de yer aldığı şekliyle kumaştan kesilen bir numune üzerine yerleştirilen lup ile 1cm içerisinde kalan ipliklerin sayılması yoluyla belirlenebildiği gibi (yöntem 1) ; 3 ya da daha fazla iplik sisteminin yer aldığı ve iplik kursları belirlenmiş olan kumaşlarda, sayımı en kolay iplik grubunda Yöntem 1’e göre tespit edilen sıklık üzerinden, iplik kursu dikkate alınarak ta hesaplanabilmektedir.

Desen çizimi aşamasında, çizimine başlamadan önce kumaşta farklı örgü türlerini içeren ve oluşturduğu efektle desen oluşumuna katkıda bulunan örgü alanlarının belirlenmekte ve numaralandırılarak ayırt edilmektedir. Tekniğe uygun bir çizim için kumaşın en, boy ve sıklık bilgilerine ihtiyaç olduğu, bu nedenle çizim aşamasının kumaş sıklığının tespitinden sonra yapılması gerektiği belirlenmiştir.

Desen çizim yönteminin kumaş özelliğine göre farklılık gösterdiği, desen raporu büyük olan kumaşlar için desen önce el ile çizildiği ve üretim parametreleri dikkate alınarak kullanılan desen tasarımı programında yeniden düzenlendiği (yöntem 1) , geometrik desenli kumaşlar için ise genellikle el ile çizim aşamasına gerek duyulmadığı üretim parametrelerine göre doğrudan desen tasarım programında çizim yapıldığı ( yöntem 2) anlaşılmıştır.

Örgü analizinde 3 farklı yöntem uygulandığı belirlenmiştir. Söz konusu analizler numune kumaşın içerdiği farklı örgü türlerine ilişkindir. Örgü analizi kumaş deseninin oluşumuna katkıda bulunan ve daha önce belirlenen farklı örgü türlerinin tek tek analizini içermektedir. Yani bir kumaşı oluşturan farklı örgülerin her birinin analizi tam raporda kullanılmak üzere ayrı ayrı yapılmaktadır. Analiz işlemi 3 farklı yönteme göre bu doğrultuda açıklanmıştır.

Yöntem 1

Örgünün bilgisayara bütün halinde aktarılması gerektiği durumlarda tercih edilmektedir. Kuvvetlendirilmiş ve katlı örgü yapılarında, kumaş katlarını dikkate almadan, tek kat kumaş mantığına göre inceleyip farklı örgü alanı raporlarının

tamamlanmış halde elde edildiği bir yöntemdir. Literatürde yer alan tek katlı kumaşların örgü analizi ile benzerlik göstermektedir.

Bu yöntemde her bir örgü için tek bir uygulama alanı hazırlanır. Çözgülerin yapmış olduğu bağlantılar atkılar gruplandırılmadan incelenir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında tek bir rapor alanında işaretlenir. Böylelikle örgü kuvvetlendirilmiş, ya da çok katlı da olsa tüm rapor tek işlemde tamamlanmış haliyle elde edilir. Zaman alıcı ve dikkat isteyen bir yöntem olduğu söylenebilir.

Yöntem 2

Kumaşta analize hazırlanan uygulama alanında bağlantıların atkı gruplarına göre incelendiği, desen kâğıdına işaretlemelerin atkı gruplarına göre düzenlendiği bir yöntemdir.

İlave atkılı ve çift katlı kumaşlarda, katlar ayrı ayrı incelendiği için en çok tercih edilen yöntemdir. Kendinden bağlantılı katlı örgülerde, bağlantıların tespiti açısından dikkat isteyen, bilgisayara aktarılması açısından oldukça pratik bir yöntemdir. Bu yöntemde örgünün tespiti için kumaş yüzeyinde bir uygulama alanı hazırlanmaktadır. Çözgülerin bağlantıları atkı gruplarına göre incelenmektedir. Her bir atkı için belirlenen bağlantılar desen kâğıdında yine atkı gruplarına göre hazırlanan ayrı örgü alanlarına işaretlenmektedir. İncelenen örgü alanında kaç farklı atkı grubu varsa, desen kâğıdında o sayıda örgü raporu bulunmaktadır. Tüm atkıların bağlantı raporları tamamlandıktan sonra örgüler bilgisayar programında bir araya getirilerek örgü raporu elde edilmektedir.

Desen kâğıdında bağlantıların atkı gruplarına göre farklı bir alana işaretlenmesi örgüler birleştirildiğinde bağlantıların çakışması neden olabilmektedir. Bu tür hatalar oluştuğunda, örgülerden herhangi birinin ( çift katlı kumaşlar için üst kumaş katı örgüsü, alt kumaş katı örgüsü, kumaş katları ara bağlantıların örgüsü, kuvvetlendirilmiş örgüler için ilave ipliğin bağlantı raporu ) başlangıç noktasının kaydırılmasıyla hata düzeltilmektedir.

Yöntem 3

Tıpkı üretimin istenmediği, zamanın dar olduğu ve düşük sıklıklarda basit örgülerden oluşan kumaşların analizinde tercih edilmektedir. Çok karmaşık olmayan örgüler için avantajlı bir yöntemdir. Bu yöntemle jakarlı bir kumaşın örgülerini elde etmek güç olduğu için, tasarımcıların bu yöntemi genellikle yöntem 2 ile birlikte uyguladıkları belirlenmiştir.

Yöntemde kumaş lup ile incelenir. Lup ile incelemede örgüden emin olunamadığı durumlarda kumaşta sökme işlemi yapılır. Yöntem 2’de belirtilen sökme işleminden tek farkı, bağlantısı belirlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmeden bir sonraki iplik saçakların bulunduğu bölüme getirilir ve iki çözgünün bağlantıları birbiriyle karşılaştırılır. Bu karşılaştırılma ile örgüdeki atlama sayısı, örgünün çözgü ya da atkı yüzlü olması belirlenir. Ayrıca bu yöntemde örgü raporu tamamlanana kadar sökme işlemi uygulanmaz. Örgünün yönü, atlama sayısı ve türü belirlenince analiz işlemine son verilir.

Yöntemi uygulayabilmek için diğer yöntemlere oranla daha fazla örgü bilgisi ve analiz konusunda daha deneyimli olmak gerekmektedir.

Elde edilen bulgular ve yapılan literatür araştırmaları dikkate alınarak 2 yöntem önerilmiştir.

Öneri 1; araştırmada belirtilmiş olan yöntem 2’nin işlem basamaklarının yeniden düzenlenmesiyle elde edilen bir bir yöntemdir. Bu yöntemde örgünün tespiti için kumaş yüzeyinde her atkı grubu için ayrı uygulama alanı hazırlanmaktadır. Yöntem 2 den farklı olarak uygulama alanlarında incelenecek atkı grubu dışındaki tüm atkılar kumaştan kesilerek uzaklaştırılır. Çözgülerin bağlantıları atkı gruplarına göre incelenmektedir. Her bir atkı için belirlenen bağlantılar desen kâğıdında yine atkı gruplarına göre hazırlanan ayrı örgü alanlarına işaretlenmektedir. İncelenen örgü alanında kaç farklı atkı grubu varsa, desen kâğıdında o sayıda örgü raporu bulunmaktadır. Tüm atkıların bağlantı raporları tamamlandıktan sonra örgüler bilgisayar programında bir araya getirilerek örgü raporu elde edilmektedir. Geometrik desenli,

raporu çözgü yönünde gelişen, kuvvetlendirilmiş ya da katlı kumaşların örgü analizinde tercih edilebilecek bir yöntemdir.

Öneri 2 de ise öneri 1 den farklı olarak incelenecek örgünün her atkı grubu için, kumaş yüzeyinde çözgü yönünde ayrı uygulama alanı belirlenir. Belirlenen uygulama alanında incelenecek atkı gurubu dışındaki tüm atkılar kumaş yüzeyinden birim raporu boyunca kumaştan sökülerek uzaklaştırılır. Desen raporu atkı yönünde ( çözgü raporunda ) genişleyen, kuvvetlendirilmiş ya da katlı, geometrik desenli kumaşların örgü analizinde tercih edilebilecek bir yöntemdir.

Önerilen bu yöntemlerde zaman alıcı, dikkat ve sabır isteyen uygulamalar olmasına karşın özellikle yeni başlayanların dikkat ve sabırla, detaylı olarak uygulamasının örgü analizinin mantığını kavraması açısından faydalı olacağı ön görülmektedir. Zamanla el becerisi ve göz eğitimi sayesinde kazanılacak deneyimle, tasarımcılar işin pratiğini kavrayarak kendi yöntemlerini bulacaklardır.

KAYNAKÇA

Akelma Y ,(2007) ,Döner Gücü Sistemi Ve Eğitim Amaçlı Armürlü Dokuma Tezgâhlarına Uyarlanabilirliği, Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara

Bali Y,(2000) Dokuma Kumaş Analizi Ve Desenlendirme Bilgisi, E.Ü Tekstil Konfeksiyon Araştırma- Uygulama Merkezi, İzmir.

Başer G (1998) Dokuma Tekniği Ve Sanatı, TMMOB Tekstil Mühendisleri Odası Yayınları, İzmir

Başer G (2003) Kumaş Tasarımı Ve Analizi, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul

Ergür A, (2000)Tekstil Terimleri Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayın Evi, İstanbul Sarıoğlu H ( 2006), Dokuma Teknolojisi II Ders Notları, Ankara

Sarıoğlu H, Akelma Y (2008) , Döner Gücü Sistemli (Leno) Dokuma Yapıları Ve Özellikleri, Niğde Tekstil Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Sayfa 139-148, Ankara İmer Z. (1989) Dokuma Tekniği I, Ankara

İmer Z. (1997) Dokuma Tekniği II, Ankara

Kahvecioğlu H, (2006) Buldan Dokumalarının Bazı Mekaniksel Özellikleri Üzerine Bir Araştırma, Buldan Sempozyumu Kitabı, Sayfa 623-633, Denizli

Meriç B, Özkal A, (2002), Döşemelik Kumaş Üreten Bir İşletmede Randıman Analizi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, Sayfa 131- 140

Uğur B, (2006) Lif Sanatında Kullanılan Dokuma Teknikleri Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir

Uzunöz K, (2005), Kumaş Analizi Ve Tasarımı Temel Ders Kitabı, Devlet Kitapları, İstanbul

EKLER

EK-1

Sayın Yetkili;

Bu çalışmanın amacı, sizlerin getireceği katkılar doğrultusunda, örgü analizi aşamalarını ve analizde uygulanan yöntemleri inceleyerek, kuvvetlendirilmiş ve çok katlı kumaş yapılarının analizinde hata payı en az, hızlı ve rasyonel bir yöntem geliştirerek, konu hakkında işlevsel bilgi içeren kaynak oluşturmaktır. Sağlanacak bilgilerin bu amaç dışında başka bir nedenle kullanılması söz konusu değildir.

Katkılarınızdan dolayı şimdiden teşekkür ederiz.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dokuma Örgü Eğitimi Neslihan Tokat Adınız : __________________________________________________ Soyadınız : __________________________________________________ Yaşınız : __________________________________________________ Eğitim durumunuz: __________________________________________________

Çalıştığınız işletme Başlangıç tarihi Bitiş tarihi Çalıştığınız bölüm

1 ) Analizde kullandığınız yöntemi nereden ya da kimlerden öğrendiniz a) Okulda aldığım eğitim sürecinde öğrendim

b) İşletmede çalışma sürecinde öğrendim

c) Gittiğim ……….kursunda öğrendim d) Kendim geliştirdim

e) Yazılı kaynaklardan öğrendim

f) İnternette… Sitesinde edindiğim bilgilerle öğrendim g) Diğer

2 ) Kullandığınız yöntemde elde ettiğiniz analiz sürecini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Katılıyorum Kısmen

katılıyorum

Katılmıyorum Zaman alıcı

Hata riski yüksek

Çok ayrıntılı çalışma gerektiriyor

EK-2