SONUÇ VE ÖNERİLER

6.1 Sonuç

Geçmişten günümüze gelebilmiş birçok sanat dalı vardır. Bunlardan biri de çini sanatıdır. Bu sanat Anadolu insanının ilk olarak gereksinimlerini karşılamış daha sonra da süslemelerini oluşturarak önemli yapılarını çini ile bezemişlerdir. Dini mimaride daha çok görülen çini sanatına en güzel örneklerden biri de XVII. yüzyılda Kütahya atölyelerinde yapılmış çinilerle bezeli Üsküdar Çinili Külliyesi bünyesinde bulunan Çinili Camii’dir .

Çinili Külliyesi, bünyesinde bulunan cami, kütüphane, sebil, çeşme, medrese, çifte hamam, su havuzu, hazire gibi yapıları ile halen işlevini yerine getirmektedir. Cami günümüze gelene kadar hak ettiği değerde korunamamış ve birçok zarar görmüştür. Gerek çini hırsızlığı gerek Ermenilerin pis kalem işleri, gerekse tabii afetler (1963) caminin orijinalliğini bozmuş, geçirdiği restorasyonlar ve tamiratlar sonucu eski haline getirilmeye çalışılmıştır.

Son cemaat yerinde ve kadınlar mahfilinde çini hırsızlığı yüzünden düzensiz ve eksik yerleştirmeler görülmektedir. Cami görevlilerinin geç fark ettiği bu hırsızlık olaylarından sonra aslına uygun olarak yaptırılan çini karolar yerlerine uygun şekilde yerleştirilmeye çalışılmış ancak işin ehli olmayan kişiler tarafından üstlenilen bu görev başarıya ulaşamamıştır. Çinili Camii eksik çinileri için yaptırılan çini karolar fazla gelince artanlar Kayseri Külük Camii’ne gönderilmiş ve oradaki eksikler tamamlanmıştır.

Çinili Camii; dışarıdan bakıldığında küçük ve sade görünmesine karşın oldukça gösterişli ve zengin bir içyapıya sahiptir. Son cemaat yeri giriş bölümü, mihrabı, minberin külahı, kapı ve pencere alınlıkları ile kadınlar mahfili tamamen çini bezemeli olan Çinili Camii tez konusu olarak ele alınmıştır. Çinilerinin yanı sıra kalem işleri, ahşap oymaları, alçı pencereleri ve mimari öğeleri ile büyük önem taşımaktadır.

Araştırma kapsamına alınan 20 örnek bulunmaktadır. Kullanılan kompozisyonlar bakımından natüralist, stilize, yazılı, zoomotif, sembolik, doğa görünümlü ve geometrik bezemelidir. Yazılı ve natüralist bezeme daha fazla kullanılmıştır. Kompozisyonlar çini desen özelliklerine bağlı kalınarak, uyum içerisinde olacak şekilde yerleştirilmiştir. Ancak bazı panolarda çatlamalar ve kırılmalar meydana gelmiştir.

Çini süslemede kullanılan renkler; kobalt mavisi, firuze, kırmızı, yeşil ve beyaz kullanılmıştır. Konturlar kobalt mavisi ve siyah renkte yapılmıştır. Zeminde kullanılan renkler ise kobalt mavi, firuze ve beyazdır. Camide hakim olan renkler kobalt mavisi ve firuzedir. Orijinal tonlarına bağlı kalınarak kobalt mavisi, firuze ve kırmızının çeşitli tonları kullanılmıştır. Kırmızı renk yalnızca mihrap çinilerinde süslemede kullanılmıştır. Konturlar 1örnekte siyah, 19 örnekte kobalt mavisi renginde yapılmıştır. Zemin rengi olarak 11 örnekte beyaz renk, 6 örnekte kobalt mavisi, 3 örnekte firuze rengi kullanılmıştır. Sıcaklık, zaman ve insanların vermiş olduğu tahribatlar gibi sebeplerden dolayı bazı çinilerde sır tamamen kaybolmuş, solmalar meydana gelmiştir.

Camide kullanılan karolar 25x25, 24,5x24,5 ve 32x28,5 ebatlarındadır. Camide kullanılan bordürler 9x25, 11,5x25,5, 14x25, 11,5x25 ve 10x25 ebatlarında hazırlanmıştır. Örnek no: 12’de görülen bordür cami genelinde çok kullanılmıştır. Camide bulunan çiniler genellikle pano olarak yer almaktadır.

6.2 Öneriler

Kültürel ve tarihi mirasımızın korunması, değerlendirilmesi, gelecek nesillere aktarılması ve Geleneksel Türk El Sanatlarımız içerisinde yer alan çini süslemelerimizin yaşatılması için üniversitelerin ilgili alanları, yerel yönetimler ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği içinde olmalı; araştırma ve inceleme yapılması, için fonlar sağlanmalıdır.

Yüzyıllara tanıklık eden ve günümüze kadar ayakta kalabilen Çinili Camii bazı sanat düşmanları ve maddiyata esir olmuş insanlar tarafından tahrip edilmiştir. Kültür mirasına sahip çıkan ve tarihi eser koruma bilincine sahip nesiller yetiştirerek, sanat eserlerimiz koruma altına alınmalıdır. Aynı zamanda hak ettiği tanıtımı yaparak kültür turizmine alt yapı oluşturulmalıdır.

KAYNAKÇA

Anonim, (1992) Ana Britanica. İstanbul:Ana Yayıncılık. Cilt:2-5-6 Anonim, (1998) Temel Britannica.İstanbul:Ana Yayıncılık. Cilt:4

Anonim, (1983) İstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi. İstanbul:Tercüman Gazetesi Kültür Yayınları. Cilt:3

Anonim, (1998) Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. İstanbul:İnterpress Basın Yayıncılık. Cilt:5-6-11-23

Anonim, (1993)Yeni Rehber Ansiklopedisi. İstanbul:Türkiye Gazetesi Yayınları.Cilt:4-5 Anonim, (1990) Meydan Larousse. İstanbul:İnterpress Basın Yayıncılık.Cilt:6

Anonim, (1984) Büyük Kültür Ansiklopedisi. Ankara:Başkent Yayınları. Cilt:12 Anonim, (2000) 700.Kuruluş Yıldönümünde İstanbul’daki Osmanlı Mimari Eserleri’

İstanbul:İstanbul Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları

Apa, G.(2006, 03-05 Kasım). İstanbul-Üsküdar’daki Hanım Sultanlar Adına Yaptırılan Cami Minberleri .Uluslararası Katılımlı IV. Üsküdar Sempozyumunda sunuldu, İstanbul.

Aslanapa, O. (1949) Osmanlı Döneminde Kütahya Çinileri. İstanbul:İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları

Bayrak, M. O. (1996) İstanbul Tarihi. İstanbul:İnkılap Yayınları

Birant, M.A. (1989) Dünya Gibi Bir Ülke Türkiye. İstanbul:And Yayıncılık

Bozkurt, T. (2006, 03-05 Kasım). İstanbul-Üsküdar’daki Hanım Sultan Camilerine Ait Mihraplar .Uluslararası Katılımlı IV. Üsküdar Sempozyumunda sunuldu, İstanbul.

Çobanoğlu, A.V. (1994) Çinili Külliyesi. İstanbul:Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları :519-522

Çobanlı, C. (Kasım, 2010). Yüzyılların Ateşi:Çini. Web:

http://www.dharma.com.tr/dkm/nesneler.php.?menu=1001 adresinden 8 Kasım

2010’da alınmıştır.

Demircanlı, Y.Y. (1989) İstanbul Mimarisi için Kaynak Olarak Evliya Çelebi Seyahatnamesi. İstanbul:Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları

EROL, G. (1997) Çinili Camii Külliyesi, :İstanbul:Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları

Gurlitt, C. (1999) İstanbul’un Mimari Sanatı (Çev. Rezan Kızıltan)Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmet Vakfı Yayınları. (Eserin orijinali 1912 yılında yayımlandı.)

Kütükoğlu S.M. (2000) XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları

Koçu, R.E. (1965) Çinili Külliyesi.İstanbul: :NTV Yayınları

Konyalı, İ.H. (1976) Abideleri ve Kitabeleri ile Üsküdar Tarihi. İstanbul: Türkiye Yeşilay Cemiyeti Yayınları. Cilt:1

Mazak, F.O. (2006, 03-05 Kasım). Mahpeyker Kösem Valide Sultan ve Külliyesi .Uluslararası Katılımlı IV. Üsküdar Sempozyumunda sunuldu, İstanbul.

Öney, G. (1987) İslam Mimarisinde Çini. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Öney, G. (1977) Türk Çini Sanatı. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları

Sözen, M. – Tanyeli U. (1992). Sanat Kavram ve Terimler Sözlüğü. İstanbul. Tuğlacı, P. (1985) Osmanlı Şehirleri. İstanbul: Milliyet Yayınları, İstanbul.

Yetkin, Ş. (1986) Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi. İstanbul:İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları

Üsküdar Haritası (Kasım 2010). Üsküdar Belediyesi Resmi Sitesi

Web: http://www.uskudarbld.gov.tr/portal/doc/duyuru/yeniMahalle.jpg adresinden 25 Kasım 2010’da alınmıştır.

İstanbul Haritası (Kasım 2010) Web: http://www.buraistanbul.com/istanbul- haritasi.html adresinden 25 Kasım 2010’da alınmıştır.

EKLER