Teknoloji çağı olarak adlandırılan 21. yy.’da, işletmelerinin varlıklarını sürdürebilmeleri için teknolojik gelişmelere uyum sağlayarak bu gelişmelerin sunduğu hizmetleri kullanmaları bir zorunluluk haline gelmiştir. Teknolojik gelişmelerin pazarlama alanında sunduğu yeniliklerden birisi de sosyal medya araçlarıdır. Tüketicilerin yoğun olarak boş zamanlarını değerlendirdikleri bu ortamlarda, işletmelerin etkili bir şekilde yer almaları da pazarlama hedeflerine ulaşabilmeleri açısından önem teşkil etmektedir.
Turizm bilgisinin internet ortamında en popüler ve en çok aranan bilgiler arasında yer aldığı gerçeğinden yola çıkarak turizm işletmelerinin sosyal medya ortamlarında etkili bir şekilde var olmaları pazarlama faaliyetleri açısından büyük önem teşkil etmektedir. Otel pazarlaması açısından ise tüketicilere yönelik yapılan tutundurma faaliyetleri bu ortamlarda daha verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmekte, kişisel satış, satış geliştirme, halkla ilişkiler ve reklam faaliyetleri düşük maliyetlerle, büyük kitlelere ulaştırılabilmektedir.
Müşteri memnuniyeti ve hizmet kalitesinin en üst düzeyde olmasının hedeflendiği butik otel işletmelerinde ise, özellikle mevcut müşterinin tekrar gelişini sağlamak ve müşteri sadakati yaratmak için konaklama sonrasında da müşterilerle ilişkiler devam etmektedir. Sosyal medya araçlarının kullanılmaya başlanması, butik otel işletmelerinin bu amaçlarını gerçekleştirmeleri için büyük avantaj sağlamaktadır. Sosyal medya araçlarında oluşturulan profil sayfalarına müşteriler gönüllü olarak katılmakta böylelikle işletme ve müşteri arasında bir bağ kurulmaktadır. Bu ortamlar müşterilerle daha samimi, daha hızlı ve etkileşimli iletişim kurmanın yanı sıra tutundurma faaliyetlerinin daha kolay gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Fakat bu profil sayfalarının başarıya ulaşabilmesi için sade ve işlevsel olmaları ve müşterilerin yoğun reklam faaliyetlerine tabi tutulmamaları önerilmektedir.
Araştırma bulguları incelendiğinde, Türkiye genelindeki Kültür ve Turizm Bakanlığı turizm işletme belgeli butik otellerin büyük çoğunluğunun, sahip işletmeciler ve aile şirketlerinden oluştuğu ve otel işletmelerinin yarısından fazlasının, 3 yıldan fazla
süredir turizm sektöründe hizmet verdikleri görülmektedir. Otel işletmeleri adına anket sorularını cevaplayan yöneticilerin çoğunluğunu ise genel müdürler, ön büro müdürleri ve satış-pazarlama müdürleri oluşturmaktadır. Đşletmelerin pazarlama önceliklerini ise hizmet kalitesini arttırmak, yurt içinde tanınmak ve işletme karlılığını arttırmak oluşturmakta, pazarlama aracı olarak ise büyük ölçüde seyahat acenteleri ve tur operatörleri, bilgisayarlı rezervasyon sistemleri ve gazete-dergilerden yararlanılmaktadır.
Araştırmaya katılan işletmelerin %85’inin sosyal medyayı kullanmasına rağmen bu alanda eğitim alan işletmelerin oranı sadece %25’tir. Sosyal medyanın doğru kullanılmasının ortaya koyabileceği olumlu sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda bu oran oldukça düşüktür. Eğitim oranın düşük olması, sosyal medyanın bilinçli ve doğrudan hedefe yönelik kullanılmasına engel oluşturacağı için otel işletmelerinin, sosyal medya konusunda, eğitim faaliyetlerine önem vermeleri önerilmektedir. Sosyal medya kullanan işletmelerin büyük çoğunluğu, 1 ila 5 yıldır bir sosyal medya aracı kullanırken en çok tercih ettikleri sosyal medya ortamı Facebook’tur ve bu ortamlardaki güncellemelerin büyük çoğunluğu anket sorularını yanıtlayan yöneticiler tarafından yapılmaktadır. Sosyal medya araçlarından her hangi birini kullanmayan işletmeler ise neden olarak, ihtiyaç duyulmaması, hedef kitleye ulaşılabilecek bir araç olduğuna inanılmaması ve etkin bir pazarlama aracı olarak görülmemesini ifade etmişlerdir. Fakat buna rağmen sosyal medyanın bir pazarlama aracı olarak kullanılmasına yönelik genel tutum olumlu yöndedir. Butik otel işletmeleri sosyal medyayı, düşük maliyetli, hızlı, yaygın, etkin ve etkileşimli bir iletişim aracı olarak görmekte, sosyal medya pazarlamasının ayrı bir çalışma alanı olduğunu düşünmektedirler. Sosyal medyanın bir pazarlama aracı olarak görülmesine yönelik tutum olumlu olsa da TV ve gazete reklamlarını önemsiz kılabilecek bir yeterlilikte olmadığına inanmaktadırlar.
Sosyal medya araçlarını kullanan işletmelerin, kullanmayan işletmelere oranla, sosyal medyayı bir pazarlama aracı olarak görmeye yönelik tutumlarının daha olumlu yönde olduğu tespit edilmiştir.
Sektörde 3 ila 5 yıl arasında hizmet veren işletmelerin sosyal medyanın sürekli bir tanıtım ve pazarlama aracı olduğu görüşünde olduğu analiz sonuçlarından elde edilmiştir.
Pazarlama açısından öncelikli amaçları arasında yurt içinde tanınmak olan otel işletmeleri sosyal medya üzerinden pazarlama çalışmaları yürütebilmek için bu alanda eğitimli personele ihtiyaç duyulduğu görüşündeyken, öncelikli olarak seyahat acenteleri ve tur operatörlerini kullanmakta olan otel işletmeleri ise rakip işletmelerin faaliyetleri hakkında sosyal medyanın bilgi sağlayabilecek bir araç olduğunu düşünmektedirler. Sosyal medyada 3 yıldan fazla süredir yer alan otel işletmeleri, sosyal medyanın işletme imajı için önem taşıdığını, özellikle satış ve pazarlama departmanı müdürleri ile işletme genel müdürlerinin sosyal medyayı pazarlama maliyetlerini azaltıcı bir araç olarak gördükleri, Facebook’u kullanan otel işletmelerinin ise, kullanmayan işletmelere oranla, TV ve gazete reklamlarının önemi kaybettiği görüşüne daha fazla katıldıkları tespit edilmiştir. Otel işletmelerinin işletme karlılığını arttırma istekleri ile sosyal medyanın pazarlama açısından etkili bir araç olduğu ve otel işletmelerinin sahiplik türü ile sosyal medyanın kişisel hizmet verme imkanı tanıması ifadeleri arasında anlamlı bir ilişki olmadığı Ki-Kare testi sonucunda ortaya çıkmıştır.
Bulgular ve literatür incelendiğinde sosyal medyanın tek başına, pazarlama alanında, beklenen büyük etkiyi yaratamayacağı fakat geleneksel pazarlama araçlarını destekleyici bir araç olarak kullanılmasının, işletmelerin hedeflerine ulaşabilmeleri açısından büyük yardımı olacağı düşünülmektedir. Sosyal medya araçlarından en üst düzeyde verim alabilmek için, geleneksel pazarlama faaliyetleri ile eş zamanlı, sosyal ortamlarda gerçekleştirilecek halkla ilişkiler faaliyetleri, kampanyalar, promosyonlar ve ödülü yarışmaların faydalı olacağı fakat bu çalışmaların uzmanlar tarafından gerçekleştirilmesinin gerektiği söylenebilmektedir.
Sosyal medya profiline sahip olan işletmelerin tutumlarının daha olumlu olması sonucundan yola çıkarak, işletmelerin sosyal medya pazarlaması hakkında bilgi edinmesinin, bu araçtan etkin şekilde yararlanmalarını sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca işletmelerin mevcut olarak yapılan sosyal medya çalışmalarını detaylı olarak incelemeleri sonucunda hataları ve yenilikleri keşfedecekleri düşünülerek, kendi faaliyetlerinde olumlu yönleri kullanarak, yapılan hatalara düşmeyeceklerine inanılmaktadır.
Pazarlama bütçeleri düşük olan ya da pazarlama bütçelerini verimli kullanmak isteyen otel işletmeleri için sosyal medya araçlarından yararlanmak pazarlama hedeflerine ulaşmak için önemli bir fırsattır. Fakat bu araçlarda pazarlama faaliyetleri gerçekleştirilirken, profil sayfalarında tüketicilerin olumlu ya da olumsuz yorumlarına müdahale etmeyerek- fakat kontrol altında tutarak- tüketicilerin işletmeye güven duymasını sağlamakta yarar vardır. Ayrıca işletmeler sosyal medya ortamlarında yer alarak üçüncü şahısların işletmeler adına sahte profiller oluşturmalarına engel olmalıdırlar.
Sosyal medya ortamlarında yer almak sadece bir profil sayfası oluşturmaktan ziyade sürekli bir takip ve güncellik gerektirmektedir. Đşletmeler sosyal medya profillerinde düzenli olarak güncellemeler yapmalı ve tüketicilerle sürekli iletişim halinde bulunmalıdırlar. Bu faaliyetleri yerine getirmek, uzmanlık ve zaman gerektirdiğinden, sosyal ağların takibini gerçekleştirecek eğitimli bir personel istihdam ederek ya da bir danışmanlık firmasından destek alarak, sosyal medyadan üst düzey verim sağlamak adına önem teşkil etmektedir.
Sosyal medya üzerinden pazarlama faaliyetleri gerçekleştirilirken, bu ortamlarda yapılacak her faaliyetin ya da paylaşılacak her içeriğin işletme imajına etki edeceği göz ardı edilmemeli; paylaşılan içeriklerde doğru ve tarafsız bilgilere yer verilmeli, dil kullanımına dikkat edilmeli, tüketicilerin kişisel bilgileri koruma altına alınmalı, iletişim saygı çerçevesi içerisinde gerçekleştirilmeli ve tüketicilerden gelen şikâyetler ve öneriler dikkate alınmalıdır.
Video paylaşım sitelerinde tanıtım videoları paylaşmak, fotoğraf paylaşım sitelerinde işletmeye ait görselleri paylaşmak, sosyal ağlar üzerinden güncel kampanya bilgilerini iletmek, daha düşük maliyetlerle geniş kitlelere ulaşabilmek adına yarar sağlayacaktır. Tüketicileri işletmeye ait profil sayfalarına çekebilmek için de sadece sosyal medyadan işletmeyi takip eden tüketicilere yönelik, özel kampanyalar, çekilişler ya da özel indirim imkanları sunmak etkili olacaktır.
Araştırma konusu, turizm sektörü içerisindeki tek bir grubu ya da herhangi bir sektörün belirli bir kısmını kapsamayacak kadar geniş bir konu olduğundan dolayı turizm sektörü içerisinde yer alan farklı gruplar ya da diğer sektörler üzerinde de aynı araştırmanın uygulanması önerilmektedir.
KAYNAKÇA
Yazılı Kaynaklar
Armstrong, G. Kotler, F. (2003) Marketing An Introduction. (6. Basım). By Pearson Education, Inc. Upper Saddle River New Jersey
Altunışık, R. (2009). Turizm Đşletmelerinde Pazarlamanın Temelleri ve Đki Farklı Pencereden Pazarlama Yönetimi. (C. Avcıkurt, Ş. Demirkol, B. Zengin) Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında 7P ve 7C. (1. Basım). Đstanbul: Değişim Yayınları
Altunışık, R. Özdemir, Ş. Torlak, Ö. (2007). Pazarlamaya Giriş. (2. Basım). Adapazarı: Sakarya Yayıncılık
Altunışık, R. Özdemir, Ş. Torlak, Ö. (2001). Modern Pazarlama. Adapazarı: Değişim Yayınları.
Akat, Ö. (2008). Turizm Đşletmeciliği. (4. Basım). Bursa: Ekin Yayıncılık
Akar, E. (2010a). Sosyal Medya Pazarlaması. (1. Basım). Ankara: Efil Yayınevi
Akar, E. (2010b). Sanal Toplulukların Bir Türü Olarak Sosyal Ağ Siteleri- Bir Pazarlama Đletişimi Kanalı Olarak Đşleyişi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (1). 107-122.
Akar, E. (2009). Pazarlama Bağlamında Geleneksel ve Đnternette Ağızdan Ağza Đletişim: Kuramsal Bir Çerçeve. Erciyes Üniversitesi Đktisadi ve Đdari Bilimler Fakültesi
Dergisi. 32. 113-134.
http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi32/007%20erkan%20akar.pdf
Akar, E., Karayel, M. (2008). Pazarlamada Web 2.0 Uygulamalarının Yeri ve Önemi. 13. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiriler Kitabı. Nevşehir
American Marketing Assocition (1960). Marketing Definations. Chicago. p.15
Atay, L. (2009). Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında Hedef Kitle. (C. Avcıkurt, Ş. Demirkol, B. Zengin) Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında 7P ve 7C. (1. Basım). Đstanbul: Değişim Yayınları
Bayram,M., Eren, R., Yılmaz, Ü. (2009). Ankara’da Faaliyet Gösteren Otel Đşletmelerinin Web Sitelerinin Pazarlama Açısından Değerlendirilmesi. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 92-105
Blackshaw, P., Nazzaro, M. (2004). Consumer-Generated Media (CGM) 101: Word-of
Mouth in the Age of the Webfortified Consumer.
http://www.brandchannel.com/images/Papers/222_CGM.pdf Erişim Tarihi: 10.01.2012
Bostancı, M. (2010). Sosyal Medyanın Gelişim ve Đletişim Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri
Boyd, D. M. Ellison, N. B. (2007). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication. 13(1). Article 11.
http://jcmc.indiana.edu/vol13/issue1/boyd.ellison.html
Bowie, D. Buttle, F. (2004). Hospitality Marketing: An Introduction. (1st. Edition). Elsevier Butterworth- Heinemann, Linacre House, Jordon Hill, Oxford.
Bozok, D. (2009). Turizm Đşletmelerinin Pazarlanmasında Tutundurma. (C. Avcıkurt, Ş. Demirkol, B. Zengin) Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında 7P ve 7C. (1. Basım). Đstanbul: Değişim Yayınları
Brogan, C. (2010). Social Media 101 Tactics and Tips to Develop Your Business Online. John Wiley & Sons Inc. Hoboken, New Jersey.
Bruns, A. (2009). Social Media: Tools for User-Generated Content Social Drivers behind Growing Consumer Participation in User-Led Content Generation. Volume 2. User Engagement Strategies. Smart Services CRC Pty Ltd.
http://www.smartservicescrc.com.au/PDF/Social-Media-Volume2-User- Engagement-Strategies.pdf Erişim Tarihi: 13.01.2012
Bruns, A. Bahnisch, M. (2009). Social Media: Tools for User-Generated Content Social Drivers behind Growing Consumer Participation in User-Led Content Generation.
Volume 1. State of the Art. Smart Services CRC Pty Ltd.
http://eprints.qut.edu.au/21206/1/Social_Media_-_State_of_the_Art_ _March_2009.pdf Erişim Tarihi: 13.01.2012
Can, H. Tuncer, D. Ayhan, D.Y. (2003). Genel Đşletmecilik Bilgileri. (14. Basım). Ankara: Siyasal Yayınları
Chatfield, T. B. (2009). The Complete Guide to Wikis: How to Set up, Use, and Benefit from Wikis for Theachers, Business Professionals, Families, and Friends. Atlantic
Publishing Group Inc. Florida.
http://books.google.com.tr/books?id=TSdRIqD865sC&pg=PA289&lpg=PA289&dq =the+complete+guide+to+wikis&source=bl&ots=Cj_8-BMs4n&sig=7JUy-
uwFOsSw4a0uN5vbeaEq_BE&hl=tr&sa=X&ei=ZBcjT5CvEeHE4gTZ57nJCA&sq i=2&ved=0CDkQ6AEwAw#v=onepage&q&f=false Erişim Tarihi: 27.01.2012
Demirkol, Ş. Çetin, G. (2009). Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında Süreç. (C. Avcıkurt, Ş. Demirkol, B. Zengin) Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında 7P ve 7C. (1. Basım). Đstanbul: Değişim Yayınları
Dikmen, G. Ö. (2011). Tüketen Üreticiden Üreten Tüketiciye Dönüşümde Sosyal Medyanın Rolü. (Z. Hepkon). Đletişim ve Teknoloji, Olanaklar, Uygulamalar, Sınırlar. (1. Basım). Đstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Dilmen, N. E. Öğüt, S. (2010). Sosyalleşmenin Yeni Yüzü: Sosyal Paylaşım Ağları. 2. Yeni Đletişim Ortamları ve Etkileşim Uluslar Arası Konferansı. Marmara Üniversitesi. Đstanbul. http://www.sertacogut.com/blog/wp-content/uploads/2010/05/Ogut- Dilmen-Sosyalle%C5%9Fmenin-Yeni-Y%C3%BCz%C3%BC-Sosyal-
Payla%C5%9F%C4%B1m-A%C4%9Flar%C4%B1.pdf Erişim Tarihi: 23.01.2012
Ersoy, N. F. (2008). Niş Pazarlama. (Đ. Varinli, K. Çatı). Güncel Pazarlama Yaklaşımlarından Seçmeler. (1. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık.
Gedenk, K. (2002). Verkaufsförderung. München.Vahlen Verlag.
Gülçubuk, A. (2007). Tüketicilere Yönelik Satış Geliştirmenin Artan Önemi, Uygulanabilirliği ve Đzlenecek Stratejilerin Đşletmeler Açısından Değerlendirilmesi. Ege Akademik Bakış. 7(1). 57–77.
Güler, D. (2009). Küresel Đşletmelerin Tutundurma Faaliyetlerinin Gazi ve Bilkent Üniversitesi Öğrencilerinin Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkileri: Coca Cola ve Pepsi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Güler, E. G. (2009). Konaklama Đşletmelerinde Tutundurma Faaliyetleri ve Trakya’daki Oteller Üzerine Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi, Đktisadi ve Đdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 27(2). 233-261.
Hacıoğlu, N. (2008). Turizm Pazarlaması. (6. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık
Hazar, M. (2011). Sosyal Medya Bağımlılığı- Bir Alan Araştırması. Gazi Üniversitesi Đletişim Fakültesi Dergisi. 32. 151-176.
Heinonen, J. ( 2011). Social Media Perceptions on Finnish Tourism Sector. Interdisciplinary Studies Journal Vol. 1, No. 3. 53-66.
Hüseyinoğlu, B. (2009). Tüketici Tarafından Yaratılan Medya Ortamında Ağızdan Ağza Pazarlama ve Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Đstanbul.
Đçöz, O. (1996). Turizm Đşletmelerinde Pazarlama. (1. Basım). Ankara: Anatolia Yayıncılık.
Đnal, M.E. Đri, R. Sezgin, M. (2010). Turizm Đşletmelerinde Tutundurma Faaliyetlerinin Belirlenmesine Yönelik Bodrum Yöresinde Bir Araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7 (14). 285-308.
Đslamoğlu, A.H. (2006). Pazarlama Yönetimi. (3. Basım). Đstanbul: Beta Yayıncılık.
Jason, K. (2010). How Do I Learn More About Social Media?. Aba Bank Marketing. April. Vol. 42. Issue 3. p40
Kalafatoğlu, Y. (2010). Sosyal Medya ve E- Pazarlama ile Đlişkisi.
http://www.slideshare.net/yicit/sosyal-medya-ve-epazarlama-ile-likisi Erişim Tarihi: 10.02.2010
Kaya, Đ. (2010). Pazarlama Bi’tanedir!. (1. Basım). Đstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
Kırçova, Đ. (2002). Đnternette Pazarlama. (2. Basım). Đstanbul: Beta Yayınları.
Kiehne, T. P. (2004). Social Networking Systems: History, Critique and Knowledge Management Potentials. Knowledge Management Systems of Texas University.
http://www.ischool.utexas.edu/~i385q/archive/kiehne_t/kiehne%282004%29- sns.pdf Erişim Tarihi: 23.01.2012
Kietzman, J.H. Kristopher, H. Maccarty, I.P. Silvestre,B.S.(2011), Social Media? Get Serious? Understanding The Functional Building Blocks Of Social Media. Bussines Horizons, 54, 241-251
Kitapçı, O. (2008). Veri Tabanlı Pazarlama. (Đ. Varinli, K. Çatı). Güncel Pazarlama Yaklaşımlarından Seçmeler. (1. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık.
Kitapçı, O. (2006). Müşteri Sadakati Yaratmak Đçin Veri Tabanlı Pazarlama: Türkiye’deki 4 ve 5 Yıldızlı Oteller Üzerine Bir Uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sivas
Koç, E. (2008). Tüketici Davranışı ve Pazarlama Stratejileri: Global ve Yerel Yaklaşım. (2. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık
Kotler, P. Bowen, J. Makens, J. (2003). Marketing for Hospitality and Tourism. (3rd Edition). Ypper Saddle River, New Jersey: Pearson Education.
Kotler, P. (2000). Pazarlama Yönetimi Millennium Baskısı. (Çev: Nejat Muallimoğlu). Đstanbul: Beta Yayıncılık.
Kotler, P. (1984). Pazarlama Yönetimi: Çözümleme, Planlama ve Denetim. 1. Cilt. (3. Basım). (Çev: Yaman Erdal). Đstanbul: Beta Yayıncılık.
Kozak, N. Özel, Ç.H. Yüncü, D.K. (2011). Hizmet Pazarlaması. (1. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık
Kozak, N. (2010). Turizm Pazarlaması. (3. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık
Kozak, M. A. Bahçe, A. S. (2009). Özel Đlgi Turizmi. (1. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık
Levinson, J. C. Hanley, P. R. J. (2006). Gerilla Pazarlama Devrimi. ( Çev: Yasemin Fletcher). Đstanbul: MediaCat Yayınları.
Liu, S. Palen, L. Sutton, J. Hughes, A. Vieweg. S. (2008). In Search of the Bigger Picture: The Emergent Role of On-Line Photo Sharing in Times of Disaster. In F. Fiedrich & B. Van de Walle (Eds.), Proceedings of the 5th International ISCRAM Conference. Washington, DC, USA, May 2008.
http://www.cs.colorado.edu/~palen/Papers/iscram08/OnlinePhotoSharingISCRAM0 8.pdf Erişim Tarihi: 10.02.2012
Lopez, E.P. Gidumal, J.B. Tona, D.G. Armas, R.D. (2011). Intentions to Use Social Media in Organizing and Taking Vacation Trips. Computers in Human Behavior, 27, 640– 654
Madden, M. Zickuhr, K. (2011). Pew Internet & American Life Project. Pew Research Center. http://pewinternet.org/~/media/files/reports/2011/pip-sns-update-2011.pdf
Erişim Tarihi: 24.01.2012
Manavcıoğlu, K. (2009). Đnternette Kullanıcıların Oluşturduğu ve Dağıttığı Đçeriklerin Etik Açıdan Đncelenmesi: Sosyal Medya Örnekleri. Medya ve Etik Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Elazığ: Karınca Yayınları.
Mangold, W. G. Fauld, D.J. (2009). Social Media: The New Hybrid Element of the Promotion Mixed. Bussines Horizons, 52, 357-365
Mayfield, A. (2008). What is Social Media?. E-book. iCrossing.
http://www.icrossing.co.uk/fileadmin/uploads/eBooks/What_is_Social_Media_iCro ssing_ebook.pdf Erişim Tarihi: 09.01.2012
Middleton, V. T. C. (1993). Marketing in Travel & Tourism. Butterworth- Heinemann, Linacre House, Jordan Hill, Oxford.
Mucuk, Đ. (2010). Pazarlama Đlkeleri (18. Basım). Ankara: Seçkin Kitap.
Nguyen, V. H. Wang, Z. (2011). Practice of Online Marketing with Social Media in Tourism Destination Marketing. Södertörns University Department of Business Studies. Master’s Dissertation. Sweden.
Odabaşı, K. Odabaşı A. K. (2010). Đnternette Pazarlama ve Sosyal Medya Stratejileri. (2. Basım). Đstanbul: Cinius Yayınları.
Odabaşı, Y. Oyman, M. (2003). Pazarlama Đletişimi Yönetimi. (2. Basım). Đstanbul: MediaCat Yayınları.
Oluç, M. (2006). Temel Pazarlama Kavramları. (1. Basım). Đstanbul: Beta Yayıncılık.
Onat, F. (2010). Bir Halkla Đlişkiler Uygulama Alanı Olarak Sosyal Medya Kullanımı: Sivil Toplum Örgütleri Üzerine Bir Đnceleme. Đletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Güz, 31, 103–122
Onat, F. Alikılıç, Ö.A.(2008). Sosyal Ağ Sitelerinin Reklam ve Halkla Đlişkiler Ortamları Olarak Değerlendirilmesi. Journal Of Yasar University, 3(9), 1111–1143
O’Reilly. T. (2005). What is Web 2.0. O’Reilly Computer Books, Conferences and Online Publishing.http://facweb.cti.depaul.edu/jnowotarski/se425/What%20Is%20Web%2 02%20point%200.pdf Erişim Tarihi: 13.01.2012
Parlak, F. (2010). Sosyal Medya ve Tüketici Satın Alma Karar Sürecine Etkileri Nitel Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kütahya
Passant, A. Hastrup, T. Bojars, U. Breslin, J. (2008). Microblogging: A Semantic and
Distributed Aprroach. http://www.mendeley.com/research/microblogging-a-
semantic-and-distributed-approach/ Erişim Tarihi: 27.01.2012
Pırnar, Đ. (2008). Doğrudan Pazarlama. (4. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık
Rızaoğlu, B. (2004). Turizm Pazarlaması. (4. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık.
Safko, L. (2010). The Social Media Bible Tactics, Tools and Strategies For Business Success. (Second Edition). John Wiley & Sons Inc. Hoboken. New Jersey.
Scott, D. M. (2009). Pazarlamanın ve Đletişimin Yeni Kuralları. (Çev: Nadir Özata). Đstanbul: MediaCat Yayınları.
Scott, P. R. Jacka, J. M. (2011). Social Media A Governance and Risk Guide. John Wiley & Sons Inc. Hoboken. New Jersey.
Selvi, M. S. (2009). Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında Fiziksel Kanıt. (C. Avcıkurt, Ş. Demirkol, B. Zengin) Turizm Đşletmelerinin Pazarlamasında 7P ve 7C. (1. Basım). Đstanbul: Değişim Yayınları.
Sheldon, P. J. (1997). Tourism Information Technology. CAB International. Oxon.
Solutions For Small Business Reports Series (2011). Social Media Marketing for the Small
Business Environment. (Editorial Director: Cooper, L. F. ).
http://www.ctam.com/html/sfsb/pdf/Marketing-White-Paper-Social-Media.pdf
Spiliotopoulos, T. (2009). Votes and Comments in Recommender Systems: The Case of
Digg. Working Paper. University of Madeira. http://tasos-
spiliotopoulos.com/publications_assets/VotesAndCommentsInDigg-10-TS.pdf
Erişim Tarihi: 14.02.2012
Stokes, R. (2009). Emarketing the Essential Guide to Online Marketing. (Second Edition). Quirk Emarketing (Pty) Ltd.
Stratten, S. (2011). Unmarketing. (1. Basım). ( Çev: Çağlar Kök). Đstanbul: MediaCat Yayınları.
Tasner, M. (2011). Anında Pazarlama, Web 3.0 Pazarlama Kılavuzu. (Çev: Aytül Özer). Đstanbul: MediaCat Yayınları.
Tekin, N.T. (2009). Pazarlama Đlkeleri. (2. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Tengilimoğlu, D. Öztürk, Y. (2008). Đşletmelerde Halkla Đlişkiler. (2. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Threatt, S. R. (2009). Facebook and the Ideal Social Marketplace: A Study of the Marketing Benefits of Social Media Practices. Master’s Dissertation. Faculty of the Graduate School Unıversity of Southern California Master of Arts. California.
Tosun, N. (2003). Pazarlama Halkla Đlişkiler ve Reklam. Đstanbul: Türkmen Kitabevi.
Ülker, D. (2009). Yeni Ürünlerde Uygulanan Tutundurma Stratejileri ve Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Đzmir
Vural, Z. B. A. Bat, M. (2010). Yeni Bir Đletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi Đletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Yaşar University. 20 (5). 3348-3382
Werthner, H. Klein, S. (1999). Information Technology and Tourism: A Challenging Relationship. Springer-Verlag Wien. Austria.
World Tourism Organization Seminar (1975). Testing the Effectiveness of Promotional Campaing in International Travel Marketing. Ottowa.
Xiang, Z. Gretzel, U. (2010). Role of Social Media in Online Travel Information Search. Tourism Management. 31. 179-188.
Yaylı, A. Bayram, M. Bayram Ü. (2011). How Social Media Works in Destination Marketing a Content Analysis on Twitter. 10th International Congress Marketing Trends. European School of Management (ESCP-EAP). Paris, France, January 20th-22th.
Yaylı, A. Bayram, M (2010). Otel Đşletmelerine Đlişkin Sosyal Ağlardaki Kullanıcı Yorumlarının Değerlendirilmesi: Antalya Örneği. 11. Ulusal Turizm Kongresi, 02- 05 Aralık 2010. Adnan Menderes Üniversitesi Turizm Đşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu. Kuşadası-Aydın.
Yaylı, A. Şahbaz, R. P. Bayram, M. (2009). Web 2.0 Tabanlı Ortak Bölgesel Destinasyon Pazarlaması Yaklaşımı: Doğu Karadeniz Üzerine Bir Model Denemesi. 14.Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı. Bozok Üniversitesi. Yozgat. 463-478
Yükselen, C. (1998). Pazarlama Đlkeler-Yönetim. (3. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık.
Zaharmand, N. (2010). Halkla Đlişkiler Alanında Yeni Mecra ve Uygulamalarının Yeri ve