Siyasette Etkin Olan Kadınlara Türkiye’den Örnekler

Türkiye'de kadınların siyaset alanındaki etkilerini incelerken, başarı elde etmiş öncü kadınlara odaklanılmıştır. Bu çalışma kapsamında, Behice Boran, Türkan Akyol, İmren Aykut, Tansu Çiller ve Müfide İlhan incelenmiştir.

Behice Boran, 1910 yılında, tahıl ticareti ile uğraşan Sadık Bey ve Mahire Hanım'ın kızı olarak Bursa'da dünyaya gelmiştir. İlkokul öğrenimine Bursa'da başlamış ancak Yunanlılar Bursa'ya girdiğinde İstanbul'a göç etmek zorunda kalmıştır. Babası okuryazar bir insan olup, çocuklarının yabancı dil eğitimi almalarına oldukça fazla önem vermiştir. Bu yüzden, Fransız okulunda eğitimine devam etmiş, bu okulun kapanmış olması sebebiyle, şu an Robert Kolej adlı Amerikan Kız Koleji'ne girmiştir. Sırasıyla 1927 ve 1931'de ortaokuldan ve sonra da liseden mezun olan ilk Türk kız öğrencisi olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1939'da Michigan Üniversitesi'nde burslu öğrenci olarak eğitimine ve hayatına devam etmiştir. Sosyoloji doktorasını tamamladıktan sonra Türkiye'ye dönmüş, Ankara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde doçentlik görevini yapmıştır. Nevzat Hatko ile 1946 senesinde evlenmiş olan Boran, siyasi görüşü sebebi ile 1948'de üniversiteden uzaklaştırma almıştır. Kore’ye Barışseverler Cemiyeti’nin asker göndermesini kınayan bir bildiri yayınlaması üzerine 15 ay hapis cezasına çarptırılmıştır208.

1962'de Boran, Türkiye İşçi Partisi (TİP)’ne girmiş ve 1965'te seçimlerinde, Urfa milletvekili olarak parlamentoya girmiştir. O sırada TİP'in başkanı olan Mehmet Ali Aybar'a karşı durmuş, 1970 parti toplantısında TİP başkanı olarak seçilmiştir. 12

Mart 1970 tarihinde, 15 yıl hapis cezasına çarptırılmış ve bunun üzerine partisi kapatılmıştır. 1974'te açıklanan genel afla serbest bırakıldıktan sonra, 1975'te arkadaşlarıyla birlikte TİP'i kurmuş ve tekrar başkan olmuştur. Bu sefer yine 12 Eylül 1980 tarihli darbeyle, TİP tekrar kapatılmış, Behice Boran kısa bir süre gözaltına alınmış ve daha sonra da yurt dışına çıkmıştır.

Müfide İlhan, 1911 yılında İstanbul'da dünyaya gelmiştir. 1946’da Türkiye çok partili döneme geçmiş, o dönemde de İlhan, Mersin’e yerleşmiştir. Demokrat Parti’nin kurulması üzerine üye aramalarına başlanmış ve bu doğrultuda Müfide İlhan’a katılması için teklifte bulunulmuştur. 1950 yerel seçimlerinde, Demokrat Parti'den (DP) İlhan, Mersin Belediye Meclisi üyeliğine seçilmiştir. O sırada belediye başkanları seçilen belediye meclis üyeleri arasından seçiliyordu, böylelikle Türkiye parlamentosunda yapılan seçimlerde ilk belediye başkanı olarak seçilmiştir. Belediye Başkanlığı görevinde Mersin'e önemli hizmetler vermiş, iki yıl boyunca hizmet vermeye devam etmiş fakat Cumhuriyet ilkelerine uygun bir partisinin olmaması sebebiyle Aralık 1951'de görevinden istifa etmiştir. İstifasından sonra birtakım siyasi derneklerde ve sivil toplum kuruluşlarında çalışmıştır. Türkiye'nin siyasi yaşamındaki ilk kadın il belediye başkanı Müfide İlhan, kadınların politikaya katılımında öncü olan bir figür olmuştur209_.

Türkan Akyol, 1929 yılında İstanbul'da doğmuştur. Ankara Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra 1953'de doktor, 1969'da profesör olmuş ve Ankara Üniversitesi Rektörü ve 18. İzmir Milletvekili olarak görev yapmıştır. 19 Mart 1971'de bağımsız bir milletvekili olan Nihat Erim tarafından 19 Mart 1971'de kurulan 33. Hükümet'te Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak atanmıştır. Bu yönde Türkiye Cumhuriyeti "ilk kadın bakan" unvanını kazanmış olan Akyol, bakanlıktan ayrılmasının ardından akademisyenlik görevine devam ettikten sonra 1980 yılında Ankara Üniversitesi Rektörü olmuş, ardından 1982 yılında emekli olmuş ve 1983'te Sosyal Demokrat Parti genel başkan yardımcılığı görevini almıştır. Partisinin Halk Partisi ile birleşmesinden sonra kurulan Sosyal Demokrat Halkçı Parti'nin bir üyesi olarak göreve devam

209 _{Kudret Ünal, Müfide İlhan Türkiye'nin İlk Kadın İl Belediye Başkanı, Özgür Yayıncılık,}

etmiştir. 1987 yılında milletvekili olarak seçilen Akyol 1993 yılında Tansu Çiller tarafından kurulan 50. hükümette SHP tarafından Devlet Bakanı olarak atanmıştır210_.

Tansu Çiller, 1943'de İstanbul'da doğmuştur. Boğaziçi Üniversitesi İktisat Bölümünden mezun olduktan sonra, doktora derecesini Connecticut Üniversitesi'nden almış ve 1978 yılında doçent, 1983 yılında da iktisat profesörü olmuştur. Doğru Yol Partisi'nden 1990 yılında siyasete girmiş, daha düşük seviyelerden geçmeden ve siyasi deneyim sahibi olmadan parti liderliğine yükselmiştir.

Çiller, 1991 seçimlerinde İstanbul milletvekili olmuş, Başbakan Süleyman Demirel tarafından Sosyal Demokrat Halk Partisi ile kurulan koalisyon hükümeti içerisinde Ekonomi Bakanı olarak atanmıştır. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ani ölümünün ardından Başbakan Süleyman Demirel cumhurbaşkanı seçilmiş ve bu yüzden başbakanlık görevinden istifa etmiştir. 13 Haziran 1993 tarihinde izleyen DYP lideri Tansu Çiller, DYP genel başkanı olmuş ve sonrasında "Türkiye'nin ilk kadın başbakanı" statüsünü kazanmıştır.

1993-1996 arası 3 yıllık dönemde, üç hükümette başbakanlık görevi yapmış olan Çiller, sonraki koalisyonda Dışişleri Bakanı olmuş, 2002 seçimlerinde partisinin barajın altında kalmasından dolayı istifasını vermiş ve böylece siyasetteki aktif rolünü tamamen bitirmiştir211_.

Bu isimlerin ortak özelliği Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk olmayı başarmış, çok iyi bir eğitim almış, siyasi sahnede görünür olmayı başarmış olmalarıdır. Erkeklerle ilgili siyaset arenasında var olabilmek için geride başlayan bu güçlü kadınların, daha fazla çaba sarf etmeleri sayesinde şanslarını artırdıkları söylenebilir.

3.4.4 Türkiye’de Kadınların Siyasal Katılımını Etkileyen Faktörler