1.1. SİBER ZORBALIK
1.1.5. Siber Zorbalık Türleri
1.1.5.1. Online Kavga
Online kavga olgusu iki veya daha çok kişi arasında görülen, herhangi bir iletişim aracı vasıtası ile ortaya çıkabilen kısa süreli ve hararetli tartışma demektir. Bu tür kavgalarda siber zorba karşısındakini ve karşısındakileri öfkelendirmek için hakaret, bazen de tehdit içerikli mesajlar gönderir. Bunun dışında konuşmalarında saldırganca bir davranış sergiler ve kaba bir dil kullanır. Yine ek olarak mesajlarına duygu yüklü bir anlam vermek adına büyük harfler, görseller ve simgeler kullanılır. Bu tür zorbalıklar çoğunlukla online tartışma grupları bünyesinde, forumlarda, herhangi bir haberin altına yazılan yorumlarda, sohbet odalarında veya internet üzerinden oynanan oyunlarda görülmektedir34,35,36. Genele açık durumdaki ortamlarda oluşan çevrimiçi kavgalarda birey veya gruplar kendi aralarında tartışırken veya birbirlerine hakaret ederken olaya şahit olan kimselerse (izleyiciler) bu olayın taraflarını desteklemekte veya onları sakinleştirmeye çabalamaktadırlar37.
1.1.5.2. Zarar Verme
Zarar verme olgusu kişinin başkalarına sürekli ve hakaret içerikli mesajlar göndermesi olarak tanımlanmıştır. Burada belirleyici durumdaki husus, saldırı amaçlı olan ve hakaret barındıran mesajın mağdura çoğu kez gönderilmiş olmasıdır. Mesajlar genel olarak o an mesajlaşma, e-mail yahut yazılı mesajlar gibi kişisel iletişim araçları ve yöntemleri yoluyla siber mağdura gönderilir. Şunu da belirtmelidir ki zarar verme (harrasment) genellikle tek taraflı bir olgudur. Başka bir söylemle, siber zorba; hakaret içerikli, aşağılayıcı ve kaba bir anlatımla yazılmış mesajları göndermeyi sürdürürken, siber mağdursa iletişimi bu iletişimi durdurmaya ve bu mesajların gelmesini engellemeye çalışmaktadır38,39.
34
A.Bamford, Cyberbullying, AHISA Pastoral Care National Conference, University of Sydney, Sydney, 2004, s.33.
35 Sameer Hinduja & Justin W. Patchin, Bullying’
Beyond the’ Schoolyard Preventing and Responding to Cyberbullying, The United States of America, Corwin, 2015, s.54.
36
Nancy E. Willard, Cyberbullying and Cyberthreats, USA, Research Press, 2007, s.4. 37
Willard, a.g.e., s.5. 38
Robin M.Kowalski, Limber Susan P. and Agastson W.P., Cyberbullying in the Digital Age. Malden, MA, Wiley-Blackwell Publishing, 2008, s.47.
39
12
1.1.5.3. İftira
İftira olgusu birinin hakkında ona zarar verici, onurunu kırıcı, onu aşağılayıcı, hakkında acımasız ve doğruluğu olmayan verileri bir web sayfasında yayımlanmasını sağlamak ya da e-posta ve metin mesajları vasıtasıyla başkalarıyla paylaşmak olarak tanımlanmaktadır40,41.
Hines (2011)42 siber zorbaların ayrıca bir kişiile ilgili aslı olmayan olayları sosyal paylaşım sitelerinde, kişisel online sayfa ve bloglarında paylaşabildiklerini ifade etmiştir. Zorba, bireyin arkadaşlık ilişkilerini bozmayı ve saygınlığına zarar vermeyi amaçlamıştır43. Hinduja ve Patchin (2015) bu tür maksatlı, çarpık ve yanlış bilgilerin e-posta, metin mesajı gibi iletişim yol ve yöntemleri aracılığıyla çok hızlı bir biçimde yayılabildiğini vurgularlar. Bu sayede de mağdur ile ilgili bu dedikoduların birkaç dakikada birçok kimse tarafından öğrenilebildiğini kaydetmişlerdir. Ayrıca bu tip dedikoduların genellikle farklı kişi ve kimlik tasarımları oluşturularak açılmış birtakım hesaplardan paylaşılması da söz konusu maksatlı bilginin kaynağını saptamayı zorlaştırmaktadır ki bu da amaçlanmış bir durum olmaktadır. Bu nitelikleri de siber zorbalığın bu türünün, öğrencilerce, öğretmen ve idarecilerine karşı kullanılmasını sağlamakta ve bunu kolaylaştırmaktadır. Ayrıca siber mağdurun kendisi hakkında aslı olmayan bilgilerin paylaşıldığı böyle bir siteye veya sayfaya erişimine izin verilmemesi gibi hususlar da tür iftiraların silinememesine ve iftiranın bir süre daha gündemde kalmasına yol açmaktadır44.
1.1.5.4. Başka Kimliğe Bürünme
Başka biri rolü ve kimliği üstlenme, bir başka bireyin şifresini kırarak hesabına girerek veya onun arkadaşları arasındaki saygınlığını yitirmesine, böylece de kendini kötü hissetmesi sonucunu doğuracak mesajları sanki oymuş gibi göndermeyi içerir. Bu siber zorbalık türünün bir devamı olarak da bireyin şifrelerini ele geçirerek sosyal paylaşım sitelerindeki kişisel bilgilerini değiştirme veya çarpıtılmış bilgiler ekleme gibi olaylar ayrıca sıralanmalıdır. Başka birisi gibi davranma, bazen hayati tehlike riski doğuracak olaylara da yol açabilmektedir. Örneğin mağdurun kişisel e-posta adresinden, mağduru hedef haline getirmek maksadıyla onun adını, adresini ve
40
Kowalski vd., a.g.e., s.48. 41
Willard, a.g.e., s.7.
42 Heather N.Hines, Traditional‘Bullying and’Cyberbullying: Are the Impacts on Self-concept the Same? Western’ Carolina University, North Carolina, 2011. (Published Master's Thesis).
43
Willard, a.g.e., s.7. 44
13
telefon numarasını da belli ederek nefret gruplarına provoke edici mesajlar yollanması bu tür riskler doğurabilmektedir45.
Parola alışverişinin ergenler için gerçek arkadaşlığın göstergesi ve samimiyetin bir somut belirtisi olarak görülmesi bu siber zorbalık türünün yaygınlaşmasını kolaylaştırmaktadır. Bu yolla siber zorbalar veya bu eğilimdeki kimseler başkalarının hesaplarına ait bilgileri ele geçirebilme ve bu yolla zorbalık yapma olanaklarını elde etme fırsatı yakalamış olmaktadırlar.
1.1.5.5. Siber Taciz
Siber taciz olgusu internet ortamında bir kimseyi söz konusu gruba almama veya dahil olduğu gruptan çıkarma olarak tanımlanır46,47. Bir başka söylemle dışlama; bir kimseyi arkadaş rehberinden, sohbetten, online gruplarından çıkarma anlamı taşır. Dışlama bu bağlamda kişi üzerinde kayda değer derecede olumsuz etkilere yol açabilmektedir48.
1.1.5.6. Dışlama
İnternet ortamında birini gruba almama veya gruptan çıkartma şeklinde tanımlanmaktadır49,50.
1.1.5.7. İfşa Etme
İfşa etme olgusu; mağdur tarafından kişisel olarak algılanan veya utanmasına yol açacak bir resmin, videonun veya mağdurun gerçekleştirdiği kişisel bir görüşmenin içeriğinin diğer insanlara gönderilmesini ya da kamuya açık siber ortamlarda paylaşılması gibi olumsuz davranışları kapsar. İfşa etmenin bir örneği de kişiden, arkadaşıymış gibi davranılarak bir biçimde elde edilen bilgilerin, üçüncü kişilerle paylaşılmasıdır51,52. 45 Willard, a.g.e., s.8. 46 Willard, a.g.e., s.9. 47
Annalaura Nocentini, Juan Calmaestra, Schultze-Krumbholz Anja, Scheithauer H., Ortega R. & Menesini E., "Cyberbullying: Labels, Behaviours and Definition in Three European Countries",
Australian Journal of Guidance and Counselling, 2010, 20(02), s.132.
48
Kipling D. Williams, Cheung Christopher K. & Choi Wilma, "Cyberostracism: Effects of Being Ignored Over the Internet", Journal of’Personality’ and Social’Psychology, 2000, 79(5), s.752.
49 Willard, a.g.e., s.9. 50 Nocentini vd., a.g.e., s.133. 51 Willard, a.g.e., s.10. 52 Kowalski vd., a.g.e., s.25.
14
1.1.5.8. Başkalarının Bilgilerini İzinsiz Online Ortamda Kullanma
Bir kimsenin başkalarının görmesinden rahatsızlık duyduğu kişisel veya kendisine utanç verecek bilgi ve online sayfalar vasıtasıyla başkalarıyla paylaşılması olarak tanımlanabilir. Ayrıca bir kimsenin telefonunda bulunan mesajları izinsiz okumak veya izinsiz video çekmek gibi eylemler de bu tür zorbalık zincirinin parçaları olarak düşünülmelidir. Willard’(2007, s.9) zorbalıkların kişiyi tehdit maksadıyla veya bitmiş bir ilişki sonucunda karşı tarafı acıtmak hedefli kullanılabileceğini belirtmektedir53,54. Ayrıca siber zorbanın, kimseyle paylaşmayacağını beyan ederek elde ettiği mağdurun özel bilgilerini başkalarıyla paylaşması veya internet ortamında yayımlaması siber zorbalığın bu kategorisinde kabul edilir55.
1.1.5.9. Müstehcen Görüntüler Gönderme
Bu tür zorbalık cep telefonundan veya internet üzerinden, müstehcen görseller yollama biçiminde olanlar şeklinde tanımlanmıştır. Siegle’ (2010)” 14-17”yaşında genç insanların yaklaşık %25 civarında’mağdur durum ve zorbalığa maruz kaldığını bildirmiştir. Ayrıca kızların erkeklere göre daha çok müstehcen görsellerini başka kişiyle paylaştığını kaydetmektedir56
.
1.1.6. Siber Zorbalığın Özellikleri