• Sonuç bulunamadı

SİYANO ARJANTİMETRİ

Na 2 C03 + NaHC0 3

18) Eriokrom siyahı T yi indikatör olarak kullanmak suretiyle uygun pH'da EDTA ile yapılan Ca 2+ tayininde ortamda renk dönüşümü kırmızıdan maviyedir. Eriokrom T nin

3.2.2. SİYANO ARJANTİMETRİ

Tanım: Ag+ iyonları yardımıyla CİNT iyonlarının miktarının tayin edilmesine yarayan bir yöntemdir.

Yöntemin esası: Kompleks oluşumuna dayanan ve kantitatif olarak yürüyen reaksiyonlardan yararlanarak, bazı maddelerin miktar tayinlerini yapabiliriz. Siyano aıjantimetri'de böyle bir reaksiyona dayanır.

Bu yöntemde bir gümüş tuzu çözeltisindeki Ag+ iyonlarının siyanür çözeltisindeki CN"

iyonları ile dayanıklı ve suda çözünen alkali disiyanoaıjantat kompleksi vermesi esastır.

Ag+ + 2 CN" Ag(CN)2~ (esas reaksiyon)

Titrasyon esnasında siyanür çözeltisine, büretten gümüş nitrat çözeltisi damlatıldığında damlanın çözeltiye karıştığı noktada bir çökelti meydana geldiğini, fakat çözelti karıştırılınca bunun çözündüğü görülür. Burada önce gümüş siyanür oluşmakta,

7 6

-fakat çözeltide siyanür iyonları aşın olduğundan Ag+ bunlarla çözünen kompleksini vermektedir.

Ag+ + O T AgCN

AgCN + C K Ag(CN>2_ (çözünür) veya toplam denklemi yazarsak

2 KCN + AgNO3 -> K[Ag(CN)2] + KN03

Titrasyon esnasında siyanür iyonlarının hepsi , bu şekilde bağlandıktan sonra çözeltiye ilave edilen ilk damla gümüş nitrat çözeltisiyle gelen Ag+ iyonlan aşağıdaki denkleme göre beyaz renkli gümüş siyanür çökeleğini meydana getirir.

Ag+ + Ag(CN)2~ -» 2AgCN i veya Ag[Ag(CN)2] (indikatör reaksiyonu) o halde AgCN çökeleğin meydana getirdiği çalkalamakla kaybolmayan bulanıklık bize titrasyonun sonunu gösterir. Fakat bu bulanma anı dönüm noktasından daha önce meydana çıkar. Zira reaksiyonun dönüm noktasına doğru oluşan siyanürün ortamdaki kansantrasyonu oldukça düşmüş bulunan siyanür iyonlarının aşınsı ile kompleks verip, çözünmesi oldukça güçtür. Onun için 1851'de J. Von Liebig'in geliştirdiği bu metodu 1893 de G.Deniges daha da geliştirmiştir. Deniges'in metoda getirdiği yenilik ortama uygun miktarlarda amonyak ve potasyum iyodür ilavesidir:

Gümüş siyanür kompleksi, Ag(CNV, gerek Agl ve gerekse Ag(NH3>2+

bileşiklerinden daha sağlam olduğu için ortamdaki siyanür iyonu konsantrasyonu çok düşünceye kadar Ag(CNV kompleksi oluşur. Dönüm noktası yakınında NH3

konsantrasyonu fazlalığından dolayı

Ag[Ag(CN)2] + 4 NH3 o 2 Ag(NH3)2++ 2 CnST

Reaksiyonu cereyan eder ve dönüm noktasına vanhncaya kadar hiç bir çökme olmaz, ama dönüm noktasına varıldığında Ag+ iyonlan konsantrasyonu oldukça yükselir.

Bu anda amonyakta çözünmeyen Agl çökeleği oluşur ve bu olay titrasyonun sonunu gösterir.

Dikkat:

Çözeltiye ilave edilen amonyak ve potasyum iyodürün uygun miktarlarda olması lazımdır. Aksi takdirde gümüş iyodür dönüm noktasından önce ve sonra çöker.

Yöntemin uygulaması:

KCN çözeltisinin 0.1 N AgN03 ile tayin edilmesidir:

Genellikle tayinler için ayarlı gümüş nitrat ve potasyum siyanür çözeltileri kullanılır. Gümüş nitrat çözeltisi, gümüş nitratın distile suda çözünmesi ile direkt olarak hazırlanır, potasyum siyanür çözeltisinin normalitesi ise ayarlı gümüş nitrat çözeltisi ile tayin edilir, çünkü potasyum siyanür çözeltisini direkt olarak hazırlamak mümkün değildir.

A) Yaklaşık olarak 0.1 N KCN çözeltisinin hazırlanması:

Ag+ + 2 CİNT - > A g ( C N y

Siyano aıjantimetride yukarıdaki esas reaksiyona göre 1 mol Ag+ , 2 mol CN~ile reaksiyona girdiğinden 1 eşdeğer gram Ag+'e 1 eşdeğer gram yani 2 mol CN karşılık gelmektedir. Bu nedenle siyanürün tesir değerliği 1/2 dir. Siyanürün tesir değerliği 1/2 olduğu için potasyum siyanürün eşdeğer ağırlığı molekül ağırlığının iki katı olur. Bu durumda potasyum siyanürün eşdeğer ağırlığı 130 olur.

KCN için Eşd. ağ. = Mol. Ağ. x 2 = 65 x 2 = 130

Buna göre 15 g KCN bir litrelik bir balonjojeye konularak biraz distile suda çözülür.

Çözeltiye 50 ml Na2C03 çözeltisi ilave edilerek çözeltinin dayanıklı olması sağlanır ve hacim bir litreye tamamlanır.

B) Tayin işlemi:

Bir erlenmayere 20 ml tayini yapılacak KCN çözeltisi ilave edilir. Üzerine 10 ml amonyak (1:1 oranında seyreltilmiş), 2 ml % 10 luk KI çözeltisi ve 75 ml civarında distile su konularak ayarlı AgN03 ile titre edilir. Soluk san renkli bulanmanın kalıcı olduğu nokta titrasyonun sonudur.

Hesaplamalar:

Yukarıda da belirtildiği gibi titrasyona esas teşekkül eden Ag+ + 2 CN - » [ Ag(CN)2 ] " veya tam yazarsak

AgN03 + 2 KCN - » K[Ag(CN)2] + KN03 denklemlerinden de anlaşdacağı üzere siyanürlerin eşdeğer ağırlığı formül ağırlıklarının iki katıdır.Bunu dikkate alarak hesaplarımızı şöyle yaparız.

Numune hacmi : Sı Numune normalitesi : Nı

7 8

-Reaktif hacmi : S2 ml Reaktif normalitesi : N2

S ı x N ı = S2x N2

C= Nı x Eşdeğer ağırlık ( g/L olarak konsantrasyon bulunur) Not:

-Siyanür çözeltileri amonyak çözeltileri ile karıştırılarak lavaboya dökülebilir. Asitli ortamda: CN~ + î T HCN gazı açığa çıkar. Bu gaz zehirlidir.

-Siyanür çözeltisi pipetle çekilirken dikkat edilmeli, elde bulunan kesik ve çatlaklarla temas ettirilmemelidir.

-Artan AgNÛ3 çözeltileri şişelere boşaltılmalıdır.

ÖRNEK PROBLEMLER;

1) % 5 saf KCN numunesinin 2.5 gramı 0.0998 N AgN03 çözeltisi ile titre edildiğinde kaç ml AgNCh çözeltisi harcanır?

KCN'ün Eşd.ağ.= 65 / (1/2) = 130

2.5 g KCN numunesinin % 5'i saftır. 2.5 x 5 / 100 = 0.125 g = 125 mg rneqKCN = meqAgNO?

mg KCN/Eşd.ağ. = N AgN03 X V AgN03 125/ 130 = 0.0998 x V

V = 9.63 ml AgNO? harcanır.

2) Siyanoaıjantimetrik tayinde kullanılmak üzere hazırlanan 250 ml 0.3000 N NaCN çözeltisinde kaç gram NaCN vardır?

MAN.CN = 49 g => Td =1/2 Eşd.ağ. = MA /Td = 49 /(1/2) = 98 g

1000 ml İ N NaCN de 1000 ml 0.1 N NaCN 1000 ml 0.3 N NaCN 250 ml 0.3 N NaCN

98 g vardır 9.8 g

3 x 9.8 g "

3 x 9 . 8 / 4 = 7.35 g vardır

SORULAR

1) Siyano aıjantimetrinin ana prensibi nedir?

7 9

-2) Liebig metodu ile siyanür tayinini kısaca anlatınız? Esas reaksiyonu ve indikatör reaksiyonu yazınız? Bu titrasyonda kullanılan siyanür çözeltisinin molaritesi ile normalitesi arasındaki ilişkiyi açıklayınız?

3) Liebig metodunda Deniges'in yaptığı modifikasyonu açıklayınız?

4) Sodyum siyanür çözeltisinden alman bir numunenin AgN03 ile titrasyonunda bulanıklık meydana gelinceye kadar 26.05 ml AgN03 sarfedilmiştir, AgN03'ın 1 litresinde 8.125 g AgN03 bulunmaktadır. Titre edilen numunedeki gram NaCN miktarını hesaplaymıız? (Cevap: 0.128 g )

5) 10.00 ml NaCl çözeltisine 50.00 ml 0.6200 N AgN03 çözeltisi ilave edildikten sonra geri titrasyon için 13.00 ml 0.1510 N NH4SCN sarfedilmiştir. NaCl çözeltisinin 1 litresindeki NaCl miktarım gram olarak hesaplayınız? Reaksiyon denklemlerini yazınız?

(Cevap: 170 g/L NaCl)

6) Liebig yönteminde kullanılmak üzere hazırlanan 500.00 ml 0 2400 N NaCN çözeltisinde kaç gram NaCN vardır? (Cevap: 11.76 g)

7) % 39 saf KCN numunesinin 0 300 g'ı 0.0901 N AgN03 ile titre edildiğinde kaç ml AgN03 harcanır? (Cevap: 9.99 ml )

8) 3.26 g KCN ün 1000 ml çözeltisinin Ni2+ + 4CN" Ni(CN)42" reaksiyonuna göre normalitesi nedir? (Cevap: 0.025 N )

9) KCN içeren numunenin AgN03 ile titrasyonunu yaptıktan sonra çözeltiyi lavaboya dökerken neden çözeltinin içine NH4OH ilave edilmelidir?

10) Saf olmayan 0.200 g NaCN numunesi üzerine 0.1 N AgN03 tan 15 ml ilave ediliyor.

Ortamdaki AgN03 ın aşırısını geri titre etmek için de 0.05 N KSCN den 20 ml gerekiyor.

Numunedeki NaCN yüzdesini bulunuz? (Cevap: % 24.5)

11) Laboratuvarda AgN03 çözeltisi ile çalışırken neden mümkün olduğu kadar az ışıkta veya ışıktan korunmuş bir büret ile çalışmak gerekir?

12) 10.00 mmol KCN içeren çözeltiyi titre etmek için 0.1 N AgN03 tan kaç ml harcanır?

(Cevap: 3.85 ml)

13) Siyanoaıjantimetrik tayinde kullanılmak üzere hazırlanan 300 ml 0.5500 N NaCN çözeltisinde kaç gram NaCN vardır? (Cevap: 16.2 g )

(C. 12, H: 1, O. 16, N: 14, K: 39, Na: 23, Cl: 35.5)

8 0

-3.3. ARJANTİMETRİ