Sezgisel Değerlendirme (Uzman İncelemesi)

Uzman incelemesi olarak da adlandırılan sezgisel değerlendirme, kullanıcı arayüzünüzün iki veya daha fazla kullanılabilirlik uzmanı tarafından gözden geçirilmesidir, bu değerlendirme veya incelemenin bir uzman tarafından yapılmasının sebebi, değerlendiricilerin deneyiminin ve bilgisinin değerlendirme sonuçlarını etkileyebilmesidir [69]. Uzman incelemesinde, yorumcular sezgisel yöntemleri zaten biliyor ve anlıyorlardır. Bu nedenle, değerlendiriciler belirli bir sezgisel yöntem kümesi kullanmazlar. Sezgisel değerlendirmede kullanılabilirlik uzmanları web sitesinin arayüzünü inceler ve bu arayüzü kabul edilen kullanılabilirlik ilkeleriyle karşılaştırırlar. Analizin neticesi, potansiyel kullanılabilirlik sorunlarından oluşan bir listedir. En sık kullanılan yöntem Nielsen ve Molich tarafından geliştirilen sezgisel değerlendirmedir [71]. Birçok araştırmacı kullanılabilirliğe dair orijinal sezgisel yöntemlerini daha da geliştirmiş veya farklı uygulama alanları için yenilerini ortaya koymuştur. Ling ve Salvendy bu çalışmaların bir özetini sunmaktadır [70]. Bu liste, web siteleri, e-öğrenme sistemleri, grup yazılımı, bildirim sistemleri ve oyunlar gibi alanları içerir. Bu çalışmanın ilk amacı

belirlenen üç Libya devlet üniversitesine ait web sitelerinin sezgisel değerlendirme yoluyla kullanılabilirliğini ölçümlemekti. Sezgisel değerlendirme, kullanılabilirlik sorunlarını tanımlamak için en sık kullanılan tekniklerden biridir [72]. Söz konusu yöntem, pek çok çalışmada devlet web sitelerinin kullanılabilirliğini değerlendirmek için de kullanılmıştır [109, 50, 69, 70]. Sezgisel değerlendirme için özel ekipmanlara veya çok sayıda uzmana gerek duyulmamaktadır, web sitesinin kısa sürede analiz edilmesi mümkündür ve sezgisel öğelerle ilgili kullanılabilirlik sorunları hızlıca tanımlanabilir [31]. Söz konusu yöntem aynı zamanda devlet web sitelerini optimize etmek için de uygundur [46]. Nielsen’in belirlediği sezgisel tarama yöntemi (1995) kullanılabilirlik değerlendirmelerinde en popüler ve yaygın uygulamalardan biridir. Bu çalışmada da belirlenen Libya devlet üniversitelerine ait web sitelerinin kullanılabilirlik değerlendirmesi için Nielsen’in sezgisel taraması [26] uygulanmıştır. Önceki makalelerde sezgisel tarama sonuçlarının birden fazla veri toplama yöntemiyle desteklenmesi tavsiye edilmektedir, böylece daha fazla kullanılabilirlik problemini tanımlamak mümkün olacaktır [29]. Kullanılabilirlik değerlendirmesi Tablo 3.4'te gösterildiği gibi Nielsen [26] tarafından geliştirilen 10 sezgisel kritere göre yapılmıştır. Ayrıca her bir kullanılabilirlik sorununun ne kadar kritik olduğunu tanımlamak ve kategorize etmek için birçok çalışmada bir ciddiyet/şiddet ölçeği kullanılmıştır [69, 70, 45]. Benzer şekilde bu çalışmada da, her bir sezgisel maddeyle ilişkili kullanılabilirlik sorunlarını daha iyi anlamak için bir ciddiyet/şiddet ölçeği kullanılmıştır.

Tablo 3.4. Nielsen’in kullanılabilirlik sezgiseli ve ciddiyet ölçeği

Sezgiseller Ciddiyet Yorumlar Hiçbir sorun yok Yüzeysel Bir Problem Küçük Bir Problem Büyük Bir Problem Çok Büyük Bir Problem 1.Sistem durumunun görünürlüğü

Table 3.4 Devam 2.Sistemle gerçek dünya arasındaki uyum 3.Kullanıcı kontrolü ve serbestliği 4.Tutarlılık ve standartlar 5.Hata önleme 6.Hatırlamaktan çok tanıma 7.Kullanımda esneklik ve verimlilik 8.Estetik ve minimalist tasarım 9.Kullanıcıların tanımasına, analiz etmesine ve hatalardan kurtulmasına yardım etme 10.Yardım ve dokümantasyon

3.3.1. Katılımcılar

Sezgisel bir değerlendirmeye katılması tavsiye edilen değerlendirici sayısı Nielsen'e göre beştir, ancak üçten az olmaması da kesin olarak ifade edilmiştir [38]. Sunulan bu durumda 8 değerlendirici yer almıştır. Değerlendiriciler Libya üniversitelerinde Bilgisayar bölümünde öğretim üyesi olarak çalışan, web ve sezgisel değerlendirme konusunda deneyimli olan kullanılabilirlik uzmanlarıydı.

3.3.2. Veri Toplama Prosedürü

Değerlendirme süreci, değerlendirilecek arayüzün bir sunumuyla başlar. Süreç esnasında değerlendiriciler tek başlarına çalışırlar ve birbirleriyle iletişim kurmazlar. Değerlendirme iki aşamaya ayrılmıştır. İlk aşamada değerlendirici, etkileşimin akışı ve sistemin genel kapsamı hakkında fikir edinmek için tüm arayüzün üzerinden bir kez geçer. İkinci aşamada ise değerlendirici arayüzün tamamını birkaç kez elden geçirir, çeşitli diyalog öğelerini inceler ve bunları “sezgiseller” olarak kabul edilen kullanılabilirlik ilkelerinden oluşan bir listeyle karşılaştırır. Bu kullanılabilirlik sezgiseli kümesi bütüncül olarak kabul edilir ve belirlenen web sitelerinin değerlendirmeye tabi tüm özelliklerini kapsar. Bu uygulamanın sonuçları her bir değerlendiriciden (uzman) yazılı rapor olarak temin edildi veya arayüz üzerinde çalışırken aşama aşama değerlendiricilerin yorumlarını yazmasıyla derlendi.

Çalışmamızda katılımcılar (uzmanlar) deneyden önce çalışmanın amacı ve izlenen değerlendirme süreci hakkında bilgilendirilmiştir. Kullanılabilirlik Testi için bir değerlendirme parametresi olarak Nielsen’in 10 Kullanılabilirlik Sezgiseli tercih edilmiştir. Değerlendiricilerden, üzerinde çalışılan üniversitelerin web sitelerindeki bütün fakültelerin sayfalarını ve ilgili tüm bölümleri ziyaret etmeleri istendi. Değerlendirme her değerlendirici tarafından bağımsız olarak yapıldı ve 10 Günlük bir süre içinde tamamlandı. Uzmanlar sezgisel yöntemlerin ihlalini bulduğunda rapor ettiler ve problemle ilgili sezgisel öğenin ciddiyeti hakkında ayrıntılı bilgi verdiler. Sezgisel değerlendiricilerin, her bir web sitesinin her bir sezgisel ilkeye uyumu hakkındaki yorumları, her site için birlikte gruplandırıldı ve 10 sezgisel değerlendirme maddesi altında kategorize edildi. Her bir web sitesindeki her bir sezgisel tarama, problemleri tanımlamak için incelendi. Ayrıca Nielsen'in 10

maddesiyle yapılan çıkarım değerlendirmesinden daha fazla sayıda farklı kullanılabilirlik problemini bildirmek için, incelenen web sitelerinin değerlendiricileri tarafından raporlar yazılmıştır. Bu sorunlar sınıflandırılmış ve her bir web sitesinde kullanılabilirlik sorunlarının ortak alanlarını belirlemek için benzer sorunlar aynı grup altına alınmıştır.