Lise Seviyesinde Dini Eğitim Veren Okullar (Sofya Ruhban Okulu Örneği)…

devlet bütçesinin görüşüldüğü esnada, Parlamento Başkanı olan Preslav başpiskoposu, Simeon Bulgaristan Prensliğinde dinî okul açılmasını gündeme getirmiş ve aynı yıl için (1 Eylül – 31 Aralık) Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 15 000 leva tahsis edilmesinin oylanmasını talep etmiştir. Parlamento Başkanı Simeon, okulun Bulgaristan’ın batısında bulunması gerektiğini belirtmiştir. Protestanların faaliyetlerine karşı koymak ve 1880 yılında kapatılan teoloji okulunu ihya etmek amaçlarıyla, okulun Samokov şehrinde açılmasına karar verilmiştir. Bakanlar Kurulu, 14 Eylül 1883 tarihinde MEB’na, görüşlerine istinaden ve Eksarh’ın da onayıyla okulun açılması için gerekli olan işlemlerin yapılması talimatını vermiştir. Okul, 27 Eylül 1883 tarihinde açılmış ve rektörü İgnatiy Rilski olmuştur. İlk dönemde okul üç yıllıktır. Okul, 1896-1897 eğitim-öğretim yılında dört yıllık olmuştur. Sofya Büyükşehir Belediyesinin, Teoloji Okulu binası inşa etme amaçlı 50 dönüm arsa bağışlaması sonucunda Sinot Meclisi, Okulu Sofya’ya taşımaya karar almıştır. Bakanlar ve ruhban sınıfından katılanların huzurunda, 31 Mart 1902 tarihinde Prens Ferdinand I okulun ilk temel taşını koyma işlemini gerçekleştirmiştir. Sinot Meclisi, Sofya Büyükşehir Belediyesinden okul bahçesi için ekstra 12 dönüm arsa talep etmiş ve onay almıştır. Okul binası çok hızlı şekilde inşa edilmiş ve 1902 yılında Teoloji Okulu Samokov’dan Sofya’ya taşınmıştır. Dersler, 20 Ocak 1903 tarihinde başlamıştır. Rektörlük görevi Yoakim Bakalov’a verilmiş ve Samokov Teoloji Okulundan tüm öğretmenler Sofya’ya taşınmıştır. Nisan’da Okul Kurulu’nun kararıyla Sofya Teoloji Okulu’nun adı Ruhban Okulu olarak değiştirilmiştir. Eğitim, 6 yıla çıkartılmış ve ona uygun yeni ders programı hazırlanmıştır. Ders programı şu dersleri içermektedir: Kitab-ı Mukaddes, Temel Teoloji, Dogmatik Teoloji, Ahlâk Teolojisi, Pratik Teoloji, Kilise Âyinleri, Temel Kilise Tarihi, Bulgar Kilisesi Tarihi, Kilisede Adli İşlem, Felsefe, Psikoloji, Mantık ve Pedagoji, Matematik, Fizik, Kimya, Fiziki Coğrafya, Bulgarca ve Eski Bulgarca, Kitab-ı Mukaddes Yunancası, Latince, Rusça, Almanca, Zooloji, Botanik, İktisat, Hijyen, Kilise

205 Tinka İvanova “Obuçenieto po Religia i Vzaimodeistvieto Mejdu Pedagozi i Bogoslovi”, Upravlenie i

88

İlahisi Söyleme, Resim, El İşleri ve Jimnastik. Faaliyete başladığı andan itibaren, Sofya Ruhban Okulunda yürütülen eğitim faaliyetleri, Sinotbaş keşişlerinin sıkı gözetimi altındadır. Hatta bizzat kendileri, bitirme sınavlarına katılmaktadır. Sofya Büyükşehir Belediyesi, 1905 yılında Sofya Ruhban Okuluna 30 dönüm arazi bağışlamış ve okulun bahçesi toplam 94 dönüme ulaşmıştır.

Balkan Harpleri ve Birinci Dünya Savaşı olayları, Sofya Ruhban Okulu’nun üzerinde yıkıcı etkiler yaratmıştır. Okul, özel mülk statüsünde olan bir binaya taşınmış, kendi binaları ise askeri hastaneye çevrilmiştir. Savaşların son bulmasından sonra, okul binalarını yeniden kullanılmaya başlanmış ve öğrenci sayısı 500 çıkmıştır. BZNS206

hükümeti 1920 yılında kurulmuş ve Ruhban Okulu’nun binaları yeni açılan Ziraat Mühendisliği Fakültesi için uygun görülmüştür. Sofya Ruhban Okulunda talim ve terbiye faaliyetleri, BZNS hükümetinin 1923 yılında düşmesinden sonra ciddi manada artmıştır. Fakat İkinci Dünya Savaşı başlamış ve Sofya’ya yapılan bombardımanda okulun binaları ağır hasar görmüştür. Ayrıca okulun eşyaları Sofya’ya yakın manastırlara taşınmıştır. Eğitim faaliyetleri, 9 Eylül 1944 devriminden sonra, ancak 1945 yılının Aralık ayında, Sofya Üniversitesi Teoloji Fakültesinin binasında başlayabilmiştir. Ancak, Okul binalarının Hastane ve Kızıl Ordu karargâhı olarak kullanılması sona erdiğinde tüm sınıflar toplanabilmiş ve dersler 1947 yılının Kasım ayında başlayabilmiştir. Fakat 1950 yılının Eylül ayında eğitim süreci yeniden durdurulmuştur. Sofya ve Filibe Ruhban Okulları birleştirilmiş, Sofya Ruhban Okulu adı altında faaliyete devam etmiş ve Çerepiş garına taşınmıştır. Okul binaları, hükümet kararıyla Piyoner 207 Sarayı’na dönüştürülmüş ve 1990 yılına kadar bu amaçla kullanılmıştır. Bu zaman zarfında okulda bulunan birçok doküman kaybolmuş ve tahrip edilmiştir.

Bakanlık Kurulu kararıyla, 1990 yılının ilkbaharında Sofya Ruhban Okulu’nun binaları iade edilmiş ve günümüz de dâhil olmak üzere, Ortodoks Hristiyanlık değerleri hakkında eğitim ve terbiye verilmeye devam etmektedir. İlk açıldığı zamandan günümüze kadar, Sofya Ruban Okulu’nun adı Aziz Yoan Rilski olarak kalmıştır. Günümüz itibariyle, Okul’da 300 öğrenci eğitim almaktadır. Resmî statüsü Dinî Lise’dir ve Bulgar Ortodoks Kilisesi Sinot Meclisi tarafından idare edilmektedir. EBB,1995

206 “Be ZeNe Se” olarak telaffuz edilmektedir - БЗНС (Български Земеделски Народен Съюз / Bulgar Millî Tarım Birlikleri Partisi).

207 pioner – “öncü” anlamına gelmektedir ve Komünist Rejimlerde İlkokul 1-3 sınıfa kadar olan çocuklara verilen isim Çavdar (meşhur Çavdar Voyvoda’dan adını almıştır) ve 4 sınıfta Piyoner olurlar.

89

yılından itibaren Okul için hazırladığı ders programı konusunda Sinot Meclisinden onay almaktadır.208 Okulun tüm öğrencileri Sinot Meclisi burslusudur ve bu yüzden zorunlu olarak sağlık hizmetleri de sunulan yurtta kalmaktadırlar. Öğrenciler, Okul Kurulu’nun belirlediği ve Sinot Meclisi’nin onayladığı okul harçlarını yatırmak zorundadırlar. İyi not ortalaması olan öğrenciler, bir sonraki eğitim-öğretim yılında harçtan muaf tutulmaktadır. Ruhban Okulu iki tür eğitim sunmaktadır – 7 ve 8 sınıfı bitirmiş ve 17 yaşı aşmayanlar için 5 yıl; lise mezunu veya istisnai durumlarda 8 sınıf mezunu olanlar için 2 yıl. Bu eğitim kurumunun temel amacı Bulgar Ortodoks Kilisesine hizmet edecek rahipler yetiştirmektir. Ruhban Okulunda 5 yıllık eğitime talip olanlar Ortodoksluk kurallarına göre vaftiz olduklarına dair belge ve 12 Başpiskoposluğun bir tanesinin baş keşişinden referans mektubu sunmaları gerekmektedir.

Günümüzde, Sofya Ruhban Okulu sadece Bulgaristan vatandaşı olan gençlere değil, birçok yurtdışından gelen öğrencilere de eğitim ve kariyer imkânı vermektedir. Birkaç yıldır Moldovya, Makedonya, Sırbistan, Arnavutluk, Ukrayna ve Romanya vatandaşı ve etnik Bulgar olan gençlere eğitim verilmektedir. Okulda, eğitim-öğretim yılı 14 Eylülde başlamakta ve Haziranın sonunda son bulmaktadır. Eğitim-öğretim yılı iki dönemden oluşmaktadır:

- Birinci dönem - 14 Eylül – 7 Şubat - İkinci dönem - 11 Şubat – 30 Haziran.

Mezun olanlara, diplomaları 29 Haziranda vermek bir gelenektir. Ruhban okulunun 5 yıllık ders programı, şu sayılan teoloji ve genel derslerden oluşmaktadır:

- Kitab-ı Mukaddes ve Tarihi - Apologetik

- Dogmatik - Etik

- Pastoral Teoloji

- Gayri Ortodoks Cemaatler - Kilise Hukuku

208Arhimandrit Sionii, “Neugasvaşto Ugnişte na Pravoslavniya Hıristiyanski Duh”, Sto Godini Sofiiska

Duhovna Seminariya “Sv. Yoan Rilski” yubileen sbornik, Edt. Seminaria Yayın Kurulu (Sofya Демакс

90

- Omiletik - Liturji

- Genel Kilise Tarihi - Bulgar Kilisesi Tarihi - Katekizm - Agioloji - Bulgarca ve Edebiyat - Kilise Slavcası - Yunanca - Latince - İngilizce - Rusça

- Kilise Slavcası Okuma - Felsefe

- Psikoloji - Mantık

- Pedagoji ve Din Dersi - Matematik - Fizik ve Astronomi - Kimya - Bioloji - Tarih ve Medeniyet - Coğrafya

- Ortodoks İlahisi Söyleme - Koro Şarkıcılığı - Tipik - Kilise İdaresi - Resim Sanatı - Bilgisayar - Beden Eğitimi

91

Sayılan dersler dışında, Sofya Ruhban Okulunda stenografi, enstrümantal müzik ve ressamlık dersleri de alınabilmektedir. Müfredat dışı dersler için haftada toplam 2-4 saate kadar zaman ayırma imkânı verilmektedir.

Okulun binası, sınıflardan ve özel odalardan oluşan bir eğitim merkezidir. Verilen tüm eğitimler öğlene kadardır. Öğleden sonra, 14-16 kadar serbest vakit, 16-18 kadar ise ders çalışma zamanı olarak belirlenmiştir. Ruban Okulu öğrencileri için, kitaplar ve diğer eğitim malzemeleri ücretsizdir ve okulun kütüphanesinden temin edilmektedir. Son sınıfın sonunda olan tüm öğrenciler bitirme sınavına tabi tutulmaktadır. Sınav şu dersler temelinde tasarlanmıştır: Kitab-ı Mukaddes (Yeni Ahit), Dogmatik, Apologetik, Liturji, Genel Kilise Tarihi, Omiletik, Ortodoks İlahisi Söyleme ve Tipik, Bulgarca ve Edebiyat, Tarih. Sofya Ruhban Okulunda 2 yıllık rahip kursları da verilmektedir. Bu kursta, sadece teoloji ve ibadetlerle ilgili dersler verilmektedir.

Son yıllarda, Okul’da birçok ders dışı aktiviteler organize edilmektedir. Teoloji, tarih, kültür gibi konularda konferanslar düzenlenmekte ve ayrıca başka kurumların organize ettiği forum ve seminerlere de katılım sağlanmaktadır. Öğrenciler, yıl boyunca ruhban okulları dâhil, diğer okullarla işbirliği çalışmaları yapmaktadır ve hep beraber Aynoroz’da (Yunanistan’ın Athos Dağı), Makedonya’da, Arnavutluk’ta, Bosilegrad’ta (Sırbistan) ve ülkenin birçok manastır ve kiliselerinde konserler, milli bayramlar ve faaliyetler gerçekleştirmektedir.

Öğrenciler, 5 yıllık eğitimi tamamladıkları ve bitirme sınavında başarılı oldukları takdirde teoloji lisesi diploması almaktadırlar. Böylece eğitimini yurtiçinde veya yurtdışında bir yükseköğretim kurumunda devam edebilir ya da Bulgar Ortodoks Kilisesi bünyesinde çalışmaya başlayabilmekteler. Sofya Ruhban Okulu öğrencilerinin birçoğu Atina, Selanik, Moskova, Belgrad, Bükreş gibi şehirlerde, diğer kısmı ise Almanya, İngiltere ve ABD gibi ülkelerde bulunan üniversitelerden mezun olmuştur. Ruhban Okulundan mezun olmuş çok az öğrenci, diğer üniversitelerde felsefe, tarih vb. alanlarda eğitim alma yoluna başvurmuştur.

Sofya Ruhban Oklundan birçok patrik, teolog, kompozitör ve koro şefi, bilim insanı, devlet insanı ve entelektüel, yazar vb. kişiler mezun olmuştur.209 Okul’da, öğrencilerin eğitim, terbiye ve sosyalleşmelerinden sorumlu birçok deneyimli pedagog çalışmaktadır. Öğretmen kadrosu, kendi alanlarında uzman olan 45 kişiden

92

oluşmaktadır.210 Öğretmenlerin birçoğu, Ruban Okulu ve Sofya Üniversitesi Teoloji Fakültesi’nin mezunlarından oluşmaktadır. Ruhban Okulunda, açılmasından günümüze kadar 25 rektör seçilmiştir. Son rektör başrahip Pahomi, görevine 13.06.2017 tarihinde başlamış ve günümüzde de devam etmektedir.211

Ruhban Okulu’nun tam ortasında, her gün âyin yapılan Aziz Yoan Rilski Kilisesi bulunmaktadır. Tüm öğrenciler âyinlere katılmakta ve böylece onlara gerekli olan tecrübe ve beceriler kazandırılmaktadır. Aynı zamanda, Okul’da öğretmenlik mesleğinde çok ihtiyaç duyulan terbiye verme yeteneği de edinilmektedir.212

Millî Kültür Yapıtları Enstitüsü’nün 1998 yılında aldığı kararla, Sofya Ruhban Okulu binalarına “millî çapta mimari ve tarihi eser” statüsü verilmiştir. Ruhban Okulu gençleri, iyi mesleki eğitim alarak, tecrübe sahibi olarak ve geçmiş kilise muallimleri ve kahramanları hakkında bilgi edinerek Hıristiyan ahlâkında yükselmekte ve Hıristiyan öğretilerinin devamını sağlamaktadır.