BUD Sertifika Sınıfını Belirleme Sistemi

Yaşam döngüsü boyunca çevresel etkileri az olan yapılara "yeşil, çevre dostu, ekolojik, akıllı ve/veya sürdürülebilir bina” gibi adlar verilmektedir. Yeşil, çevre dostu, ekolojik, akıllı ve/veya sürdürülebilir binalar enerjiyi, suyu ve kaynakları verimli tüketirken, bina kullanıcılarının sağlığını ve konforunu da artıran binalardır.

Bu binaların tasarımında ve yapımında iç mekan hava kalitesi, doğal aydınlatma, sıcaklık ve nem kontrolü, atık yönetimi gibi insan sağlığını doğrudan etkileyen unsurlar ön planda tutulmaktadır. Ayrıca inşaatında kullanılan yöntemler ile son kullanıcısına daha temiz bir ortam bırakılması hedeflenmektedir (www.enerjigazetesi.com, 2013).

Anlaşılacağı gibi, çevre dostu binaya giden süreçte en önemli adım söz konusu binanın tasarımıdır. Tasarım sürecine çevre dostu bina yapmak amacıyla çıkıp, bütün tasarım süreçlerinde çevre ve enerji odaklı hareket edilmesi, binanın inşaat aşamasında doğabilecek ek maliyetleri de en aza indirgeyecektir. Çevre dostu binalara giden yolun aşamalarının iyi planlanarak, bir proje disiplininde yönetilmesi gerekmektedir. Bu noktada çevre dostu bina yapımının çevreye olan bütün etkilerini göz önüne alıp bütünsel bir yaklaşımla inceleyen, bir yol haritası çizen ve uluslararası standartları buna entegre eden, dünyaca kabul edilmiş ve uygulanmakta olan değerlendirme ve sertifikasyon sistemlerinden faydalanılması önem kazanmaktadır (www.enerjigazetesi. com, 2013). Bina yapılırken kullanılan malzemeler, binayı inşa ederken yapılan uygulamalar ve binayı kullanırken üretilen çevresel atıklar iyi yönetildiği zaman yeşil bir binadan söz etmek mümkün olmaktadır (Erten, 2009; Altuntaş ve Turan, 2010; Kıncay, 2012; www.altensis.com, 2013; Şahin Diri ve Diri, 2013).

Dünya’da birçok yeşil bina sertifika sistemi vardır. Bunlara, 1990’da İngiltere’de ortaya çıkan BREEAM, 1998 yılınds A.B.D’de ortaya çıkan LEED, 1998’de gelişmiş ülkelerin biraraya gelmesiyle kurulan kurulan IISBE, 2003’de BREEAM’den uyarlanarak Avustralya’da oluşturulan Greenstar, 2004’de Japonya’da ortaya çıkan CASBEE ve 2009’da Almanya’da ortaya çıkan DGNB (www.cedbik.org, 2013; www. greenandsmart.com.tr, 2013) örnek olarak gösterilebilir.

Yukarıda açıklanan bina sertifika sistemlerinin hemen hepsinde temel amaç, binaların çevre dostu olmalarıdır. 2006 yılında biyoharmoloji kavramıyla birlikte geliştirilmiş olan BUD sistemi de binaların çevre dostu olmalarının yanı sıra “Kullanıcı

Kimliği” ve “Kullanım Amacı”na uyumlu, dengeli, konforlu, ahenkli, sağlıklı, güvenli, fonksiyonel vs olmasını hedeflemektedir.

BUD sistemi dört ana kısımdan oluşmaktadır. Birinci bölümde incelenen yapının teknik, hukuki ve incelemeyi yapan kişinin bilgileri yer almaktadır. İkinci bölümde incelenen yapının mevcut Planlama, Projelendirme ve Uygulama (PPU) açısından mevcut durumu Tablo 1’de verilen 14 ana kriter altında 530 soruyla belirlenmektedir. Üçüncü bölümde ise incelenen yapının Mekansal Niteliklerin Yansıma Düzeyi (MNYD) Tablo 2’de verilen 18 ana kriter altında 170 soruyla belirlenmektedir. Elde edilen sonuçlar Tablo 3 değerleriyle karşılaştırılarak yapıların inceleme kapsamındaki YBO’ların BUD sertifika sınıfları belirlenmektedir. Dördüncü bölüm tamamen deneysel çalışmaya dayanmakta olup opsiyoneldir. İnceleme kriter sayısında herhangi bir sınır yoktur. Bu bölümde Yapının Yaşam Alanları Biyoharmolojik Uygunluk Değerlendirmesi (YABUD) araştırılmaktadır. Elde edilen bulgular Türk Standartları ve TSE Standard Dergisi’nin 591. sayısında yayınlanan YABUD değerleriyle (Ekinci, 2011a) karşılaştırılmaktadır.

Okulların BUD sertifika sınıflarını belirleme çalışmaları ölçümleri kış şartları (Kasım-Aralık 2012: Saat 09.00-16.00) ve yaz şartları (Nisan-Mayıs 2013: Saat 11.00- 15.00) olmak üzere iki farklı dönemde alınmıştır.

Tablo 1: Planlama, projelendirme ve uygulama (PPU) kriterleri ve açıklaması İncelenen Kriter ÖK Kriter Açıklaması Kriter Sorgu Sayısı Kullanıcı Kimliği 14 Kim, Yaş, Engelli, Cinsiyet, … 35 Kullanım Amacı 13 Konut, Hastane, Okul, Ofis, Sera, Besicilik, AVM, … 50 Mekanın Fiziksel Özellikleri 12 Alanı, Hacmi, Derinliği, Yönü, … 50 Taşıyıcı Elemanlar 11 Temel, Kolon, Perde, Kiriş, … 60 Tamamlayıcı Elemanlar 10 Duvar, Döşeme, Pencere, Merdiven, Tavan, … 55 Uygun Malzeme Seçimi 9 Kagir, Ahşap, Kompozit, Boya, … 40 Tekniğine Göre Uygulanma 8 Standart, Detay, Nitelikli İşçilik Kullanımı, … 35 Çevre ve Ekoloji 7 Peyzaj, Arazi ve Zemin Yapısı, Isı, Yağmur, Rüzgar, … 55 Sismoloji 6 Deprem, Statik, Gerilme, Yapının Deprem Davranışı, … 35 Mekanik Sistem 5 Asansör, Isıtma, Havalandırma, Alternatif Enerji Kullanımı, … 30 Tesisatlar 4 Atık Yönetimi, Su Verimliliği, Elektrik Tesisatı,

Su Tesisatı, Doğalgaz, …

40 Tefrişat ve Düzenlenmesi 3 Ankastre Elemanlar, Temel Mobilya ve Donanımları, … 15

Aydınlatma 2 Doğal, Direkt, Efektler, … 15

Aksesuarlar 1 Musluk, Prizler, Kapı-Pencere Kolları, ... 15

Tablo 2: Mekansal niteliklerin yansıma düzeyi (MNYD) kriterleri ve açıklaması İncelenen Kriter ÖK Kriter Açıklaması Kriter Sorgu Sayısı Biçim 18 Bina veya mekanın kompozisyonu, ahengi, hoşa giden birlikteliği, … 12 Oran 17 Kullanılan nesnelerin görünürdeki boyutu, göreceliliği, … 8 Uyum 16 Bina veya mekanda parçaların ahengi veya hoşa giden birlikteliği, … 11 Denge 15 Mekanı tamamlayan objelerin şekil, renk ve dokularının birlikteliği, … 11 Vurgu 14 Binada veya mekanda baskın öğelerin olması, … 10 Şekil 13 Elemanları birbirinden ayıran, doğal, öznel ve geometrik durumları, … 11 Renk 12 Cisimlerden yansıyan ışığın gözde meydana getirdiği etki, … 11 Doku 11 Yüzeylerin üçboyutlu yapısal niteliği, görünümü, … 10 Bütünlük 10 Mekanı tamamlayan elemanların uyumlu olarak bir araya gelmesi, ... 10 Isıl Performans 9 Bina kabuğunun ısı transferlerine karşı kararlı olması, … 7

Aydınlık 8 Bir yeri aydınlatan güç, ışık, … 12

Ritim 7 Bina veya mekandaki objelerin ritmik hareket sürekliliği, … 7 Çeşitlilik 6 Bir mekanda kullanılan elemanların çeşidinin çok olma durumu, izge, ... 8 İç Hava Kalitesi 5 Ortamdaki havanın kokusuz ve rahatlatıcı düzeyde olması, … 10 Ses 4 Kullanım amacını ve kullanıcıyı rahatsız etmeyen ortamdaki ses düzeyi, … 10 Ölçek 3 Mekanın kullanıcısına hissettirdiği küçüklük veya büyüklük hissi, … 6

Nem 2 Ortamdaki su buğusu, nem, rutubet, … 6

Işıklılık 1 Mekandaki ışığın yeğinliği, … 10

ÖK: Önem Katsayısı Toplam 170

Tablo 3: BUD sertifika sınıfını belirleme tablosu Sertifika Puanı Sembol Sertifika Sınıfı Açıklama

751-900 A+++ Altın “Altın” Sertifikalı Biyoharmolojik Bina 601-750 A++ Gümüş “Gümüş” Sertifikalı Biyoharmolojik Bina 451-600 A+ Bronz “Bronz” Sertifikalı Biyoharmolojik Bina 301-450 A İyileştirilmeli

0-300 A- Uygun Değil

Tablo 4: Yapıların biyoharmolojik uygunluk değerlendirilmesi İncelenen Kriter Kriter _{Açıklaması} ÖK

YP(%) veya MNYD(%) Değerlendirme Puanı (DP) BUD Sonuç Zayıf Orta İyi

1 2 3 4 5 6 7 8 9

… … … … …

… … … … …

Örneğin:

Kullanıcı Kimliği Okul(YBO1) 14 0,93 3,34 41,45*

… … … … …

Biçim Okul (YBO1) 18 0,93 2,25 27,37**

… … … … …

YBO1’in PPU İçin BUD Hesabı* BUD= (100/105) ÖK x YP x DP=41,45 YBO1’in MNYD İçin BUD Hesabı** BUD= (100/171) ÖK x YP x DP=27,37