Yapı-bina, insanlık tarihinin en eski mekan öğelerinden birisi olup, canlılar için doğal çevrede tasarlanan, değişik malzeme ve yöntemlerle üretilen yapma ve/veya yapay bir çevredir. Bu yapay çevrenin en önemli unsurlarından olan yapı-bina ve onu oluşturan öğelerin işlevi, kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap vermesi bakımından oldukça önemlidir. Diğer taraftan, okul binasının tasarımı ve tasarıma göre malzeme seçimi özel uzmanlık gerektiren bir ihtisaslık mesleği ve sürecidir. Bu nedenle bir okul binası hangi amacı karşılamak için tasarlanmış veya inşa edilmiş olursa olsun, kesinlikle kullanıcısının ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarlanmalı, kullanıcısıyla uyumlu ve dengeli olmalıdır (Ekinci, 2011b).
İnsanların ekonomik, biyolojik, psikolojik ve sosyokültürel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yarattıkları yapay çevrenin, bu ihtiyaçlara cevap verebilecek ısıl,
görsel ve işitsel konfor şartlarına sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde bina kullanıcılarının iş verimliliği ve performansı düşeceği gibi, o mekanı kullanan tüm kişilerin sağlıkları da bozulacaktır. Bunun önüne geçebilmek için canlı sağlığını bozucu etkileri olmayan malzemelerin kullanımına önem vermek gerekir (Balanlı, 1997; Kalınkara, 2001; Ozan, 2006; Ekinci, 2006; Ekinci, 2011b).
Eğitim yapıları, ülkenin geleceğine yön verecek bireylerin yetiştirilmesini sağlayan ve toplumsal yapının temelini oluşturan mekanlardandır. Bu nedenle eğitim yapıları kutsal mekanlardan birisi olup, okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yüksek öğretim kurumları olarak gruplandırılır. Bu gruplar arasında eğitim süreci ilk olarak ilk ve orta öğretim binalarında gerçekleşir. İlk ve orta öğretim binaları, birincil kullanıcıları olan 6-12 yaş grubu öğrencilerin fiziksel, biyolojik, antropometrik, fizyolojik, sosyokültürel, vb ihtiyaçlarını eksiksiz olarak karşılamalıdır.
Yöneticiler, öğretmenler, özellikle de öğrenciler genellikle haftanın beş gününü eğitim binalarında geçirirler. Eğitim binalarında öğrencilerin en çok vakit geçirdikleri ortamlar ise dersliklerdir. Fiziksel ortam olarak derslikler; etkili ve verimli eğitimin gerçekleşeceği bir çevrede bulunan öğretim materyallerinin istenilen hedefler doğrultusunda en rasyonel biçimde kullanılmak üzere düzenlenmiş bir ortam olmalıdır. Bu nedenle, dersliklerde yapılan eğitim ve öğretimin niteliğini artırmak, öğrencinin okulunu, dersliğini sevmesini sağlamak ve ideal bir öğrenmeyi gerçekleştirmek için eğitim binalarının fiziksel ortamlarının çok iyi düzenlenmesi gerekmektedir (Ekinci ve Bal, 2012). Bu konuda karşılaşılan olumsuzlukları ortaya koyma ve çözüme kavuşturma adına T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Standartları (İKS) geliştirmiş ve 05/11/2009 tarih ve 2009/83 sayılı genelge numarasıyla yayımlanmıştır. İKS; MEB’e bağlı ilköğretim okulları ile ilçe, il ve merkezi düzeyde, okulda çocuğa yönelik sunulan her türlü hizmete ilişkin verilerin toplanmasına ve gerekli planlamaların yapılmasına kaynak oluşturacak bir iç denetim ve öz değerlendirme sistemi olup etkili ve verimli kullanıldığı veya elde edilen bilgilerden yeterince yararlanıldığı halen tartışma konusudur (www.eğitimsengaziantep.org.tr, 2013).
İlköğretimde kaliteyi arttırmayı hedeflemekte olan “Çocuk Dostu Okul Projesi” kapsamında 2003 ve 2006 yıllarında hazırlanan kılavuzlarda çocuk dostu okul standartları ve göstergeleri ortaya konulmuş ve bu standartlar ülke genelinde 326 pilot okulda uygulanmıştır. Ayrıca İKS, 05/11/2009 tarih ve 2009/83 sayılı genelge “Eğitim
Yönetimi”, “Öğrenme-Öğretim Süreçleri” ve “Destek Hizmetleri” olmak üzere üç temel alan altında toplanmıştır (www.matematik-tr.com, 2013).
Bu standart alanlarının altında 12 standart ve 43 alt standart yer almaktadır. Okulların özellikle fiziki özelliklerinin İKS “Destek Hizmetleri”nde belirtilen esaslara göre karşılaştırılması daha çok görsel özellikleri dikkate alınarak yapılmaktadır. Fakat görsel olmayan, gözle görülmeyen, sürekli var olabilen ve canlının sağlığını olumsuz yönde etki eden, etkili ve verimli eğitimin yapılmasında ciddi olumsuzluklara neden olan yaşam alanı kirleticileri hem ihmal edilmiş ve hem de incelenmemiştir.
Ayrıca, öğrenci, öğretmen, yönetici ve diğer çalışanların biyolojik, fiziksel ve psikolojik olarak rahat ve sağlıklı bir biçimde kapalı ortamlardaki memnuniyet hissimizi tanımlayan huzur kriterleri ihmal edilmiştir. Diğer taraftan eğitim yapısının inşasında kullanılan malzeme, coğrafi ve kullanıcı özelliklerinden kaynaklanan tozlar, bakteriler, mikroplar, zehirli maddeler başta olmak üzere elektromanyetik alan, radyasyon, radon, nem, gürültü ve buna benzer daha birçok etkenin çeşitli hastalıklara neden olabilen ortam zararlıları etkili ve verimli eğitimin elde edilmesinde hep sorun olmuştur.
Canlıların yaşam sürecinde oluşmuş her türlü doğal ve yapay fiziki çevre ile bu fiziki çevrenin kullanıcıları arasındaki uyumu inceleyen, çözüm önerileri üreten ve bunları uygulamaya aktarmada etkili olan yeni bir bilim dalı olarak tanımlanan biyoharmoloji; eğitim binalarında fiziki ortamın tasarımından düzenlenmesine kadar her aşamada çözüm önerileri sunmaktadır. Bu noktada bir eğitim yapısının biyoharmolojik özellikleri ve bu özelliklere göre düzenlenecek eğitim binalarında fiziki ortamların incelenmesi önem arz etmektedir (Ekinci ve Bal, 2012).
Fiziki ortamın temel işlevleri, eğitim süreçlerine etkililik, zenginlik ve çeşitlilik sağlamaktır. Bir sınıfta olması gereken nitelikler ise;
Öğrenciye çalışma zemini ve ders yapma olanağı tanıyan bir işlevselliğe sahip olması ve öğrencide duygu yoğunluğu ortaya çıkarması,
Farklı amaçlara hizmet edebilecek esnekliğe sahip olması ve
Öğrencilere sınıfta elde ettiklerini doyasıya yaşatacak estetik bir değer taşımasıdır.
Bu nedenle öğrencinin derste anlatılanlara konsantre olabilmesi için ısıl, görsel ve işitsel koşulların iyi olması zorunludur. Öğrencilerin öğrenmelerinde, tutarlı ve mantıklı sonuçlara ulaşmanın en iyi yolu onlara zengin, anlamlı biçimde oluşturulan
somut yaşantılar sunmaktır (www.ankara.meb.gov.tr, 2013). Bu somut yaşantılar da biyoharmolojik uyumluluk değerleri ile örtüşen ortamla mümkündür.