Sermaye Koyma Borcu

TTK m. 329/1'de de belirtildiği üzere, anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan bir şirkettir ve bu anlamda tek kişilik anonim şirket de aynı özelliği taşımaktadır.⁶⁰¹ Bu çerçevede TTK m. 476/1 gereğince payın itibari değeri en az bir

597 Poroy, Tekinalp, Çamoğlu, 2014, s. 184, Pulaşlı, 2015, s. 2040, Tekinalp, 2011, s. 112, Aydoğan, 2012, s.233.

598 Tekinalp, 2011, s. 112.

599 Pulaşlı, 2015, s. 2037.

600 Poroy, Tekinalp, Çamoğlu, 2014, s. 184, Aydoğan, 2012, s.235.

601 Aydoğan, 2012, s.283.

109

kuruş olacak ve bu değer en az birer kuruş ve katları olarak yükseltilebilecektir.⁶⁰² Bununla beraber tek paysahipli anonim şirketlerde imtiyazlı pay da çıkarılabilecektir.⁶⁰³ Böylece tek paysahibi ileride imtiyazlı paylar haricindeki payları üçüncü kişilere devrederek, imtiyazlardan yararlanmaya devam edebilir.⁶⁰⁴

TTK m. 332'ye göre anonim şirketlerde esas sermayenin⁶⁰⁵ en az elli bin Türk Lirası, kayıtlı sermaye sistemini⁶⁰⁶ kabul etmiş anonim şirketlerde ise başlangıç sermayesinin en az yüz bin Türk Lirası olması öngörülmüştür. Bu anlamda tek kişilik anonim şirketler de esas veya kayıtlı sermaye sistemlerinden birini seçebilir.⁶⁰⁷ Bununla beraber gerek 12. Direktif'te gerekse 12. Direktif hükümlerini esas alan TTK'da tek pay sahibinin sermaye koyma borcuna ilişkin özel bir düzenleme öngörülmediğinden, tek kişilik anonim şirketler açısından tek pay sahibinin sermaye koyma borcu, genel olarak sermaye koyma borcunu düzenleyen maddelere tabi olacaktır.⁶⁰⁸ Buna göre tek kişilik anonim şirketlerde de sermayenin nakit ile ifade edilmesi, tamamen taahhüt edilmesi ve önceden belirlenmiş ve sabit olması gerekir.⁶⁰⁹

602 Aydoğan, 2012, s.283.

603 Tekinalp, 2011, s. 71.

604 Aydoğan, 2012, s.283.

605 Esas sermaye, kurucular tarafından esas sözleşmede taahhüt edilen vesadece genel kurul tarafından esas sözleşmenin değiştirilmesiyle artırılıp azaltılabilen bir rakamdır ve anonim şirketin malvarlığındaki artış ve azalışlardan etkilenmeyen sabit bir rakamdır. Tekinalp, 2011, s. 69. Bu anlamda bilançonun pasifinde yer almakta ve şirket malvarlığında alacaklılar için teminat teşkil edecek miktarı göstermektedir. Pulaşlı, 2007, s. 190.

606 Kayıtlı sermaye sisteminde, kayıtlı sermaye, başlangıç sermayesi ve çıkarılmış sermaye olmak üzere üç tür sermaye bulunmaktadır. Buna göre kayıtlı sermaye, esas sözleşmede sermayenin yönetim kurulu tarafından artırılabileceği üst sınırı gösteren soyut miktar; başlangıç sermayesi, anonim şirket kurulurken sahip olması gereken asgari tutar; çıkarılmış sermaye ise sermayenin yönetim kurulu artırımı ile ulaştığı güncel seviye anlamına gelmektedir. Pulaşlı, 2007, s. 192-193., Tekinalp, 2011, s. 70.

607 Tekinalp, 2011, s. 69.

608 Çelik, 2007, s. 209.

609 Bahtiyar, 2014 s. 102.

110

Ayni sermaye getirilmesi hususunda, anonim şirketler açısından özel bir düzenleme öngörülmediğinden, genel olarak ticaret şirketlerinde sermaye koyma borcunu düzenleyen TTK m. 128 uygulama alanı bulacaktır.⁶¹⁰ Buna göre şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede bilirkişi tarafından belirlenen değerleriyle yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikrî mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde ayni sermaye kabul olunur.⁶¹¹ TTK m. 343 gereğince görevli asliye mahkemesinin, bilirkişilere değer biçme görevi verirken, anonim şirketin tek pay sahipli olduğunu özellikle bildirip, bilirkişileri bu hususta ikaz etmesi gerektiği belirtilmiştir.⁶¹² Anonim şirketlerde nakdi sermaye borcunun yerine getirilmesini düzenleyen TTK m. 344'e göre, nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmibeşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmidört ay içinde ödenir.

Anonim şirketlerde pay bedelini ifa borcunu ve ifa etmemenin sonuçlarını düzenleyen TTK m. 480 ve devam hükümleri, tek kişilik anonim şirketler için de geçerlidir.⁶¹³ Buna göre sermaye borcuna aykırılığın yaptırımları, TTK m. 482 gereğince pay sahibinin, ihtara gerek olmaksızın temerrüt faizi ödemesi ve şirketten ıskat edilmesidir.⁶¹⁴ Bununla beraber, maddelerden de anlaşılacağı üzere, söz konusu yaptırımları uygulayacak birim yönetim kuruludur ve tek pay sahibinin aynı zamanda yönetim kurulu olduğu durumlarda söz konusu yaptırımlar da uygulanamayacaktır.⁶¹⁵ Buna ek olarak, tek kişilik anonim şirketlerde ıskat işleminin uygulanmasının pratik açıdan mümkün olmadığı, zira TTK m. 364'e göre pay sahibinin genel kurul kararıyla

610 Çelik, 2007, s. 209.,Eroğlu, 2008, s. 1261.

611 TTK m. 128/2

612 Tekinalp, 2011, s. 95.

613 Aydoğan, 2012, s.283.

614 TTK m. 364.,Aydoğan, 2012, s.283.

615 Çelik, 2007, s. 210.

111

her zaman yönetim kurulu üyesini azletme imkânına sahip olduğu belirtilmiştir.⁶¹⁶ Bu anlamda ıskat işleminin tek kişilik anonim şirketlerde ancak teorik olarak mümkün olduğu ve bu halde şirket kendi payını iktisap etmediğinden ve ancak payların satılıp yerine yeni bir paysahibinin alınması söz konusu olduğundan, şirketin TTK m. 338/3 çerçevesinde ortaksız şirkete dönüşmeyeceği belirtilmiştir.⁶¹⁷

Tek kişilik anonim şirketlerde var olan söz konusu riski ortadan kaldırmak için, tek ortağın sermaye koyma borcunun tamamını yerine getirmesi veya nakden taahhüt edilen payların ödenmeyen kısmı için teminat gösterilmesi, bu teminatın sağlanmaması halinde ise şirketin tescil edilmemesi gerektiği önerilmiştir.⁶¹⁸ Benzer şekilde teminat yükümlülüğünün dolanılmaması için, payların sonradan bir kişinin elinde toplanmasını sağlayan devirler için de sermayenin ödenmeyen kısmı için teminat gösterilmesi gerektiği aksi halde devrin hüküm ifade etmemesi gerektiği önerilmiştir.⁶¹⁹ Bununla beraber teminata rağmen, tek kişinin hâkimiyeti altındaki yönetim kurulunun veya tek yöneticinin bu alacağı takip etmeyeceği, bu nedenle de istismarları önlemek için nakdi sermayenin tamamının ödenmesi gerektiği belirtilmiştir.⁶²⁰

Tek paysahibinin sermaye koyma borcunu yerine getirmemesi hali iki şekilde görülebilir. İlk halde tek pay sahibi, esas sözleşmede taahhüt ettiği sermaye koyma borcunu yerine getirmediği halde, yerine getirmiş gibi beyanda bulunursa TTK m. 550 gereğince, bu payları üstlenmiş sayılır ve karşılıkları ile zararı, kusurlu şirket yetkilileri ile birlikte müteselsilen öder.⁶²¹ Bu anlamda tek pay sahibi örneğin şerh işlemini yapmamışken yapmış gibi belgeler sunabilir veya ödenmemiş bir tutarı ödenmiş

616 Aydoğan, 2012, s.283.

617 ibid, s.284.

618 Çelik, 2007, s. 210., Okutan Nilsson, 2001, s. 600-601.

619 Okutan Nilsson, 2001, s. 600-601.

620 Gündoğdu, 2007, 248.

621 Çelik, 2007, s. 210., Tekinalp, 2011, s. 265.

112

gösterebilir.⁶²² Madde gerekçesinde, şirket yetkilisi kavramının geniş anlaşılması gerektiği ve kurumların, yönetim kurulu üyelerinin bu ibare içerisinde düşünülebileceği belirtilmiştir.⁶²³

İkinci olarak, bu tür bir gerçeğe aykırı beyanda bulunmaksızın sermaye borcunun yerine getirilmemesi halinde ise tek pay sahibi TTK m. 553 gereğince sorumlu olacaktır.⁶²⁴ Zira söz konusu maddeye göre kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.⁶²⁵ Söz konusu maddeler çerçevesinde zarar gören şirketin, pay sahiplerinin ve alacaklıların tazminat davası açma hakları olmakla birlikte, bu durumda tazminat şirkete ödenecektir.⁶²⁶