Sendikasyon kredilerini geleneksel iki taraflı kredilerden ayıran özelliklerin başında bir grup tarafından veriliyor olması gelmektedir. Literatürdeki araştırma konularından biri de bu gruba ait özelliklerin spread üzerindeki etkilerinin neler olduğudur. Araştırmada bu amaçla kullanılan değişkenlerden ilki gruptaki borç veren sayısıdır. Sendikasyon grubunun büyüklüğünü ölçmek için kullanılan bu değişken ile
spread arasındaki ilişki farklı yönlerde olabilir. Büyük gruplar tarafından verilen
kredilerin daha standart sözleşmeler ile düzenleniyor olması, borçluyu izleme maliyetinin daha düşük olması ve riskin daha fazla borç veren tarafından paylaşılması gibi sebepler ile spreadin daha düşük olması beklenmelidir. Diğer taraftan küçük gruplar tarafından verilen sendikasyon kredilerinde tutarların ve toplam riskin daha düşük olması, borçlu ve borç verenlerin birbirini daha iyi tanımaları gibi sebepler ile küçük gruplar tarafından verilen kredilerde daha düşük
spread beklenebilir.
Sendikasyon grubunun büyüklüğüne ek olarak literatürde spread üzerinde etkisi araştırılan bir diğer değişken sendikasyon grubundaki yoğunlaşmadır. Yoğunlaşmanın yüksek olduğu bir grupta sınırlı sayıda banka toplam tutarın büyük
157 bir kısmını sağlarken diğer bankalar krediye küçük oranlarda katılırlar. Düşük yoğunluklu bir grupta ise tüm bankalar krediye eşit ya da birbirlerine yakın oranlarda katılırlar. Dolayısı ile borç veren sayısının eşit olduğu iki grup, yoğunlaşma açısından birbirinden çok farklı olabilirler. Literatürde sendikasyon grubundaki yoğunlaşma seviyesini ölçebilmek HHI’nın sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Sektörel yoğunlaşma ölçüsü olan HHI, bir sektörde faaliyet gösteren işletmelerin sahip olduğu pazar paylarının karelerinin toplanması ile hesaplanır. HHI değerinin düşük olduğu sektörler fazla sayıda işletmenin birbirine yakın oranlarda pazar payına sahip olduğu rekabetçi piyasalar olarak belirlenirken yüksek HHI değerleri ise az sayıda oyuncunun piyasaya hâkim olduğu daha monopolistik piyasalar olarak adlandırılır. Sendikasyon kredilerinin HHI değerini belirlemek için ise önce sendikasyona katılan her bir bankanın toplam kredi tutarı içerisindeki payı hesaplanır, daha sonra bu payların karesi alınarak toplanır. HHI değerinin düşük olduğu kredilerin daha yaygın ve az yoğunlaşmış gruplar tarafından, yüksek olduğu kredilerin ise daha az sayıda bankanın kredinin büyük miktarını sağladığı yoğunlaşmış bir sendikasyon grubu tarafından verildiğini göstermektedir. Literatürdeki çalışmalar sorunlu ve yüksek riskli kredilerin daha küçük ve yoğun, düşük riskli kredilerin ise daha büyük ve az yoğun gruplar tarafından verildiğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte daha heterojen ve az yoğun gruplar tarafından verilen kredilerde borç verenlerin talep ettiği çeşitlendirme primlerindeki azalmanın kredi maliyetlerine yansıtılması ile daha düşük spreadler ortaya çıkabilir. Dolayısı ile HHI değişkeni ile spread arasında pozitif yönlü bir ilişki beklenmelidir.
Sendikasyon grubuna yönelik bir diğer önemli özellik grupta borç alan kurum ile aynı ülkede faaliyet gösteren bankalar olup olmadığıdır. Yerel bankalar yabancı bankalara kıyasla borçlu hakkında daha fazla bilgiye, daha kolay ve düşük maliyetler ile erişebilmektedirler. Ayrıca, kredi sonrası izleme kaynaklı sorunları çözmede yabancı bankalara kıyasla daha avantajlıdırlar. Dolayısıyla, sendikasyon grubunda yerel bankaların varlığının bilgi asimetrisi ve kredi sonrası izleme maliyetlerini azaltarak tüm gruba avantaj sağlaması ve bu avantajın borçluya daha düşük spread olarak yansıması beklenmelidir. Araştırmada yerel banka tanımlaması sermaye yapısına bakılmaksızın Türkiye’de faaliyet gösteren tüm bankalar için kullanılmıştır. Her bir sendikasyon kredisine katılan bankalar tek tek incelenmiş, BDDK internet
158 sitesinde yayınlanan “Bankalar” ve “Yabancı Bankaların Türkiye Temsilcilikleri” listelerinde yer alan bankalar yerel banka olarak kabul edilmiştir. Bu listelerdeki dipnotlardan yola çıkarak araştırma dönemi içerisinde faaliyeti sona ermiş, alım satıma konu olmuş ve ismi değiştirilmiş bankalar da dikkate alınmıştır. Ayrıca her iki listedeki bankaların yurtdışı iştirakleri, ya da bağlı grup bankaları da yerel banka olarak sınıflandırılmıştır ve yerel bankalar için kukla değişken kullanılmıştır. Araştırmada sendikasyon grubunda yerel bankaların bulunup bulunmaması değişkenine ek olarak, yerel bankaların toplam kredi tutarı içerisindeki oranının da
spread üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu oran hesaplanırken, öncelikle her bir yerel
bankanın kredi tutarı içindeki oranı hesaplanmış ve bu oranlar toplanmıştır. Yerli banka kukla değişkenine benzer şekilde, yerli bankaların katılım oranlarının yüksek olduğu kredilerin daha düşük spreade sahip olması beklenmelidir.
Analizlerde spread üzerinde etkisi araştırılan bir diğer faktör gruptaki bankaların faaliyet alanlarıdır. Literatürdeki çalışmalar ticari bankaların sendikasyon kredilerine mevcut iş ilişkilerini geliştirmek ya da geleceğe yönelik iş ilişkileri kurmak amacıyla dahil olduklarını ve bu sebeple daha düşük spreadleri kabul ettiklerini, yatırım bankaları ve banka dışı finansal kuruluşların ise yüksek kar amaçlı katıldıklarını ve daha yüksek spread talep ettiklerini göstermektedir. Araştırmada sendikasyona katılan bankalar mevduat kabul edip etmediklerine göre iki sınıfa ayrılmış ve mevduat kabul etmeyen bankalar için kukla değişken oluşturulmuştur. Mevduat kabul eden bankaların belirlenebilmesi için bankaların sırasıyla internet siteleri, finansal tabloları ve faaliyet raporları incelenmiştir. Kukla değişkene ek olarak mevduat kabul etmeyen bankaların toplam kredi tutarı içerisindeki oranı da farklı bir değişken olarak analizlerde kullanılmıştır. Bu oran hesaplanırken, öncelikle her bir mevduat kabul etmeyen bankanın kredi tutarı içindeki oranı hesaplanmış ve bu oranlar toplanmıştır. Tamamı mevduat kabul eden bankalar tarafından verilen sendikasyon kredilerinin, içerisinde mevduat kabul etmeyen bankaların da bulunduğu gruplar tarafından verilen kredilere göre daha düşük spreade sahip olmaları; mevduat kabul etmeyen bankaların toplam kredi tutarı içerisindeki oranı ile de spread arasında pozitif yönlü bir ilişki beklenmelidir.
159 Tablo 3.9, araştırmada kullanılan sendikasyon grubu değişkenleri arasındaki korelasyon ilişkisini göstermektedir.
Tablo 3.9 Sendikasyon Grubu Değişkenleri Korelasyon Matrisi ndepins trbnk ndepinspay trbnkpay katsay hhi ndepins 1.00 trbnk 0.08 1.00 ndepinspay 0.51 0.04 1.00 trbnkpay -0.12 0.38 -0.07 1.00 katsay 0.28 0.14 -0.10 -0.26 1.00 hhi -0.25 -0.17 -0.02 0.18 -0.65 1.00
160