SENDİKAL YAŞAM

Bu bölümde işçilerin sendikal haklarını ne ölçüde gerçekleştiği, nasıl bir sendikalılık bilincine sahip oldukları irdelenecektir. İşçilerin % 38,8’i çalıştıkları işletmede sendikalı işçilerin bulunduğunu belirtirken, kendileri sendikalı olan işçilerin oranı ise % 32,5’idir (bkz. Tablo E.1 ve E.2). Sendikalılık oranı mermer işçilerinde % 44,7’yken, kömür sektöründe bu oran % 25’e düşmektedir (bkz. Tablo E.3). Kömür sektörünün kırsal mekan ağırlıklı oluşu, sektördeki işverenlerin sendikal örgütlenmeyi işten çıkarılma nedeni olarak görmeleri, sendikalı olmaya yönelmeyi olumsuz etkilemektedir. Diğer yandan mermer sektöründeki sendikalılaşma ise iller bazında değişiklik göstermektedir. Diyarbakır ilinin tamamına yakını sendikalı işçilerden oluşmaktayken Muğla ilindeki işçilerin tamamı sendikasızdır (bkz. Tablo E.4).

Tablo E.1

Bu işyerinde sendikaya üye işçi var mı?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Siz herhangi bir sendikaya üye misiniz?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Tablo E.4

Siz herhangi bir sendikaya üye misiniz? Toplam

Evet Hayır

Tablo E.5’den de görüleceği üzere sendikalı işçilerin sendikal örgütlenmeyle tanışmaları oldukça yenidir. Sendikalı işçilerin yalnızca % 20’si 5-9 yıldır, % 6,3’ü ise 10 ve üzeri yıldır sendika üyesidirler.

Tablo E.5

Kaç yıldır sendika üyesisiniz?

İşçilerin % 30’a yakını sendikalı olmak istemelerinin nedeni olarak haklarını koruyabilmeyi veya güvence altına alabilmeyi belirtmektedirler (bkz. Tablo E.8). “Sendikalı olmak ister misiniz?” sorusuna yanıt vermeyenlerin büyük bir bölümünü kömür sektöründeki işçiler

oluşturmaktadırlar (bkz. Tablo E.7). Bu durum daha önce de belirttiğimiz gibi kömür sektörünün kırsalda olmasıyla ve bu alanda çalışanların mermer sektörüne oranla göreceli olarak işverenin müdahalelerine açık olmasıyla ilgili görünmektedir. Sendikaya üye olmak istemediklerini belirten işçilerin büyük bir bölümü sendikalıların işten atılma olasılığını bir sendikaya üye olmak istememelerinin nedeni olarak belirtmişlerdir (bkz. Tablo E.9).

Gerçekten bu durumu destekleyen bir gösterge de işçilerin % 28,5’inin çalıştıkları işletmede sendikalı olduğu için işten çıkarılan işçilerin olduğunu belirtmektedirler (bkz.

Tablo E.10). Kömür sektöründe sendikal faaliyetler nedeniyle işten çıkarılmaların daha fazla olduğu yine bu sektörde çalışan işçiler tarafından belirtilmektedir (bkz. Tablo E.11).

Tablo E.6

Sendikalı olmak ister misiniz?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Evetse sendikaya üye olmak istemenizin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Toplu sözleşmeden yararlanabilmek için 13 3,8 11,4 Haklarımı koruyabilmek ve güvence

altına alabilmek için 99 29,1 86,8 Işçilerle dayanışma içinde olmak için 2 ,6 1,8

Toplam 114 33,5 100,0

Geçersiz 226 66,5

Toplam 340 100,0

Tablo E.9

Bir sendikaya üye değilseniz bunun nedenleri nelerdir?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Patronum izin vermiyor. 9 2,6 9,3

Sendikaya güvenmiyorum 5 1,5 5,2

Sendikalıların işten atılma tehlikesi

var. 74 21,8 76,3

Çalıştığınız işyerinde sendikal örgütlenme yüzünden işten çıkarılan işçiler oldu mu?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Çalıştığınız işyerinde sendikal örgütlenme

yüzünden işten çıkarılan işçiler oldu mu? Toplam

Evet Hayır çıkarılmaları ve ücretsiz izine çıkartılmalarını göstermişlerdir. Bunun dışında bir diğer durum ise işçilerin sendikal faaliyetlerde bulunduğu için baskılarla karşılaşmasıdır (bkz.

Tablo E.14). Karşılaşılan baskılar; sendikadan istifaya zorlanma, işten atılma tehdidi, ücretsiz izine çıkartılma, işten atılma, sürekli izlenme ve psikolojik baskılar şeklinde dile

getirilmektedir. Ayrıca bazı işçiler bu tür baskılardan çekindikleri için sendikalılıklarını işverenden gizli tutmaktadırlar. Daha önceden bir sendikaya üye olup da ayrılan işçi oranı kömür sektöründe mermere göre daha yüksektir. Yine çalıştığı işletmede sendikal faaliyetler nedeniyle baskılarla karşılaşma durumu kömür sektöründe daha sık rastlanan bir durumdur (bkz. Tablo E.13 ve E.15). Çalıştığı işletmede sendikal örgütlenme yüzünden işten çıkarılan işçiler olduğunu söyleyenlerin oranı Tablo E.11’den de görüleceği üzere kömür sektöründe daha yüksektir.

Tablo E.12

Daha önce bir sendikaya üye olup ayrıldığınız oldu mu?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Daha önce bir sendikaya üye olup

ayrıldığınız oldu mu? Toplam

Çalıştığınız işyerinde sendikal faaliyetler nedeni ile baskılarla karşılaşıyor musunuz?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Tablo E.15

Çalıştığınız işyerinde sendikal faaliyetler nedeni ile baskılarla karşılaşıyor musunuz?

İşçilerin % 50’sinin daha önce bir grev ya da direnişe katıldıklarını görülmektedir (Bkz. Tablo E.16). Burada grev ile direniş biçiminde bir ayrım yapılmasının nedeni, bir çok işçinin yasal olarak grev yapabilme imkanlarına sahip olmaması; bunun yerine illegal olan direnişi bir hak arama yöntemi olarak sıkça benimsemelerindendir. İşçilerin % 85,8’si katıldıkları grev ya da direnişin temel nedeni olarak kendilerine karşı yapılan hak ihlallerini göstermiştir. Bunun yanında düşük bir orandaki işçi de grev/direniş nedeni olarak yapılan özelleştirmeleri, toplu sözleşmelerdeki ücret anlaşmazlığını ve yeni haklar elde edebilmeyi göstermiştir (bkz. Tablo E.18). Burada dikkat çeken nokta işçilerin grev/direniş nedeni olarak yeni haklar elde edebilmeyi çok fazla düşünmemiş olmalarıdır. Bu durumdan işçilerin haklar açısından ilerlemeci bir anlayış yerine savunmacı ya da korumacı bir anlayışa sahip oldukları sonucu çıkartılabilir. Tablo E.17’de görüleceği gibi kömür sektöründe çalışanların yarısından fazlasının daha önce bir grev ya da direniş deneyimi bulunmaktayken bu deneyim oranı mermerde çalışanlarda % 43,1’e düşmektedir.

Tablo E.16

Şu ana kadar siz hiç bir greve/direnişe katıldınız mı?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Tablo E.17

Şu ana kadar siz hiç bir greve/direnişe katıldınız mı? Toplam

Evet Hayır

Evetse katıldığınız grevin/direnişin temel nedenleri nelerdi?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Araştırmanın bulgularından biri de sendikalı olan işçilerin % 79’unun daha önce bir grev ya da direniş tecrübesine sahip olmalarıyla ilgilidir. Sendikalı işçilerin sendikasızlara göre daha fazla direniş ya da greve katılmış oldukları görülmektedir. Sendika üyesi olmayan işçilerin yalnızca % 35,9’u daha önce bir greve ya da direnişe katılmışlardır (bkz. Tablo E.19). Sendikalı olmanın grev ya da direnişleri örgütleyerek işçilerin haklarının korunmasında ya da yeni haklar elde etmelerinde önemli bir unsur olduğu söylenebilir.

Tablo E.19

Şu ana kadar siz hiç bir

greve/direnişe katıldınız mı? Toplam

Evet Hayır

İşçilere yöneltilen “işyerlerinizde işçilerin sendikalara bakışı nasıl?” sorusuna olumlu yanıtı veren işçi oranı % 28,4’iken; olumsuz yanıt verenlerin oranı % 23,5’tır. İşçilerin % 46,2’si ise bu soruya “bilmiyorum” yanıtını vermiştir (bkz. Tablo E.20). İşçilerin bilmiyorum seçeneğini belirtmelerinin sendikal faaliyetlerde bulunmanın ‘tehlikeli’ olması ve işçiler arasında bu konuda diyalogların ol(a)mamasına işaret ettiği söylenebilir. Ayrıca Tablo E.21’de sektörlere göre sendikalara bakış hakkında bilgi verilmiştir. Bu tabloya göre mermer sektöründe sendikalara daha olumlu bir yaklaşım görülmektedir.

Tablo E.20

Çalıştığınız işyerinde işçilerin sendikalara bakışları nasıl?

Sıklık Yüzde Geçerli yüzde

Olumlu 93 27,4 28,4

Olumsuz 77 22,6 23,5

Bilmiyorum 151 44,4 46,2

Diğer 6 1,8 1,8

Toplam 327 96,2 100,0

Geçersiz 13 3,8

Toplam 340 100,0

Tablo E.21

Çalıştığınız işyerinde işçilerin sendikalara bakışları nasıl? Toplam

Olumlu Olumsuz Bilmiyorum Diğer

Sektör

MERMER 68 6 45 4 123

55,3% 4,9% 36,6% 3,3% 100,0%

KÖMÜR 25 71 105 2 203

12,3% 35,0% 51,7% 1,0% 100,0%

Toplam 93 77 150 6 326

28,5% 23,6% 46,0% 1,8% 100,0%